Khủng hoảng năng lượng: Giá điện tại châu Âu tăng kỷ lục, Việt Nam sẽ ra sao?

Hiện nay, giá điện tại nhiều nước châu Âu đã tăng vọt lên mức kỷ lục, gấp hơn 10 lần năm ngoái. Khủng hoảng năng lượng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Việt Nam liệu có nằm ngoài những tác động do giá nguyên liệu tăng trên thế giới?

Tăng gấp hơn 10 lần năm ngoái

Hiện hợp đồng giá điện năm tới (ký trước) của nước Đức đạt 995 Euro mỗi MWh (tương đương 0,99 USD/kWh – 23.760 đồng/kWh) trong khi hợp đồng tương đương của Pháp vượt qua 1.100 Euro (1,1 USD/ kWh – 26.400 đồng/kWh). Đây là mức tăng gấp hơn 10 lần ở cả hai nước so với năm ngoái.

Tại Anh, cơ quan quản lý năng lượng Ofgem cho biết, họ đã tăng trần giá điện và khí đốt gần gấp đôi từ ngày 1/10 lên mức trung bình 3.549 bảng Anh (tương đương 4.197 USD) mỗi năm. Ofgem cho rằng, sự gia tăng này là do giá khí đốt bán buôn toàn cầu tăng đột biến sau khi dỡ bỏ các hạn chế của Covid-19 và việc Nga hạn chế nguồn cung.

Cộng hòa Séc, quốc gia giữ vị trí Chủ tịch luân phiên Liên minh châu Âu cho biết, cần triệu tập một hội nghị thượng đỉnh về khủng hoảng năng lượng của EU sớm nhất có thể.

Giá năng lượng đã tăng vọt ở châu Âu khi Nga cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên cho lục địa này, với lo ngại về việc cắt giảm mạnh hơn vào mùa đông trong bối cảnh căng thẳng về địa chính trị vẫn tiếp diễn.

Trong khi đó, 20% sản lượng điện của châu Âu được tạo ra bởi các nhà máy điện chạy bằng khí đốt, do đó nguồn cung giảm chắc chắn sẽ dẫn đến giá cao hơn.

Giá khí đốt châu Âu thời điểm tháng 8 đã đạt ngưỡng 341 Euro mỗi MWh, gần mức cao nhất mọi thời đại là 345 Euro (ghi nhận vào khoảng tháng 3 năm nay).

Tại Pháp, về nguyên nhân tăng giá điện, theo giới chuyên gia, là do lò phản ứng hạt nhân ngừng hoạt động vì vấn đề ăn mòn đã khiến sản lượng điện của nước này giảm mạnh. Chỉ có 24 trong số 56 lò phản ứng của Tập đoàn năng lượng EDF vận hành.

Như vậy, Pháp từ một nước có truyền thống xuất khẩu điện, hiện nay lại trở thành nước nhập khẩu điện.

Ông Giovanni Sgaravatti, trợ lý nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Bruegl ở Brussels nhận định, mùa Đông sẽ là một giai đoạn khó khăn đối với tất cả các quốc gia ở châu Âu. Giá sẽ vẫn ở mức cao, thậm chí có thể tăng cao hơn.

Nỗi lo khủng hoảng năng lượng

Một nghiên cứu của Bruegel cho thấy, các quốc gia thuộc Liên minh Châu Âu đã phân bổ 236 tỷ Euro từ tháng 9/2021 đến tháng 8/2022 để bảo vệ các hộ gia đình và doanh nghiệp khỏi giá năng lượng tăng cao, vốn bắt đầu tăng khi các quốc gia mở cửa sau Covid-19 và tăng vọt sau cuộc xung đột tại Ukraine.

Trong những ngày qua, các quốc gia đã công bố các chiến dịch tiết kiệm năng lượng để khuyến khích người dân giảm mức tiêu thụ điện năng trong mùa Đông.

Đơn cử, nước Đức đã công bố hôm thứ Tư rằng, nhiệt độ của các văn phòng hành chính công trong mùa đông này sẽ được giới hạn ở mức 19 độ C trong khi nước nóng sẽ bị tắt.

Các biện pháp của Đức cũng bao gồm lệnh cấm sưởi ấm các bể bơi tư nhân từ tháng 9 và trong vòng 6 tháng kể từ khi quy định có hiệu lực.

Còn tại Phần Lan, nước này đang khuyến khích công dân của mình giảm nhiệt độ, tắm trong thời gian ngắn hơn và dành ít thời gian hơn trong phòng tắm hơi...

Các ngành công nghiệp cũng bị ảnh hưởng bởi giá năng lượng tăng cao. Như là, các nhà máy sản xuất amoniac - một thành phần để sản xuất phân bón - đã thông báo tạm dừng hoạt động tại Ba Lan, Ý, Hungary và Na Uy trong tuần này.

Ngân hàng HSBC cảnh báo trong một lưu ý rằng "suy thoái kinh tế có lẽ khó tránh khỏi" ở khu vực đồng Euro, với nền kinh tế bị thu hẹp trong quý IV năm nay và quý I năm 2023.

Thua lỗ do giá nguyên liệu tăng

Khủng hoảng năng lượng là nguyên nhân chính khiến giá điện tăng cao tại nhiều quốc gia. Theo báo cáo từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), giá nguyên liệu đầu vào tăng đột biến khiến giá thành khâu phát điện (chiếm tỷ trọng rất lớn 82,45% trong giá thành điện thương phẩm) tăng quá cao.

Theo tính toán của tập đoàn này, giá bán lẻ điện bình quân năm 2022 lên mức 1.915,59 đồng/kWh. Mức này cao hơn 2,74% so với giá bán lẻ điện bình quân hiện hành (1.844,64 đồng/kWh).

Tuy nhiên, 3 năm liên tiếp, giá bán điện bình quân chưa được tăng theo biến động đầu vào (kể từ tháng 3/2019), khiến cho EVN đang lỗ nặng (6 tháng đầu năm 2022, lỗ sau thuế hợp nhất là 16.586 tỷ đồng).

Ông Hoàng Tiến Dũng, Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương cho biết, hiện nay, Việt Nam đang là nước nhập khẩu ròng năng lượng với mức nhập khẩu đáng kể than, dầu và tương lai gần sẽ là khí tự nhiên hóa lỏng (LNG).

Tác động lớn nhất từ cuộc khủng hoảng năng lượng đối với Việt Nam đó là giá các loại năng lượng nhập khẩu sẽ tăng theo giá thế giới. Các loại năng lượng sản xuất trong nước cũng tăng với các mức độ khác nhau. Năng lượng lại là yếu tố đầu vào quan trọng trong quá trình sản xuất điện và mọi hoạt động của nền kinh tế. Do đó, sẽ khiến chi phí sản xuất điện nói riêng và chi phí sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng đáng kể...

Hiện Bộ Công Thương đang dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân.

Theo đó, khi giá bán lẻ điện bình quân tăng từ 1% đến dưới 5% so với giá bán lẻ điện bình quân hiện hành và trong khung giá, được điều chỉnh tăng.

Đây là điểm khác so với cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện tại Quyết định 24, khi quy định thông số đầu vào tăng 3% thì giá điện mới tăng. Dự thảo quyết định cũng nêu rõ thẩm quyền quyết định giá điện cho EVN và Bộ Công Thương.

Song thực tế, trước đây dù Quyết định 24 vẫn cho EVN, Bộ Công Thương thẩm quyền điều chỉnh giá khi có biến động thông số đầu vào, nhưng chưa bao giờ EVN tự quyết việc tăng giá điện mà đều phải báo cáo cấp có thẩm quyền.

Năm 2022, dù tính toán được khoản lỗ, tuy nhiên, EVN vẫn cam kết với Chính phủ không tăng giá điện để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong giai đoạn “vực dậy” sau Covid-19.

Năm 2021, đơn vị này đã giảm giá điện, tiền điện 5 đợt để chung tay cùng cả nước phòng chống dịch Covid-19 và góp phần chia sẻ với những khó khăn của khách hàng sử dụng điện, với tổng số tiền khoảng 16.950 tỷ đồng.

Theo nhiều chuyên gia,  với doanh nghiệp tư nhân, sẽ khó trong việc “gồng lỗ” để thực hiện nhiệm vụ chính trị như EVN bởi khi đã đầu tư sẽ phải sinh lời. Do vậy, thời gian tới, về chính sách, cần có những quy định, hướng điều chỉnh kịp thời, hợp lý để đảm bảo vận hành trơn tru hệ thống điện, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia...