Dự báo "bất ngờ" của SSI Research về triển vọng ngành ô tô, xe máy trong năm 2023

SSI Research vừa công bố báo cáo cập nhật ngành ô tô - xe máy với nhận định sẽ có nhiều thách thức, khó khăn khi điều kiện kinh tế xấu đi.

Hai động lực giúp ngành ô tô, xe máy phục hồi năm 2022

Nhu cầu bị dồn nén và sự hỗ trợ từ Chính phủ chính là hai động lực chính giúp ngành phục hồi. Trong năm 2022, khoảng 3 triệu xe máy đã được bán ra (tăng 20% so với cùng kỳ), nhưng vẫn thấp hơn mức trước Covid (năm 2018 với 3,3 triệu xe; năm 2019 với 3,2 triệu xe). Đối với xe bốn bánh, đã có 404.635 xe (tăng 33% so với cùng kỳ) được bán ra từ các thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) và con số này vượt xa lượng xe bán ra hàng năm trước Covid. Việc giảm 50% lệ phí trước bạ cho xe lắp ráp trong nước cũng thúc đẩy nhu cầu trong 6 tháng đầu năm 2022. 

Ở chiều ngược lại, yếu tố cản trở sự phục hồi là tình trạng thiếu hụt nguyên liệu: Năm 2022 là một năm khó khăn đối với các nhà sản xuất ô tô, vì họ không thể đảm bảo đủ lượng chip bán dẫn cho hoạt động sản xuất.

Xe máy Honda và xe ô tô Toyota là những lựa chọn phổ biến nhất tại Việt Nam trong năm 2022. Đối với xe máy, thương hiệu Honda vẫn ở vị trí gần như độc quyền, với 80% thị phần. Ô tô Toyota tăng thị phần từ 17.5% lên tới 22%, chiếm vị trí top 1, vượt qua Hyundai và Kia. Lượng xe du lịch tăng 48%, trong khi lượng xe thương mại và xe chuyên dụng không có tăng trưởng.

Tiêu thụ xe nhập khẩu nguyên chiếc đang bắt kịp xe lắp ráp trong nước. Lượng xe nhập khẩu tăng 35% so với cùng kỳ trong năm 2022, trong khi xe lắp ráp trong nước tăng 31% so với cùng kỳ (theo VAMA). Ô tô nhập khẩu chiếm một tỷ trọng đáng kể trong tổng lượng xe bán ra trong vài năm gần đây (khoảng 30~40%). Xu hướng gia tăng này là do hàng loạt thương hiệu mới gia nhập thị trường Việt Nam, đặc biệt là các thương hiệu Trung Quốc được bán với mức giá hấp dẫn. 

SSI cho rằng tiêu thụ xe nhập khẩu sẽ tăng nhờ lợi thế tỷ giá và một số xe nhập khẩu hiện có giá phải chăng hơn so với xe lắp ráp trong nước. Hơn nữa, việc miễn thuế nhập khẩu (từ 50~70% xuống 0%) đối với ô tô nhập khẩu nguyên chiếc (CBU) từ các nước ASEAN, được áp dụng từ năm 2018, sẽ tiếp tục được gia hạn trong 5 năm nữa từ 2023 đến 2027 (theo Nghị định 126/2022/NĐ-CP). Hiện tại, mức thuế nhập khẩu đối với các nước ngoài ASEAN vẫn được giữ ở mức 50~70%.

Nhờ tiêu thụ tốt nên doanh thu các doanh nghiệp ô tô, xe máy trong năm 2022 ghi nhận ở mức khả quan.

Doanh thu và lợi nhuận ròng của CTCP City Auto (CTF VN) trong 3 quý đầu năm 2022 đạt 4,1 nghìn tỷ đồng (173 triệu USD, tăng 42% so với cùng kỳ) và lợi nhuận hồi phục trở lại mức 78 tỷ đồng (3 triệu USD, tăng 800% so với cùng kỳ). Nhu cầu đối với xe bán tải Ford tăng đột biến vào năm 2022, CTF được hưởng lợi do là đại lý ô tô Ford lớn nhất.

Đối với CTCP Dịch vụ Ô tô Hàng Xanh (HAX), doanh thu và lợi nhuận ròng hợp nhất trong 3 quý đầu năm sau thuế lần lượt là 5,2 nghìn tỷ đồng (223 triệu USD, tăng 52% so với cùng kỳ) và 192 tỷ đồng (8 triệu USD, tăng 560% so với cùng kỳ). Đai dịch COVID-19 bùng phát trong năm 2021 tạo ra mức nền thấp cho mức tăng trưởng mạnh trong năm 2022 của HAX.

Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (VEA) ghi nhận doanh thu và lợi nhuận ròng trong 3 quý đầu năm lần lượt đạt 3,5 nghìn tỷ đồng (150 triệu USD, tăng 23% so với cùng kỳ) và 5,1 nghìn tỷ đồng (219 triệu USD, tăng 32% so với cùng kỳ). Lợi nhuận của VEA phần lớn nhờ vào khoản đầu tư liên doanh liên kết với các hãng xe Honda, Toyota và Ford. Thu nhập từ lãi tiền gửi cũng góp phần mang lại tăng trưởng lợi nhuận cho VEA trong năm nay.

Mặc dù không niêm yết tại Việt Nam, nhưng hồ sơ đăng ký niêm yết IPO tại Mỹ cho thấy Vinfast ghi nhận doanh thu 10 nghìn tỷ đồng (439 triệu USD, giảm 6% so với cùng kỳ) trong 9 tháng đầu năm năm 2022. Công ty đã bán được tổng cộng khoảng 22.900 ô tô trong 10 trên 12 tháng của năm 2022 (hãng không cung cấp số liệu bán hàng vào tháng 10 và tháng 11), trong đó có khoảng 7.000 xe điện được bán ra. Công ty gần đây đã chuyển 999 xe điện đến San Francisco, Hoa Kỳ với mục tiêu thâm nhập thị trường Hoa Kỳ.

Triển vọng ngành ô tô, xe máy năm 2023

Theo SSI, sau năm 2022 tăng trưởng mạnh mẽ, ước tính lượng xe bán ra năm 2023 chỉ tăng 5% so với năm 2022, vượt qua mốc 500.000 xe (theo dự báo của EIU). Tình trạng thiếu chip ô tô và gián đoạn chuỗi cung ứng khả năng sẽ không ảnh hưởng tới thị trường nửa cuối năm 2023.

Tình hình kinh tế khó khăn mang lại nhiều thách thức: Khi điều kiện kinh tế xấu đi, tiêu thụ ô tô và giá bán ô tô tại các đại lý có thể không còn cao như trong năm 2022, do người tiêu dùng giảm thiểu chi tiêu trong thời kỳ suy thoái. Bên cạnh đó, việc mua trả góp một phương tiện mới sẽ đắt đỏ và khó khăn hơn. Các hỗ trợ của chính phủ (bao gồm cắt giảm lệ phí trước bạ và trì hoãn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt) đã kết thúc, do mức tiêu thụ đã trở lại mức trước Covid.

Doanh nghiệp ô tô tăng sản xuất tại Việt Nam giúp giảm giá bán xe. THACO, nhà sản xuất ô tô Việt Nam, gần đây đã đàm phán thành công để lắp ráp trong nước một số mẫu xe của thương hiệu BMW (X3, X5, 3-Series, 5-Series), tạo áp lực lên các thương hiệu xe sang khác. Ngoài ra, TC Motor, thương hiệu liên kết giữa Tập đoàn Thành Công và Hyundai Motor, cũng đã khánh thành giai đoạn 1 của nhà máy thứ hai của họ tại Việt Nam. Nhà máy trị giá 140 triệu USD này sẽ cung cấp 100.000 chiếc mỗi năm khi được hoàn thành vào năm 2025.

Xe điện có tiềm năng tạo nên sự đột phá cho ngành ô tô tại Việt Nam. Trong năm 2022, Audi và Mercedes-Benz đã chính thức công bố một số mẫu xe điện dành cho phân khúc xe hạng sang. Ở phân khúc xe phổ thông, Hyundai và Kia đều giới thiệu các mẫu xe điện (IONIQ5 và EV6) tại Việt Nam.

Tuy nhiên, theo SSI hiện còn quá sớm để đánh giá tác động của xe điện tới ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam. Các hãng xe mới bắt đầu thử nghiệm bán để đánh giá sự quan tâm của người tiêu dùng và chính phủ trong việc chuyển sang loại xe này khi mà Việt Nam chưa có chiến lược phát triển hạ tầng trạm sạc cho xe điện. Hơn nữa, giá của các mẫu EV vẫn cao so với các mẫu xe chạy xăng. SSI cho rằng chính phủ cần xem xét 3 việc sau để tăng tỷ lệ điện khí hóa ngành ô tô: chính sách thuế ưu đãi đối với xe điện; tăng thuế đối với ô tô chạy bằng năng lượng hóa thạch; và đầu tư vào hạ tầng các trạm sạc.