Góc khuất của một gián điệp thuộc 'tài sản hiếm' của Triều Tiên

"Tắm trong quà tặng nhân sâm, rượu rắn"

Nhiều người cho rằng Triều Tiên là đồng minh của Liên Xô trong suốt Chiến tranh Lạnh. Nhưng trên thực tế, mối quan hệ giữa hai bên chưa bao giờ dễ dàng, đặc biệt là sau những năm 1950. Có rất nhiều sự không tin tưởng lẫn nhau bên dưới lớp vỏ bọc mỏng manh.

Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi các lực lượng tình báo Triều Tiên hoạt động tích cực ở Liên Xô từ đầu những năm 1960, săn lùng các bí mật công nghệ và thiết kế vũ khí mới mà họ không thể có được một cách hợp pháp.

Cho đến nay, chỉ có một vài cái nhìn thoáng qua về các cuộc chiến tranh gián điệp của thời kỳ này - phần lớn là do tất cả các tài liệu lưu trữ liên quan ở cả hai quốc gia vẫn được bảo mật.

Nhưng vào năm 2019, nhà báo Ukraine Edward Andryushchenko đã điều tra một vụ gián điệp gây tò mò xảy ra ở Kiev vào những năm 1970, lợi dụng việc Ukraine không quan tâm đến việc giữ bí mật của KGB.

Những phát hiện của ông, hầu như không được công khai trên các phương tiện truyền thông quốc tế, đã làm sáng tỏ cuộc đấu tranh gián điệp bí mật giữa Liên Xô và CHDCND Triều Tiên.

Điệp viên nước ngoài duy nhất mà bộ phận phản gián KGB bắt được ở Ukraine vào năm 1980 đang làm việc cho "đồng minh" của Liên Xô là Triều Tiên. Tên anh ta là Stanislav Pushkar.

Pushkar có lẽ là một tài sản lý tưởng cho một cơ quan tình báo. Anh ấy theo học chuyên ngành kỹ thuật tại một trường cao đẳng tốt, nhưng không thể tốt nghiệp và bỏ đi. Anh ta đã ly hôn, thích tiền, thông minh và làm việc tại nhà máy vũ khí Arsenal-2.

 Từ năm 1962, nhà máy này chuyên sửa chữa và bảo dưỡng các hệ thống tên lửa, bao gồm tên lửa dẫn đường chống tăng (ATGM) và các thiết bị đi kèm. Một nhóm sĩ quan quân đội trẻ của Triều Tiên đến nhà máy vào năm 1970 để nghiên cứu cách trang bị những chiếc ATGM mà Liên Xô cho là phù hợp để xuất khẩu cho đồng minh.

Pushkar chính thức chịu trách nhiệm xử lý các du khách nước ngoài. Những người Triều Tiên thỉnh thoảng ghé qua nhà anh ấy hoặc mời anh ấy đi ăn nhà hàng. Họ "tắm" cho anh ta những món quà, bao gồm các sản phẩm nhân sâm và rượu rắn.

Không lâu trước khi khởi hành, các sĩ quan thân thiện đã yêu cầu Pushkar sao chép các tài liệu hướng dẫn tuyệt mật liên quan đến hệ thống Falanga ATGM, cả phương tiện phóng và tên lửa. Anh ta chấp nhận đề nghị này, vì vậy họ đã đưa cho anh ta một chiếc máy ảnh nhỏ do Thụy Sĩ sản xuất để chụp nhanh các sổ tay đã được phân loại. Họ cũng cung cấp cho anh ta số điện thoại ở Moscow để liên lạc và một số tiền nhỏ.

Nhiệm vụ đầu tiên đã thành công một phần. Pushkar không thể truy cập vào hướng dẫn sử dụng phương tiện phóng Falanga, nhưng anh ta vẫn tìm cách lấy được hướng dẫn sử dụng cho tên lửa mà hệ thống này sử dụng. Anh ta đã lấy được tài liệu bí mật từ thư viện Arsenal-2, mang nó về nhà và chụp ảnh.

Kể từ thời điểm đó, Pushkar, khi đó mới ngoài 30 tuổi, đã trở thành một điệp viên Triều Tiên hoạt động dưới mật danh "Tonghyangin", hay "người làng của chúng tôi".

Điệp viên Triều Tiên đã mất thời gian để có được tài liệu và giao cho họ ở Moscow vào cuối năm 1971. Vì những nỗ lực của mình, Pushkwar đã nhận được 500 rúp - một số tiền hợp lý, bằng 4 mức lương trung bình hàng tháng ở Liên Xô của thời kỳ đó. Nhưng cần lưu ý rằng lương hàng tháng của Pushkar là 300 rúp - với tư cách là một kỹ thuật viên lành nghề tại một nhà máy sản xuất vũ khí, anh ta được trả lương cao.

Andryushchenko nghi ngờ lý do Pushkar muốn đánh cắp bí mật cho Bình Nhưỡng là do Triều Tiên thưởng tài sản của họ không chỉ bằng tiền mà còn bằng quà tặng là nhân sâm, loại nhân sâm cực kỳ phổ biến ở Liên Xô và được coi như một loại thuốc thảo dược thần kỳ vào thời điểm đó. Mẹ của Pushkar bị ốm và anh ấy tin rằng nhân sâm đã giúp giữ cho bà sống sót.

Chiến thuật của Pushkar tiếp tục diễn ra vào năm 1972, khi người Triều Tiên yêu cầu ông cung cấp thông tin về hệ thống radar phòng không RPK-1 "Vaza", hệ thống này cũng được bảo dưỡng tại nhà máy của ông nhưng ở một bộ phận khác.

Bản thân Pushkar không có quyền truy cập vào các tài liệu cần thiết, vì vậy anh ta đã giới thiệu cho người Triều Tiên một kỹ thuật viên khác, tên là Naumov. Lúc đầu, Naumov tỏ ra không mấy nhiệt tình với nhiệm vụ của mình, nhưng cuối cùng anh ấy đã cung cấp cho họ một số tài liệu mà họ đang tìm kiếm. Naumov và Pushkar đôi khi làm việc cùng nhau, đôi khi riêng lẻ.

Trong suốt những năm 1973-1975, Pushkar đã cung cấp cho các điệp viên Triều Tiên một lượng lớn thông tin tình báo về tên lửa của Liên Xô, đặc biệt là các hệ thống ATGM. Anh ta thậm chí còn vượt ra ngoài việc sao chép các sách hướng dẫn bí mật và viết ra các sơ đồ hệ thống vũ khí và bắt đầu ăn cắp các bộ phận phụ tùng của nhà máy và các thành phần vũ khí.

Quay đầu là bờ

KGB bắt đầu nghi ngờ về Pushkar vào cuối năm 1971. Họ giám sát các sĩ quan Triều Tiên, hành động dựa trên giả định chính xác rằng những người này sẽ luôn mong muốn có được bí mật của Liên Xô.

Trong một trường hợp, các đặc vụ KGB đã tiến hành khám xét bí mật phòng của các sĩ quan Triều Tiên và trong số những thứ khác, họ phát hiện ra một bản ghi nhớ có địa chỉ của Pushkar cũng như một ghi chú ngắn về các đặc điểm cá nhân và tên mã của anh ta.

KGB thực sự đã tiếp cận kỹ thuật viên Naumov trước khi Pushkar giới thiệu anh ta với Triều Tiên. Ông đồng ý hỗ trợ phản gián và theo chỉ thị của KGB, tiếp tục trì hoãn việc giao các tài liệu đã hứa cho Triều Tiên càng lâu càng tốt.

Kế hoạch ban đầu là giám sát Pushkar và sau đó bắt giữ anh ta hoặc các kiểm soát viên Triều Tiên của anh ta, hoặc tuyển dụng anh ta để tìm hiểu thêm về quy mô của mạng lưới bí mật của Triều Tiên hoạt động chống lại ngành công nghiệp quân sự Liên Xô.

 Mọi thứ đã không diễn ra như dự định. Trong một chuyến đi đến Moscow năm 1975 để giao tài liệu bị đánh cắp, Pushkar phát hiện ra rằng mình đang bị theo dõi. Không rõ đây là do các hoạt động gián điệp của mình hay do tình cờ dính líu đến vụ bê bối với một quan chức cấp cao của Moscow, anh quyết định đoạn tuyệt với Triều Tiên.

KGB quyết định không truy tố Pushkar, người đã thay đổi công việc vào năm 1977 và bắt đầu làm việc tại một nhà máy khác không liên quan gì đến ngành quân sự hay bí mật quốc gia. Không ai muốn có một vụ bê bối khi mà tên gián điệp dường như không còn là một mối nguy hiểm.