Ấn Độ có thể là 'chìa khóa' giúp chấm dứt xung đột Nga-Ukraine

Các chuyên gia nói với Al Jazeera rằng vị thế đặc biệt của New Delhi - với tư cách là một người bạn của cả Nga và phương Tây - có thể giúp nước này nổi lên như một nhà trung gian hòa giải chính.

Khi chiến sự bắt đầu vào ngày 24/2, New Delhi đã nhanh chóng hỗ trợ các nhu cầu nhân đạo của Ukraine. Nhưng Ấn Độ không lên án các hành động của Moscow tại Liên Hợp Quốc – một quan điểm nhất quán mà chính quyền của Thủ tướng Narendra Modi cho rằng phù hợp với các chính sách đối ngoại và quốc phòng của Ấn Độ.

Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 11 với Times Now, một hãng truyền thông Ấn Độ, Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar lập luận rằng ông không cố gắng đáp ứng nhu cầu của "những người khác".

"Đôi khi, chúng tôi phải sống với những điều mà phương Tây đã làm. Bây giờ, hãy chấp nhận chính sách đối ngoại của Ấn Độ", ông nói.

Nhưng trong bối cảnh chiến sự leo thang, tình trạng thiếu lương thực và năng lượng toàn cầu đang khiến Ấn Độ phải đánh giá lại lập trường của mình đối với Nga.

Bên lề hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào tháng 9 tại Samarkand, Uzbekistan, ông Modi nói với Tổng thống Nga Vladimir Putin: "Thời đại ngày nay không phải là thời đại chiến tranh, và tôi đã nói chuyện qua điện thoại với ông về điều này".

Thủ tướng đã nhắc lại quan điểm này vài tuần trước tại hội nghị thượng đỉnh Nhóm 20 (G20) ở Bali. Ông nói: "Chúng ta phải tìm cách ngừng bắn và quay trở lại ngoại giao ở Ukraine".

Vivek Mishra, một thành viên tại Tổ chức Nghiên cứu Người quan sát (ORF) ở New Delhi, nói với Al Jazeera rằng lập trường của Ấn Độ đang thay đổi.

"Trong 10 tháng qua, chúng tôi đã chứng kiến Ấn Độ thay đổi thái độ trong bối cảnh xung đột gia tăng. Điều này trở nên rõ ràng khi New Delhi gián tiếp nói với Moscow rằng đã đến lúc kết thúc chiến sự. Hơn nữa, trong năm tới, việc Ấn Độ dẫn đầu G20 có nghĩa là vai trò trung gian hòa giải để chấm dứt xung đột của New Delhi sẽ nổi bật hơn", ông nói.

New Delhi sẽ đảm nhận chức chủ tịch G20 từ Indonesia từ ngày 1/12 và sẽ tổ chức cuộc họp G20 tiếp theo vào năm 2023.

John-Joseph Wilkins, một thành viên tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức, cho biết với những trách nhiệm mới của mình, Ấn Độ có thể sẽ tập trung vào việc bảo vệ quyền tự chủ chiến lược.

"Ấn Độ luôn có truyền thống cân bằng giữa các cường quốc thế giới, nhưng năm nay chúng ta đã thấy việc thiết lập chính sách đối ngoại của đất nước có thể áp dụng một hình thức không liên kết được nâng cấp. Điều này có khả năng làm tăng ảnh hưởng toàn cầu của New Delhi trong tương lai", ông nói với Al Jazeera.

Ấn Độ và mối quan hệ với Nga

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã thừa nhận những lo ngại gần đây của Ấn Độ về cuộc chiến và trấn an ông Modi tại cuộc gặp ở Uzbekistan rằng Moscow sẽ làm mọi cách để ngăn chặn chiến sự "càng sớm càng tốt".

Ngày càng bị các cường quốc phương Tây cô lập, Tổng thống Putin rất muốn củng cố mối quan hệ với Ấn Độ bằng cách thúc đẩy quan hệ thương mại.

"Thương mại của chúng tôi đang phát triển nhờ nguồn cung cấp bổ sung phân bón của Nga cho thị trường Ấn Độ, vốn đã tăng hơn 8 lần. Tôi hy vọng rằng điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho ngành nông nghiệp của Ấn Độ," ông Putin nói với ông Modi.

Trước các cuộc đàm phán ở Uzbekistan, Đại sứ Nga tại Ấn Độ Denis Alipov đã ca ngợi hợp tác kinh tế ngày càng tăng giữa 2 nước, ông nói với hãng thông tấn TASS: "Trong nửa đầu năm 2022, chúng ta đã chứng kiến sự tăng trưởng chưa từng có trong thương mại – tính đến tháng 7, nó đã đạt hơn 11 tỷ USD và 13,6 tỷ USD cho cả năm 2021. Đây là một con số chắc chắn, cho phép chúng tôi thảo luận về khả năng đạt được mục tiêu đưa mức thương mại song phương lên 30 tỷ USD vào năm 2025".

Ấn Độ và Nga đã chia sẻ mối quan hệ đặc biệt kể từ Chiến tranh Lạnh, và Moscow vẫn là nhà cung cấp dầu thô và vũ khí lớn nhất của quốc gia châu Á này.

Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Stockholm (SIPRI), từ năm 2011 đến 2021, Nga chiếm 60% lượng vũ khí nhập khẩu của Ấn Độ.

Trong khi đó, Moscow đã cung cấp 22% tổng nhu cầu dầu thô của New Delhi vào tháng 10/2022.

Theo Mishra của ORF, lập trường của New Delhi dường như không ảnh hưởng đến quan hệ thương mại.

"Ví dụ, trong trường hợp nhập khẩu dầu mỏ, Bộ trưởng dầu mỏ và khí đốt tự nhiên của Ấn Độ Hardeep Singh Puri gần đây đã làm rõ rằng không có xung đột đạo đức nào trong việc mua dầu từ Nga bởi vì là một quốc gia có trách nhiệm, Ấn Độ cũng phải đáp ứng nhu cầu trong nước và trên toàn thế giới. Có thể nói, giao dịch này chắc chắn sẽ tiếp tục", ông khẳng định.

Ấn Độ có khả năng trở thành một nhà kiến tạo hòa bình?

Liên minh châu Âu (EU) cũng đang thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn với Ấn Độ, khi mối quan hệ của khối với Nga và Trung Quốc nguội lạnh.

EU đã tổ chức vòng đàm phán thương mại đầu tiên với Ấn Độ vào tháng 7 năm nay và các cuộc thảo luận được tiếp tục vào 28/11.

New Delhi đặt mục tiêu thiết lập các hiệp định thương mại tự do toàn diện không chỉ với EU mà còn với Vương quốc Anh và Canada vào năm tới. Các thỏa thuận thương mại tương tự đã được ký kết với Úc và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất trong năm nay.

Trong khi đó, Mỹ cũng thúc đẩy quan hệ đối tác quốc phòng với Ấn Độ, sau khi công nhận New Delhi là nhân vật trung tâm trong việc duy trì an ninh ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương – một quan điểm được chia sẻ bởi Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Một số nhà phân tích địa chính trị cho rằng cuộc chiến Ukraine đã đóng một vai trò trong việc nâng cao vị thế của Ấn Độ trên trường quốc tế.

Nhưng Mishra lập luận rằng lý thuyết này không đủ sức thuyết phục. "Nền kinh tế Ấn Độ gần đây đã vượt qua nền kinh tế Anh, trở thành nền kinh tế lớn thứ 5 trên thế giới. Điều này đã được lên kịch bản trước xung đột", ông nói.

Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng cuộc chiến đã đưa Ấn Độ trở thành tâm điểm chú ý vì vị thế đặc biệt của New Delhi với tư cách là một đồng minh của phương Tây và Nga.

"Tôi nghĩ ở khía cạnh này, phạm vi vai trò mà Ấn Độ đang đảm nhận đã tăng lên", ông nói thêm.

Với việc Ấn Độ lãnh đạo G20 từ tháng 12, ông Mishra cho biết phương Tây có thể vận động New Delhi đóng một vai trò lớn hơn.

"Nếu sáng kiến hòa bình này thực sự được thúc đẩy và Ukraine đồng ý ngồi vào bàn đàm phán, phương Tây có thể yêu cầu Ấn Độ thuyết phục Nga làm điều tương tự", ông Mishra nói với Al Jazeera.

Ông nói: "Nhìn chung, Ấn Độ sẽ tiếp tục là cầu nối giữa hai bên, từ đó ở một vị trí thuận lợi đưa cuộc chiến này đến hồi kết".