Kẻ thách thức thế thống trị của đồng USD

Chu kỳ tăng giá của đồng USD thêm một lần nữa nhắc nhở các nhà điều hành tiền tệ trên khắp thế giới về thế thống trị và sức mạnh áp đảo của đồng bạc xanh. Bởi vậy, một số nền kinh tế lớn đang tìm cách hạn chế sức mạnh và ảnh hưởng của đồng USD. Liệu họ có thành công?

Sau đây là bài viết thể hiện quan điểm của ông Nouriel Roubini – Giáo sư danh dự tại trường Kinh doanh Stern, Đại học New York, nhà kinh tế học từng dự báo đúng cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008-2009, trên tờ Financial Times về nội dung này.

USD là đồng tiền chiếm ưu thế trong dự trữ toàn cầu kể từ khi hệ thống Bretton Woods ra đời sau thế chiến 2. Ngay cả khi các nước chuyển đổi chính sách tỷ giá cố định vào năm 1970 cũng không thể thách thức cái gọi là ‘đặc quyền cắt cổ’ của đồng bạc xanh.

Nhưng với việc tăng cường ‘vũ khí hóa’ đồng USD vì mục đích an ninh quốc gia và sự cạnh tranh địa chính trị ngày càng tăng giữa phương Tây và các quốc gia như Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên, một số người cho rằng quá trình phi đô la hóa sẽ tăng tốc. Quá trình này cũng được thúc đẩy bởi sự xuất hiện của các loại tiền kỹ thuật số của các ngân hàng trung ương (CBDC) có thể dẫn đến một loại tiền tệ đa cực thay thế trong thanh toán quốc tế.

Tuy nhiên, những người hoài nghi lập luận rằng, vị thế toàn cầu của USD sẽ không giảm nhiều với tư cách là đơn vị tính toán (một chức năng của tiền cho phép mọi người sử dụng nó để tính toán và ghi chép giá trị của hàng hoá, dịch vụ, tài sản và các giao dịch tài chính), phương tiện thanh toán và lưu trữ giá trị.

Trong khi đó, các lập luận khác chỉ ra rằng, các nền kinh tế có tình trạng độc quyền tương đối, kể như đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc, không thể trở thành một loại tiền tệ dự trữ thực sự trừ khi các biện pháp kiểm soát vốn được loại bỏ dần và tỷ giá hối đoái được thực hiện linh hoạt hơn.

Hơn nữa, một quốc gia sử dụng đồng tiền dự trữ cần phải chấp nhận – như Mỹ từ lâu đã trải qua – là tình trạng thâm hụt tài khoản vãng lai trong dài hạn. Sau cùng, những người hoài nghi lập luận rằng, tất cả các nỗ lực nhằm tạo ra một chế độ tiền tệ dự trữ đa cực — ngay cả một rổ Quyền rút vốn đặc biệt của IMF bao gồm đồng Nhân dân tệ — cho đến nay đều thất bại trong việc thay thế đồng USD.

Các quan điểm trên có thể có giá trị tham khảo nhất định, song, trong một thế giới ngày càng bị chia cắt thành 2 phạm vi ảnh hưởng địa chính trị - cụ thể là những khu vực xung quanh Mỹ và Trung Quốc – thì một chế độ tiền tệ lưỡng cực, thay vì đa cực, có khả năng sẽ trở thành giải pháp.

Hoàn toàn linh hoạt về tỷ giá hối đoái và lưu động vốn quốc tế là không cần thiết để đồng tiền của một quốc gia trở thành đồng tiền dự trữ. Trong thời đại của bản vị hối đoái vàng, đồng USD vẫn chiếm ưu thế bất chấp tỷ giá hối đoái cố định và sự kiểm soát vốn rộng rãi.

Trong khi Trung Quốc có thể có các biện pháp kiểm soát vốn, Mỹ cũng có phiên bản riêng có thể làm giảm sức hấp dẫn của tài sản bằng USD. Chúng có thể là các biện pháp trừng phạt tài chính đối với các đối thủ, hạn chế đầu tư trong nhiều lĩnh vực và công ty nhạy cảm với an ninh quốc gia, và thậm chí cả các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với những quốc gia vi phạm quy tắc cơ bản.

Hồi tháng 12/2022, Trung Quốc và Ả Rập Saudi đã thực hiện giao dịch đầu tiên bằng đồng Nhân dân tệ. Và không quá xa vời khi nghĩ rằng Bắc Kinh có thể cung cấp cho Ả Rập Saudi và các quốc gia dầu mỏ khác thuộc Hội đồng Hợp tác các nước Ả Rập Vùng Vịnh (GCC) khả năng giao dịch dầu mỏ bằng Nhân dân tệ và nắm giữ một phần lớn hơn dự trữ của họ bằng đồng tiền này.

Có khả năng là các quốc gia GCC, cũng như nhiều nền kinh tế thị trường mới nổi khác, có thể sớm bắt đầu chấp nhận những đề nghị như vậy của Trung Quốc do họ thực hiện giao dịch thương mại với Trung Quốc nhiều hơn so với Mỹ.

Ngoài ra, có một nghịch lý gọi là ‘tình thế tiến thoái lưỡng nan Triffin’ (Triffin dilemma), trong đó chỉ ra: một quốc gia muốn đồng tiền của mình được sử dụng làm tiền tệ dự trữ sẽ phải chịu cảnh thâm hụt tài khoản vãng lai vĩnh viễn, điều này cuối cùng sẽ làm suy yếu tình trạng dự trữ của nó khi tăng trưởng nợ quốc tế trở nên không bền vững.

Các nhà phê bình đặt câu hỏi liệu đồng tiền của một quốc gia có thặng dư tài khoản vãng lai liên tục có thể đạt được trạng thái dự trữ toàn cầu hay không. Tuy nhiên, Trung Quốc có thể đang hướng tới một mô hình tăng trưởng ít phụ thuộc vào thặng dư thương mại.

Trong khi đó, tỷ trọng trong tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu của Mỹ đã giảm từ 50% xuống còn 20% kể từ sau thế chiến 2, song nước này vẫn chiếm ít nhất 2/3 tổng số giao dịch được gọi là phương tiện tiền tệ. Hệ thống hiện tại làm cho các nền kinh tế thị trường mới nổi dễ bị tổn thương về tài chính và kinh tế trước những thay đổi trong chính sách tiền tệ của Mỹ do các yếu tố trong nước như lạm phát.

Cuối cùng, các công nghệ mới bao gồm CBDC, các hệ thống thanh toán như WeChat Pay và Alipay, các đường chuyển đổi giữa Trung Quốc và các quốc gia khác, và các lựa chọn thay thế cho Swift, sẽ đẩy nhanh sự ra đời của một hệ thống tài chính và tiền tệ toàn cầu lưỡng cực.

Vì tất cả những lý do này, sự suy giảm tương đối của đồng USD với tư cách là đồng tiền dự trữ chính có thể sẽ xảy ra trong thập kỷ tới. Cuộc cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt giữa Washington và Bắc Kinh chắc chắn cũng sẽ được cảm nhận trong chế độ tiền tệ dự trữ toàn cầu lưỡng cực.

Theo Financial Times