"Giao thông đi trước mở đường" và trải lòng của Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể

Thưa Bộ trưởng! năm 2021 với nhiều khó khăn do dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, vậy ngành GTVT đã làm những gì để vượt qua "cơn sóng dữ" mang tên "đại dịch Covid-19"?

- Đầu tiên tôi phải thừa nhận rằng, năm 2021 là năm hết sức khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19, không chỉ có các ngành nghề khác nền kinh tế bị ảnh hưởng mà với ngành Giao thông cũng không có ngoại lệ.

Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ, Bộ GTVT đã hoàn thành hầu hết các mặt công tác. Trong giai đoạn đoạn đỉnh dịch Covid-19 lan rộng tại các phía Nam và các địa phương trên cả nước, Bộ GTVT đã cùng các bộ, ngành, địa phương bảo đảm giao thông thông suốt, không xảy ra ùn tắc kéo dài, đảm bảo lưu thông hàng hóa 24/24 giờ phục vụ người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh.

Kết quả rõ nhất khi hàng xuất nhập khẩu qua các cảng biển có sự tăng trưởng mạnh, hàng container tăng 12%. Đặc biệt, lần đầu tiên ngành đường sắt đã có những chuyến tàu hàng container đi châu Âu.

Năm 2021 cũng là năm đầu tiên 5 quy hoạch ngành được triển khai đồng bộ. Đến nay, 4 quy hoạch ngành đã được phê duyệt, quy hoạch ngành hàng không cũng đã được hội đồng thẩm định thông qua. Nhiều dự án trọng điểm, thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội đã về đích như: Đường sắt Cát Linh - Hà Đông; sửa chữa mặt cầu Thăng Long; sửa chữa 2 đường băng sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất; các dự án cao tốc Bắc - Nam đang đáp ứng tiến độ... Đáng chú ý, mặc dù dịch bệnh diễn biến phức tạp, Bộ GTVT được giao giải ngân vốn đầu tư công hơn 43.000 tỷ đồng và đã giải ngân đạt mức 96%, hoàn thành kế hoạch Chính phủ giao.

Bên cạnh đó, năm 2021 là năm đầu tiên trong 10 năm liên tục, tai nạn giao thông giảm sâu về số vụ, số người chết, số người bị thương. Nếu như năm 2011 có khoảng 12.000 người chết vì tai nạn giao thông, năm 2021 chỉ còn khoảng 6.000 người tử vong.

"Giao thông đi trước mở đường", thưa Bộ trưởng, năm 2022 ngành GTVT còn nhiều khó khăn khi triển khai các nhiệm vụ, các dự án trọng điểm quốc gia, Bộ GTVT đã có những kế hoạch đi trước mở đường?

- Về cải cách thể chế, Bộ GTVT sẽ thực hiện các chủ trương phân cấp, phân quyền. Trong đó, phân cấp, phân quyền các cảng thủy nội địa cho các tỉnh quản lý, điều hành. Cùng với đó, Bộ GTVT tập trung khôi phục vận tải sau đại dịch, đảm bảo hàng hóa thông suốt phục vụ phát triển kinh tế.

Bộ GTVT cũng xác định dự án cao tốc Bắc - Nam phía đông giai đoạn 2021- 2025 là dự án quan trọng nhất và phấn đấu đến năm 2025 có 3.000 km và 5.000 km cao tốc vào năm 2030. Cuối cùng, phát huy kết quả đã đạt được về bảo đảm an toàn giao thông, với mục tiêu giảm 5 - 10% cả 3 chỉ số (số vụ, số người chết, số người bị thương).

Bộ GTVT hy vọng Chính phủ tiếp tục có những chỉ đạo sâu sát, quyết liệt, cùng ngành giao thông tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về vốn, về mặt bằng... tạo ra cơ chế đột phá để xây dựng và tiến tới hoàn chỉnh hạ tầng giao thông đất nước. Bộ GTVT cũng cần các địa phương tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong quá trình xây dựng hạ tầng, giải phóng mặt bằng nhanh, dứt điểm, để những công trình giao thông sớm phát huy được hiệu quả, phục vụ tăng trưởng kinh tế cho các địa phương.

Đối với dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông, những khó khăn lớn nhất mà Bộ GTVT cần phải giải quyết sớm là những gì, thưa Bộ trưởng?

- Dự án cao tốc Bắc - Nam có khó khăn nhất là công tác giải phóng mặt bằng, cung cấp nguồn vật liệu và năng lực thi công của nhà thầu về xử lý nền đất yếu, chất lượng công trình.

Bộ GTVT cũng đã rút kinh nghiệm thi công dự án cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2017 - 2020, những mỏ đất cát khai thác bao nhiêu, dự án nằm trong quy hoạch, thì Bộ GTVT sẽ làm việc với HĐND tỉnh, thành phố xúc tiến mở mỏ, khai thác ngay. Chính phủ, Bộ GTVT cũng chỉ đạo quyết liệt cho nhà thầu khai thác mỏ đưa vật liệu vào công trường chỉ đóng thuế môi trường, không phải mua nguồn vật liệu chênh lệch giá cao như hiện nay.

Khó khăn thách thức khác là năng lực nhà thầu thi công và nhân lực tư vấn giám sát, thiết kế yếu và mỏng. Nếu chỉ định thầu, Bộ GTVT sẽ ban hành hồ sơ mời thầu, đảm bảo trình độ, năng lực phải đáp ứng mới xét duyệt.

Theo tính toán chỉ có khoảng 5 - 7 đơn vị tư vấn được chỉ định thầu để chọn đơn vị chất lượng và rút ngắn được tiến độ thi công so với đấu thầu. Song, khó khăn là các nhà thầu đang triển khai giai đoạn I, nếu triển khai tiếp giai đoạn II có thể nguồn nhân lực. Vì vậy, phải xét duyệt kỹ lưỡng trước khi chỉ định thầu.

Xin Bộ trưởng cho biết về kế hoạch bố trí và giải ngân vốn đầu tư công?

- Bộ GTVT nỗ lực giữ vững tiến độ giải ngân. Với các dự án đầu tư thì đang tập trung lập đầu tư và thiết kế, đảm bảo khởi công trong tháng 7 – 8/2022 để giải ngân vào tháng cuối năm.

Bộ GTVT xác định giải ngân đảm bảo tiến độ và xem đó là nhiệm vụ quan trọng, nên sẽ có các giải pháp quyết liệt với nhà thầu về tiến độ cam kết và nếu vi phạm sẽ tịch thu bảo lãnh trúng thầu. Các Ban Quản lý dự án kiểm điểm và yêu cầu cam kết tiến độ, không hoàn thành nhiệm vụ giải ngân là cách chức hay điều chuyển công tác lãnh đạo; cắt và chuyển vốn chậm, thậm chí nếu làm tốt thì bố trí bổ sung thêm vốn…

Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025 sẽ chỉ định thầu một số hạng mục dự án, nhiều ý kiến lo ngại chỉ định sẽ không đem lại hiệu quả và ảnh hưởng tới chất lượng, Bộ trưởng giải thích rõ hơn về vấn đề này?

- Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 sẽ áp dụng chỉ định thầu để giảm thời gian đấu thầu. Bên cạnh việc lựa chọn kỹ nhà thầu, Bộ GTVT cũng kiên quyết cắt thầu, chỉ định ngay nhà thầu thay thế để đảm bảo tiến độ cho toàn dự án.

Đối với việc lựa chọn nhà thầu để chỉ định thầu, Bộ GTVT sẽ ban hành hồ sơ mời thầu gồm trình độ, năng lực để các nhà thầu, tư vấn nếu đáp ứng thì đưa vào danh sách xem xét, tuyển chọn được các đơn vị thi công tốt nhằm rút ngắn được thời gian và đảm bảo tiến độ.

Theo đó, ưu điểm lớn nhất khi chỉ định thầu sẽ rút ngắn đáng kể thời gian vì không phải tổ chức đấu thầu. Từ khâu thiết kế đến thi công có thể giảm từ 6 - 8 tháng. Tuy nhiên, quá trình chỉ định thầu sẽ thành lập một hội đồng đánh giá ưu điểm lớn nhất của chỉ định thầu là nhanh chóng tìm đúng người, đúng việc, tăng được tiến độ triển khai dự án.

Chất lượng cao tốc là ưu tiên hàng đầu. Đây là bài học "xương máu" rút ra từ dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, khiến nhiều cán bộ trong ngành vướng vòng lao lý. Cao tốc Bắc - Nam được đầu tư xây dựng 3 năm, khó khăn nhất là xử lý đất yếu.

Bộ GTVT yêu cầu các đơn vị liên quan bàn giao mặt bằng từng đoạn tuyến cụ thể, để có thời gian gia cố đất yếu từ 8 - 10 tháng, được giám sát chặt chẽ từ lựa chọn nguồn vật liệu, kỹ thuật, tư vấn, chất lượng từng hạng mục… trước khi tổng lực thi công. Bộ GTVT cũng cam kết đốt cháy giai đoạn dự án trọng điểm này, không đánh đổi chất lượng với thời gian và chịu trách nhiệm trước Quốc hội, Chính phủ, trước sự giám sát của nhân dân.

Đối với dự án sân bay Long Thành đang được triển khai nhưng tiến độ còn chậm, Bộ trưởng đánh giá việc này như thế nào?

- Dự án sân bay Long Thành tính riêng về phần giải phóng mặt bằng, dù bố trí cho công tác này là hơn 22.000 tỷ đồng, giao cho tỉnh Đồng Nai triển khai từ 2018 đến nay, nhưng công tác giải ngân còn chậm, mới đạt là 47% (khoảng hơn 10 nghìn tỷ đồng).

Theo tìm hiểu của Bộ GTVT công tác giải phóng mặt bằng chậm do liên quan đến tiến độ xây dựng các khu tái định cư, rồi công tác kiểm đếm, xây dựng giá và đặc biệt là trong thời gian qua bị ảnh hưởng bởi Covid-19.

Bộ GTVT cam kết sẽ phối hợp chặt chẽ với Đồng Nai để bàn giao toàn bộ mặt bằng theo tiến độ. Tuy nhiên, đến thời điểm này với 1265ha đã được bàn giao, thì cũng không ảnh hưởng đến tiến độ của AVC.

Bộ GTVT cũng đã đề nghị lãnh đạo tỉnh Đồng Nai tích cực hơn nữa đấy, giải ngân vốn, giải phóng mặt bằng, thực hiện chu đáo công việc này.

Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cũng đã chỉ đạo sẽ tổ chức họp mỗi tháng một lần trực tuyến một lần để ACV, Ủy ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, tỉnh Đồng Nai cùng với Bộ Giao thông vận tải và các bộ, ngành tham mưu cho Chính phủ, làm sao phải đảm bảo tiến độ.

Nếu không có gì thay đổi thì tháng 3/2022 sẽ tiến hành đồng loạt các gói thầu về san lấp mặt bằng và xây dựng hạ tầng để đảm bảo là tới tháng 12/2025 chúng ta cơ bản hoàn thành giai đoạn 1 để mà khai thác sân bay Long Thành đúng theo tinh thần Nghị quyết 52 và các nghị quyết Quốc hội đã thông qua.