Mở thêm hướng đi cho nông sản sang Trung Quốc

Con đường tiểu ngạch không còn, nhiều nông sản khó “qua cửa”

Có thể nói từ khi Trung Quốc xiết chặt đường tiểu ngạch và hạn chế nhiều nông sản qua đường chính ngạch đã làm xáo trộn rất nhiều cơ cấu sản xuất và quy hoạch nông nghiệp của nước ta. Ông Hoàng Trung - Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) cho biết: Cùng với việc siết chặt các quy định về nhập khẩu các sản phẩm nông sản, thời gian qua, một số sản phẩm chưa được phía Trung Quốc cấp phép đã không còn xuất khẩu được tiểu ngạch sang thị trường Trung Quốc như thạch đen, khoai lang, bưởi, dừa, chanh leo… Đây là những sản phẩm nông sản thế mạnh, có truyền thống của nhiều địa phương như Lạng Sơn, Cao Bằng (thạch đen), Vĩnh Long (khoai lang)...

Trước tình hình này, Bộ NN-PTNT đã chỉ đạo Cục BVTV khẩn trương triển khai các giải pháp nhằm xuất khẩu chính ngạch đối với 2 sản phẩm là thạch đen và khoai lang (mục tiêu trong năm 2019), đồng thời tiếp tục đàm phán để mở cửa thêm đối với 7 loại trái cây mới để xuất khẩu chính ngạch (mục tiêu trong năm 2020 và các năm tiếp theo).

Ông Trung cho biết, đối với cây thạch đen, hiện hồ sơ kỹ thuật đã được gửi cho Vụ Kiểm dịch Động thực vật của Tổng cục Hải quan Trung Quốc. Theo đó đến thời điểm này, phía Trung Quốc cho biết đã cơ bản hoàn tất việc báo cáo đánh giá xong nguy cơ dịch hại (PRA).

Với khoai lang tím, Cục BVTV cũng đã làm việc với Cục An toàn thực phẩm của Trung Quốc. Phía Trung Quốc đang trong quá trình đánh giá nguy cơ dịch hại, còn Cục BVTV bổ sung thông tin liên quan tới thành phần dịch hại, quy trình kiểm tra kiểm soát đồng ruộng, quy trình thu hoạch, cơ sở đóng gói chế biến... Phía Trung Quốc đề nghị khi nào khoai lang vào củ, chuyên gia sẽ sang kiểm tra chặt chẽ toàn bộ từ quy trình sản xuất, kể cả hệ thống kiểm nghiệm, hệ thống kiểm dịch của Việt Nam... Cục BVTV cũng đã làm việc với tỉnh Vĩnh Long, nơi có vùng khoai lang rất lớn để phục vụ xuất khẩu lên kế hoạch đón chuyên gia Trung Quốc sang làm việc.

Với những nỗ lực vượt bậc, “hi vọng trong năm 2019, sẽ hoàn thành việc mở cửa cho 2 sản phẩm thạch đen và khoai lang tím được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc” - ông Hoàng Trung.

Nỗ lực xuất ngoại để không còn giải cứu

Để nhiều hơn các loại trái cây được khẩu, ngoài 9 loại trái cây trước đó, Cục BVTV cũng đã gửi hồ sơ đối với 7 loại trái cây khác đề nghị phía Trung Quốc xem xét cho phép xuất khẩu chính ngạch (sầu riêng, na, bưởi, chanh leo, dừa...). Cục BVTV đang rất tích cực bám sát và hối thúc phía Trung Quốc xem xét mở cửa cho 7 loại trái cây mới. Tuy nhiên, việc triển khai mở cửa sẽ phải tuần tự theo từng loại, không thể một lúc có thể mở cửa được cho cả 7 loại.

“Bản thân chúng ta mở cửa được một số loại trái cây sang các nước như xoài sang Úc phải mất gần 10 năm, hay măng cụt xuất khẩu sang Trung Quốc phải mất 7 năm... Vì thế trước hết, chúng tôi đặt mục tiêu cho quả sầu riêng được xuất khẩu sang Trung Quốc sớm nhất, bởi đây là sản phẩm rất có lợi thế của Việt Nam mà thị trường Trung Quốc không sản xuất được”, ông Hoàng Trung cho biết.

Để hạn chế tối đa việc hàng hóa bị trả lại hay không được thông quan, bên cạnh việc mở cửa cho các loại trái cây xuất khẩu chính ngạch, Cục BVTV phối hợp chặt chẽ với cơ quan kiểm dịch thực vật của phía Trung Quốc để đảm bảo hàng hóa thông quan phải đảm bảo các yêu cầu về kiểm dịch và an toàn thực phẩm theo yêu cầu, không để bất kỳ sơ suất nào xảy ra.

Hiện nay, phía Trung Quốc đã áp dụng việc kiểm soát rất chặt, các lô không đạt tiêu chuẩn chất lượng hay vi phạm quy định thì họ sẽ lập tức từ chối thông quan và ngay lập tức sẽ gây ra hậu quả là ùn ứ hàng hóa trong nước. Để hạn chế thấp nhất điều này xảy ra, các doanh nghiệp, địa phương sản xuất phải tuân thủ chặt chẽ và nghiêm ngặt các quy định của phía Trung Quốc, nhất là duy trì mã số vùng trồng và quy định về sản xuất đảm bảo các yêu cầu về an toàn thực phẩm, kiểm soát dịch hại để phục vụ cho việc truy xuất nguồn gốc và yêu cầu kiểm dịch.

Cục BVTV đề nghị các địa phương tiếp tục triển khai việc rà soát để cấp mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói đối với 9 loại quả đã được xuất khẩu sang Trung Quốc. Hiện nay Cục BVTV vẫn định kỳ hàng tháng gửi mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói để Tổng cục Hải quan Trung Quốc cập nhật vào hệ thống quản lí.

Mặt khác, Cục BVTV kiến nghị các doanh nghiệp, Bộ Công thương cần tiếp tục hỗ trợ để mở rộng thêm thị phần tại thị trường Trung Quốc. Bởi để đàm phán mở cửa được một loại trái cây xuất khẩu chính ngạch là vô cùng khó khăn. Bên cạnh đó, khác với một số mặt hàng như gạo, thủy sản..., phía Trung Quốc phải kiểm tra và cấp phép đối với từng doanh nghiệp, thì trái cây lại có nhiều lợi thế đó là chỉ cần đàm phán mở cửa một lần cho phạm vi cả quốc gia, chứ không phải đánh giá cấp phép từng doanh nghiệp nên không bị hạn chế về số lượng doanh nghiệp xuất khẩu.

Tình trạng “giải cứu” xảy ra khi sản phẩm nông nghiệp không thể tiêu thụ hoặc tiêu thụ với giá thấp, gây thua lỗ nặng nề cho người nông dân. Ngoài việc phá vỡ quy hoạch thì nguyên nhân quan trọng khác là thị trường Trung Quốc trước kia còn thất thường, dừng thu mua đột ngột, không báo trước, mà chúng ta lại quá phụ thuộc, không có nhiều cam kết, hiệp định bảo đảm. Bởi vậy xuất khẩu theo đường chính ngạch cũng là một cách để chúng ta thay đổi tư duy, quy hoạch lại sản xuất, và đó cũng là cách để đảm bảo cho chất lượng và thương hiệu của sản phẩm nông nghiệp Việt Nam.