Chuyện ghi ở "bể khổ" người tị nạn Ukraine của một tình nguyện viên người Việt ở Ba Lan

Ba Lan đang trực tiếp chịu ảnh hưởng của thảm họa nhân đạo lớn nhất kể từ sau thế chiến 2. Dự tính sẽ có khoảng 5 triệu người tị nạn từ Ukraine chạy sang Ba Lan và phần lớn ở lại đây mà không đi tiếp sang các nước phương Tây khác, vì họ có bà con, gia đình, bạn bè ở Ba Lan. 

Dòng người tị nạn vạ vật ở nhà ga Warszawa. Ảnh Nguyễn Linh Thái

Trước khi chiến tranh xảy ra, người Ukraine đã sang Ba Lan làm việc rất đông trong đủ mọi ngành nghề từ IT, xây dựng, y tế, vận tải, nhân viên siêu thị, dọn dẹp…. Tiếng Ukraine và tiếng Ba Lan lại gần gũi hơn so với tiếng Đức, Pháp hay Anh.

Hàng ngày có khoảng hàng chục ngàn người từ Ukraine đổ xuống các ga tàu ở Warszawa, nơi giờ đây đã thực sự biến thành các "bể khổ" đúng nghĩa. Lúc nào cũng la liệt người, chủ yếu là người già, phụ nữ, trẻ em dắt díu bồng bế nhau.

 Họ tới nơi trong tình trạng mệt lả, kiệt sức. Có những gia đình có trẻ con phải đi bộ mấy ngày mới lên được tàu. Có những người không còn đủ sức để cầm cốc trà tình nguyện viên đưa cho, có người sau khi nằm ra sàn nghỉ thì không nhấc được chân lên nữa… Có bà mẹ có 2 con nhỏ mệt mỏi đờ đẫn đến nỗi ko còn ý thức được mình đang làm gì và mọi người nói gì với mình… 

Phần lớn họ không có nhiều tiền, toàn bộ gia tài mang theo là cái va li hay túi xách nhỏ và đứa con bế bồng hay dắt theo. Tài sản quan trọng nhất của họ có lẽ là cái điện thoại, để liên lạc với gia đình và xem thông tin. Bao nhiêu sức lực họ dồn hết để che chắn và lo cho những đứa trẻ. Mình cảm thấy ở họ có một sức chịu đựng kỳ lạ. Họ yên lặng chịu đựng mọi thứ với một sự bình tĩnh đáng khâm phục. Họ không la hét, không khóc lóc, như thể cố giữ lại những thảm kịch của mình trong lòng để không làm phiền người khác.

 Hàng ngày người dân Warszawa liên tục tiếp tế đồ ăn thức uống và các vật dụng cần thiết như bàn chải đánh răng, thuốc đánh răng, dầu gội đầu, tã giấy, băng vệ sinh, khăn giấy ướt… . đến các ga để những người chạy nạn có cái dùng. Vì ở ga không có kho chứa đồ, nhu cầu những thứ cần tiếp tế của từng ga thay đổi từng giờ, phải theo dõi trên mạng để mang đến cho hợp lý.

chuối và musy là hai loại hoa quả được người tị nạn Ukraine dùng nhiều nhất.

 Trong hành trình thiện nguyện của chúng tôi, tôi có 1 số quan sát nên ghi ra đây, có thể có ích cho ai đó muốn giúp đỡ:

 - Ga trung tâm Warszawa Centralna nói chung khá đầy đủ vì mọi người hay mang đồ đến đó nhất, ở đó cũng có khá nhiều tình nguyện viên. Trong khi các ga Zachodnia hay Wschodnia thì cần nhiều đồ ăn hơn.

 - Ở các ga đều có điểm nhận tiếp tế đồ ăn do các tình nguyện viên quản lý. Trên nguyên tắc các tình nguyện viên không được nhận đồ ăn "nhà làm", vì bên vệ sinh dịch tễ không cho phép. Nhưng khi thiếu đồ ăn thì họ cũng mắt nhắm mắt mở nhận. Nếu họ không nhận, tôi có thể phát trực tiếp cho những người đang nằm ngồi trong ga. 

- Có nhiều người già đi lại khó khăn, hay phụ nữ có con nhỏ vướng víu không đến được các điểm phát đồ ăn, hoặc đơn giản là nhiều người còn ngại ngùng. Các tình nguyện viên nhiều khi làm việc không xuể. Nếu tôi đến tận nơi đưa cho họ thì họ sẽ rất mừng. 

- Rất nhiều người mang bánh mì kẹp đến nên nhiều khi thành thừa. Đồ ăn nóng luôn hết rất nhanh. Có 2 thứ đồ ăn tôi thấy lúc nào và ở ga nào cũng thiếu là chuối và musy (hoa quả nghiền đóng gói trong túi nhỏ để trẻ con có thể mút uống). Mọi người thích ăn chuối hơn táo và quýt, chắc do dễ ăn hơn. Mang chuối ra lúc nào cũng hết trong vài nốt nhạc. 

- Rất thiếu chăn và các tấm trải. Trẻ con nhiều bé phải nằm trên sàn lạnh rất thương. Các bé phải chờ đợi lâu nên buồn chán, nếu được cho tranh tô màu và bút chì màu thì các bé rất vui mừng. 

- Ở ga Zachodnia có điểm nhận quần áo khăn mũ, xe đẩy… để cho những người cần thì lấy dùng. Nhất là quần áo trẻ con vì khi chạy nạn các bà mẹ không mang được nhiều. Áo khoác kurtki thì không mấy người cần.

 - Các chuyến tàu thường đến vào ban đêm sau 20h, mỗi chuyến vài ngàn người, nên nếu tiếp tế được sau 20h là tốt nhất. Hoặc vào sáng sớm vì tầm 5-6 giờ là mọi thứ đều sạch bách. Tình trạng người chạy nạn ở các ga tàu cần giúp đỡ có lẽ sẽ còn tiếp diễn lâu, tạm thời vẫn dựa chủ yếu vào hảo tâm và nhiệt tình của người dân. Tình nguyên viên nhiều lúc bị thiếu hoặc làm việc kiệt sức. Hi vọng chính phủ sớm có giải pháp hệ thống và hiệu quả.

Nguyễn Thái Linh (Viết từ Warszawa, Ba Lan)