Dữ liệu cho thấy, tính đến tháng 9/2025, giá đường thô thế giới đạt 0,35 USD/kg, giảm 21,9% so với cùng kỳ và được dự báo sẽ tiếp tục đà sụt giảm trong thời gian tới.

Nguyên nhân do nguồn cầu yếu ở Mỹ trước tác động mạnh của thuế quan lên niềm tin tiêu dùng, trong khi nguồn cung hồi phục nhờ sản xuất Brazil, Thái Lan tốt hơn dự kiến và các thông tin nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu đường của Ấn Độ thời gian tới.

Tại Việt Nam, tình trạng tồn kho dư thừa tăng mạnh tại các nhà máy sau vụ mùa 2023-2024, 2024-2025 đã qua và tác động lớn từ tình trạng nhập khẩu đường mía lậu & đường lỏng siro ngô (HFCS) tăng.

Các doanh nghiệp có sản lượng đường tốt phải chấp nhận hy sinh giá bán và ngược lại. Tính đến tháng 9/2025, giá đường An Khê tại nhà máy đạt 17.500 đồng/kg, sụt giảm 13% so với cùng kỳ.

Khó khăn "bủa vây" doanh nghiệp mía đường

Với những diễn biến tiêu cực trên thị trường hàng hóa, kết quả kinh doanh của nhóm doanh nghiệp mía đường trong quý vừa qua không mấy sáng sủa. Dữ liệu thống kê của Etime cho thấy, tất cả 5 doanh nghiệp trong nhóm thống kê đều giảm lãi.

Cụ thể, ông lớn đầu ngành Đường Quảng Ngãi (UPCoM: QNS) ghi nhận doanh thu 2.684,9 tỷ đồng trong kỳ vừa qua, giảm gần 2% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, lãi trước thuế giảm 25% so với cùng kỳ.

Đường Quảng Ngãi cho biết, doanh nghiệp chịu tác động từ bất ổn kinh tế - chính trị toàn cầu, căng thẳng thương mại leo thang giữa các nền kinh tế, đặc biệt là "cơn địa chấn" thuế quan từ Hoa Kỳ.

Trong nước, sức mua phục hồi chậm, chi phí đầu vào tăng, tỷ giá biến động đã gây áp lực lên hoạt động kinh doanh.

Cùng với đó là các chính sách thuế quan mới và công tác kiểm soát thị trường, đặc biệt là nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, gian lận thương mại,.. cũng ảnh hưởng đến tâm lý thị trường.

Đáng nói, theo doanh nghiệp, mặc dù sản lượng đường sản xuất tăng, hoạt động tiêu thụ lại ghi nhận sụt giảm so sức cầu thị trường yếu.

Bên cạnh đó, giá đường giảm dưới áp lực cảnh tranh về giá từ các sản phẩm đường lỏng, đường không rõ nguồn gốc xâm nhập thị trường cũng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả tiêu thụ và biên lãi của công ty.

Lũy kế 9 tháng đầu năm, mảng này chỉ đạt 2.635 tỷ đồng doanh thu (giảm 18%), lãi gộp sụt tới 44%, kéo biên lãi gộp co hẹp từ 32,3% xuống còn 22%.

Trong khi đó, một trong những doanh nghiệp dẫn dắt của ngành mía đường là Thành Thành Công - Biên Hòa (TTC Agris, HoSE: SBT) cũng ghi nhận doanh thu thuần thấp nhất 3 năm, ở mức 5.372 tỷ đồng, tương ứng giảm 21% so với cùng kỳ.

Trong đó, doanh thu mảng đường chiếm hơn 90% doanh thu nhưng vẫn ghi nhận sự sụt giảm 24%, biên lãi gộp mảng này giảm mạnh từ 12,3% xuống 8,1%

Kết quả, TTC Agris báo lãi trước thuế 203,4 tỷ đồng, giảm 23% so với cùng kỳ năm trước.

Xếp thứ ba về lợi nhuận trong nhóm doanh nghiệp Etime thống kê, Mía đường Sơn La (SLS), doanh nghiệp nổi tiếng với hiệu quả sản xuất cao cũng chung xu hướng sụt giảm nhẹ với lợi nhuận trước thuế 81,5 tỷ đồng, giảm 3% so với cùng kỳ.

Còn Mía đường Lam Sơn (Lasuco; HoSE: LSS) báo lãi trước thuế 19 tỷ đồng, tương ứng giảm 30% so với cùng kỳ. Kết quả, lãi sau thuế thu về chỉ vỏn vẻn 15,3 tỷ đồng, tương ứng giảm 32,8% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chủ yếu do doanh thu giảm 20% và chi phí tài chính tăng 30%.

Ở nhóm quy mô nhỏ, Đường Kon Tum (HNX: KTS) ghi nhận doanh thu quý tăng 20% nhưng lãi sau thuế giảm 44% về mức 2,5 tỷ đồng. Với kết quả này, doanh nghiệp mới chỉ thực hiện được 21% kế hoạch năm. Nguyên nhân chính do giá vốn tăng 30%, khiến biên lãi gộp rơi từ 21,4% xuống 14,7%.

Theo phân tích của các công ty chứng khoán, nạn đường nhập lậu vẫn là "nút thắt" lớn nhất của ngành, tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh và làm xói mòn thị phần của các nhà máy nội địa.

Trước tình hình đó, từ năm 2023, Chính phủ cũng đã có chính sách bảo hộ ngành đường với đường Thái Lan trước đó thông qua Quyết định số 1989/QĐ-BCT của Bộ Công Thương công bố kết quả rà soát lần thứ nhất về việc áp dụng biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan (chiếm 27,3% sản lượng nhập khẩu vào Việt Nam).

Đồng thời, Văn phòng Chính phủ cũng có văn bản số 7951/VPCP-NN ngày 25/8/2025 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về thông tin “Ngành mía đường gặp khó, hàng tồn kho chất đống”.

Không chỉ vậy, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cùng Bộ Tài chính khẩn trương rà soát tình hình sản xuất, tồn kho và thực trạng đường nhập lậu theo văn bản số 7951/VPCP-NN.

Các động thái này cho thấy nỗ lực của Chính phủ nhằm hỗ trợ ngành vượt qua giai đoạn khủng hoảng.

Triển vọng ngành mía đường trong niên vụ mới

Dự báo niên vụ 2025-2026, các chuyên gia Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho rằng triển vọng giá đường ở Việt Nam không khả quan với diễn biến không nhiều khác biệt so với 2025, cụ thể: Giá đường thế giới tiếp đà sụt giảm khi tình trạng thặng dư cung-cầu kéo dài.

Đồng thời, cung – cầu tiếp tục chênh lệch lớn đẩy tồn kho các nhà máy nội địa cao. Các doanh nghiệp sản xuất đường dự kiến phải hạ giá bán/giữ giá bán thấp để ra sản lượng.

Theo chia sẻ của ông Nguyễn Văn Lộc – Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA): “Đến giữa năm nay, lượng đường tồn kho đã lên mức kỷ lục, chiếm hơn 70% sản lượng vụ 2024-2025. Điều này gây áp lực tài chính rất lớn, khi đường sản xuất ra không bán được, nhà máy phải gánh hàng tồn kho, không có dòng tiền chi trả cho nông dân và công nhân”.

Số liệu từ các nhà máy cho thấy 6 tháng đầu năm 2025, toàn ngành chỉ bán được khoảng 400.000 tấn đường (bình quân 70.000 tấn/tháng), trong khi nhu cầu thực tế thị trường khoảng 200.000 tấn/tháng, tương đương 2,4 triệu tấn/năm.

Đặc biệt, trong bối cảnh tồn kho lớn, áp lực từ đường nhập lậu chưa kịp được tháo gỡ thì tình trạng gia tăng nhập khẩu đường lỏng siro ngô (HFCS) lại tiếp tục trở thành mối đe dọa trực tiếp.

Điều này chủ yếu đến từ 4 lý do: chi phí thấp, độ ngọt cao dễ sử dụng, thời hạn sử dụng lâu, tính ổn định trong sản xuất. Tỷ trọng tiêu thụ đường HFCS tại Việt Nam vẫn duy trì mức cao (~10%).

Những khó khăn này ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả kinh doanh nhóm mía đường dù sản lượng sản xuất đường tại các nhà máy tăng tốt (+13,6% so với cùng kỳ trong niên vụ 2024-25), nhờ thời tiết mưa nhiều, thuận lợi tăng hiệu suất mía đường.

Các chuyên gia và doanh nghiệp chung quan điểm, chừng nào đường nhập lậu chưa được kiểm soát hiệu quả, nguồn cung giá rẻ không chính ngạch sẽ tiếp tục tràn vào thị trường. Điều này khiến giá đường nội địa khó phục hồi một cách bền vững. Vì vậy, trong thời gian tới, việc kiểm soát đường lậu được xem là điều kiện tiên quyết để ngành ổn định.

Do đó, các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư quan sát chặt chẽ các yếu tố này cho triển vọng đầu tư vào các cổ phiếu ngành đường.