FDI 4.0 và câu hỏi "làm gì để thu hút thành công?"

TS.Phan Hữu Thắng - Nguyên Cục Trưởng Cục ĐTNN, Bộ KH&ĐT

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI ) tiếp tục được khẳng định là một bộ phận quan trọng, gắn bó chặt chẽ với nền kinh tế đang phát triển của Việt Nam, tiếp tục được khuyến khích đầu tư vào nước ta với những điều kiện mới thuận lợi hơn, nhưng chất lượng phải cao hơn  - FDI 4.0  -  nhằm đảm bảo lợi ích cho nhà đầu tư và phù hợp yêu cầu của phát triển KT-XH Việt Nam trong giai đoạn tới.

Tập trung ưu tiên dòng vốn FDI 4.0

Đổi mới, sáng tạo trên nền tảng 4.0 và phát triển kinh tế tư nhân là 2 động lực tăng trưởng mới đã được nêu rõ tại Diễn đàn cải cách và phát triển Việt Nam lần thứ 1, tổ chức ngày 5.12.2018 tại Hà Nội dưới sự chủ trì của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc.

Đổi mới sáng tạo trên nền tảng 4.0 trong giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi FDI phải có chất lượng đặc biệt cao. Cụm từ mới  “FDI 4.0” – nhằm xác định rõ một loại FDI mới và xác định sự cần thiết phải tập trung ưu tiên cho dòng vốn FDI 4.0 này ở mọi lĩnh vực, địa bàn của nền kinh tế.

 Trong giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi nguồn lực FDI phải có chất lượng cao hơn (Ảnh: IT)

Hai quyết sách nêu trên không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên mà là những quyết sách mang tầm chiến lược, hướng tới khát vọng tăng trưởng bứt phá, phát triển nhanh và bền vững kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới. Những quyết sách đó đã dựa trên thực tế các thành tựu và bài học kinh nghiệm rút ra được trong quá trình  phát triển kinh tế gắn với thu hút và sử dụng FDI hơn 30 năm qua. Mặc dù còn những mặt trái, nhưng vai trò tích cực, đóng góp to lớn của FDI vào phát triển KT-XH Việt Nam giai đoạn vừa qua là không thể phủ nhận.

Bước vào năm mới 2019, năm mở đầu của định hướng cải cách, đổi mới và phát triển trên nền tảng 4.0 - một định hướng phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, việc trao đổi về khả năng và một số việc cần làm ngay để thu hút FDI 4.0 giai đoạn tới, sẽ góp phần thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, hướng đến hiệu quả cao hơn của dòng vốn ngoại này.

Tại Diễn đàn cải cách và phát triển Việt Nam lần thứ 1, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nêu rõ “trong thời đại công nghệ gắn với ý tưởng sáng tạo và đổi mới sáng tạo ngày nay, những rào cản công nghệ truyền thống không còn lớn nữa, mọi quốc gia đều có thể vươn lên và bứt phá”. Rõ ràng người đứng đầu Chính Phủ đã nhận ra rằng cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang cào bằng khoảng cách giữa các quốc gia và đây là cơ hội to lớn để các quốc gia đi sau bắt kịp các quốc gia phát triển, đồng thời kỳ vọng vào vai trò của FDI 4.0 giai đoạn tới sẽ mang lại những chuyển biến cơ bản trong chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế theo hướng phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Cần làm gì để thu hút FDI 4.0 thành công?

Định hướng là vậy, tuy nhiên từ định hướng đến kết quả cụ thể còn một khoảng cách khá xa vì phụ thuộc vào khá nhiều yếu tố. Có khát vọng cùng với quyết tâm cũng không đủ nếu chúng ta thiếu những con người Việt Nam đổi mới, sáng tạo và tâm huyết; Nếu việc cải cách thể chế, phát triển hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và phát triển kinh tế tư nhân không theo kịp yêu cầu của đổi mới, sáng tạo trên nền tảng 4.0; Thiếu kế hoạch triển khai cụ thể, cũng như việc tổ chức khoa học - bài bản - nghiêm túc - trách nhiệm các kế hoạch đó của các cấp quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương...

Tháng 1/2019, vốn FDI tăng 9,2% so với cùng kỳ (Ảnh: IT)

Để thành công trong thu hút FDI 4.0 cần có con người Việt Nam đổi mới sáng tạo, có năng lực trong thu hút và  sử dụng FDI 4.0. Nhưng để có được một đội ngũ như vậy trong một thời gian ngắn thật khó. Do đó, việc đào tạo nguồn nhân lực 4.0 cần đi trước. Đây chính là một đòi hỏi bức thiết cho thành công của động lực tăng trưởng mới.

Tiếp đến, tăng trưởng kinh tế nói chung của Việt Nam trong giai đoạn tới và cùng với đó là việc có thu hút được FDI 4.0 hay không đều phụ thuộc rất lớn vào việc cải cách thể chế, phát triển hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực và phát triển kinh tế tư nhân.

Ngoài các yếu tố trên, để có được FDI 4.0, trên cơ sở đột phá chiến lược mới “Đổi mới sáng tạo trên nền tảng 4.0”, chắc không bỏ qua việc xây dựng và xác định rõ ràng quy hoạch phát triển (thu hút và sử dụng) FDI trên địa bàn toàn quốc và trên từng vùng, địa phương gắn với quy hoach tổng thể phát triển KT-XH trong giai đoạn tới trên nền tảng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Trong quy hoach thu hút và sử dụng FDI này, cũng cần chỉ rõ lĩnh vực nào, vùng kinh tế nào, địa phương nào cần đi trước, lĩnh vực, địa bàn nào đi sau một cách hài hòa, gắn bó với quy hoạch phát triển chung và không quên quy hoạch  phải gắn và tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển; Trong quy hoạch cũng không thể quên việc thu hút  FDI 4.0 vào các lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng, như đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho tiếp thu nền tảng 4.0; đầu tư nông nghiệp công nghệ cao - đây là lĩnh vực trong thời gian qua về cơ bản chưa thu hút được nhiều FDI; Du lịch gắn với dịch vụ chất lượng cao và công nghệ 4.0;…

Thu hút FDI giai đoạn tới, đặc biệt là thu hút FDI 4.0, cơ hội và thách thức, như từ trước đến nay đối với FDI  luôn đan xen. Vẫn còn đó câu hỏi  cần có lời giải  “làm thế nào để tận dụng được cơ hội từ cuộc cách mạng 4.0, vượt qua được các thách thức và khắc phục được các tồn tại hiện có, sử dụng được các động lực tăng trưởng mới, với các nghĩ cách làm đổi mới và sáng tạo trên nền tảng 4.0, thu hút được  đúng FDI mà Việt Nam cần và sử dụng có hiệu quả nguồn vốn này, góp phần tạo bứt phá, phát triển nhanh, bền vững nền kinh tế trong giai đoạn tới./.