90% số hộ giảm thu nhập, đồng loạt 6 làng nghề gỗ nổi tiếng miền Bắc than khó

Làng nghề gỗ cố duy trì sản xuất để "giữ thợ"

Phát biểu tại hội thảo trực tuyến “Đại dịch Covid-19 và làng nghề gỗ: Tác động và sự cần thiết về một chính sách bao trùm” diễn ra chiều 22/9/2021, ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia của Tổ chức Forest Trends cho biết, các biện pháp giãn cách nhằm kiểm soát dịch Covid-19 thời gian gần đây có tác động rất lớn tới các hoạt động sản xuất kinh doanh của hộ làng nghề.

Cụ thể, theo khảo sát của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) cùng các hiệp hội gỗ khác ở các địa phương và Tổ chức Forest Trends tại 6 làng nghề sản xuất gỗ truyền thống vùng Đồng bằng sông Hồng (Đồng Kỵ - Bắc Ninh, Hữu Bằng - Hà Nội, La Xuyên - Nam Định, Liên Hà - Hà Nội, Thụy Lân - Hưng Yên và Vạn Điểm - Hà Nội), do tác động của dịch Covid-19, năng lực sản xuất của các hộ đã giảm 62%; 38% còn lại là phần mới được phục hồi sau khi các địa phương nới lỏng giãn cách trong một vài tuần trở lại đây.

Trong số 6 làng nghề khảo sát công suất nơi cao nhất hiện đạt 50% (Thụy Lân) và nơi thấp nhất chỉ đạt 30% (Đồng Kỵ, Hữu Bằng). 

Khoảng 46% số hộ tại các làng đã quay trở lại sản xuất, tuy nhiên các hoạt động này chỉ mang tính chất "cầm chừng" với mục đích "làm để giữ thợ" và "lấy công làm lãi" mà không có lợi nhuận. Làng có số hộ quay lại sản xuất cao nhất đạt 80% (La Xuyên) và làng thấp nhất chỉ đạt 30% (Đồng Kỵ).

Đáng chú ý, lực lượng lao động tại các làng nghề suy giảm nghiêm trọng, đặc biệt là nhóm lao động tự do từ các nơi khác tới làm thuê cho các hộ tại đây. So với trước giãn cách, lượng lao động làm thuê tại các làng nghề giảm 73%, lao động của bản thân hộ giảm 36%. 

Đầu ra sản phẩm của các hộ giảm khoảng 76%, thu nhập của hộ giảm gần 90%, nguồn gỗ nguyên liệu đầu vào cho sản xuất giảm 68% do không tiêu thụ được sản phẩm đầu ra. 

Theo nhóm nghiên cứu, ở một số nơi như Đồng Kỵ, Liên Hà, La Xuyên lượng sản phẩm bán ra giảm 80-90%, tương ứng với mức sụt giảm về nguồn thu của hộ. 

Điều khiến các cơ sở sản xuất trong các làng nghề gỗ truyền thống đau đầu chính là chi phí nguyên phụ liệu đầu vào cho sản xuất tăng. Giãn cách làm cước vận chuyển và giá phụ liệu tăng bình quân khoảng 20-25%, trong khi chi phí gỗ nguyên liệu đầu vào tăng khoảng 5-10%. 

Đáng chú ý, chi phí vận chuyển đứng thứ 2 về tốc độ tăng, bình quân khoảng 23% so với trước giãn cách. Theo các hộ tham gia làm nghề, gia tăng chi phí vận chuyển chủ yếu là bởi chi phí phát sinh về kiểm tra xét nghiệm Covid-19 của chủ phương tiện vận chuyển, thời gian và công sức mà họ bỏ ra để xin giấy phép di chuyển giữa các địa bàn khi vận chuyển hàng hóa. 

Trong các làng nghề khảo sát, các hộ tại Thụy Lân cho biết mức chi phí vận chuyển tăng cao nhất (35%), tiếp tiếp là Đồng Kỵ (30%).

Điều đáng lo ngại là, hiện có trên 70% số hộ ở 6 làng nghề trên phải vay vốn để sản xuất kinh doanh. 

Trước sức ép trả lãi suất ngân hàng và để tránh rơi vào danh sách hộ nợ xấu, một số hộ phải đi vay "tín dụng đen" với lãi suất cao hơn nhiều so với lãi suất ngân hàng để trả lãi và các khoản vay đến hạn phải trả, trước khi có được các khoản vay mới từ ngân hàng. Điều này tiềm ẩn rủi ro rất lớn.  

Làng nghề muốn hợp tác với doanh nghiệp làm sản phẩm xuất khẩu

Chia sẻ về những khó khăn của các hộ làm nghề, ông Vũ Quốc Vương, Chủ tịch Hội gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ (Bắc Ninh) cho biết, hàng hóa của Đồng Kỵ chủ yếu là hàng chất lượng cao được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, 2 năm trở lại đây, thị trường này gần như đóng cửa nên hoạt động sản xuất, kinh doanh của làng nghề khá khó khăn.

"Dịch bớt căng thẳng, các hộ cũng bắt tay vào sản xuất nhưng lượng tiêu thụ rất chậm. Đối tác Trung Quốc không sang được như mong đợi", ông Vương nói.

Trong bối cảnh khó khăn hiện tại, các làng nghề tập trung kiến nghị tháo gỡ 3 vấn đề chính gồm: Các khoản vốn vay, thuê đất và phát triển đầu ra sản phẩm, chuyển hướng kinh doanh.

Giảm lãi suất, cho phép đáo hạn hay cơ cấu lại thời hạn trả nợ đối với các khoản vay đã tới hạn trả nợ là kiến nghị quan trọng, cấp thiết, phổ biến nhất đối với hầu hết các hộ tại các làng nghề khảo sát.

Ông Hoàng Kỳ Tài, Chủ tịch hội gỗ Vạn Điểm (Hà Nội) chia sẻ: "Các hộ trong làng nghề đang rất áp lực vì giãn cách xã hội sản xuất đình trệ, hàng hóa không tiêu thụ được mà vẫn phải lo trả lãi ngân hàng. Bởi vậy, các hộ kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước quan tâm hỗ trợ lãi suất ngân hàng, giãn nợ".

Đáng chú ý, nhiều ý kiến tại hội thảo cho rằng, đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi cách suy nghĩ về các hoạt động sản xuất kinh doanh, bao gồm hướng phát triển trong tương lai của không ít làng nghề gỗ.

Đại diện nhiều làng nghề bày tỏ mong muốn được hợp tác với các doanh nghiệp trong ngành gỗ nhằm biến các hộ của làng nghề trở thành một bộ phận của chuỗi cung, không chỉ cung các sản phẩm gỗ cho thị trường nội địa mà còn hướng tới xuất khẩu. 

Bà Nguyễn Thị Bảy, đại diện làng nghề gỗ Hữu Bằng (Hà Nội) cho biết, làng nghề chủ yếu sản xuất mặt hàng dân dụng chứ không phải gỗ cao cấp. 

Hiện nay, làng nghề không đủ năng lực để sản xuất sản phẩm xuất khẩu hoàn chỉnh, tuy nhiên có thể làm được một phần, gia công cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Ví dụ như, làng nghề làm phôi gỗ, làm phần xẻ sấy... theo yêu cầu của doanh nghiệp xuất khẩu. 

“Chúng tôi mong muốn VIFOREST kết nối để làng nghề có thể tiếp cận với các doanh nghiệp xuất khẩu, tiến hành về làng nghề khảo sát, liên kết, tạo thêm mặt hàng, thêm đầu ra cho làng nghề”, bà Bảy nhấn mạnh.

 Tương tự, ông Nguyễn Văn Trường, Chi hội trưởng làng nghề gỗ Thụy Lân (Hưng Yên) cho biết, làng nghề có khoảng 400-500 hộ đang kinh doanh, sản xuất. Các hộ tự tin làm rất tốt các chi tiết cung ứng cho các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ. 

Bởi vậy, mong muốn của các hộ trong làng nghề này cũng là được VIFOREST cũng như các đơn vị liên quan hỗ trợ kết nối.

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch VIFOREST nhấn mạnh, tiềm năng phát triển của các làng nghề gỗ còn rất lớn, với trình độ tay nghề của công nhân ngày càng cao, do vậy cần xây dựng các kết nối chặt chẽ hơn trong tương lai giữa các làng nghề và các doanh nghiệp, để vừa cung cấp sản phẩm cho thị trường nội địa vừa hướng tới xuất khẩu.