Nền kinh tế toàn cầu lâm vào nguy hiểm

Martin Kopf điều hành công ty gia đình Zinkpower GmbH, chuyên sản xuất các cấu kiện thép chống gỉ ở miền Tây nước Đức.

Cơ sở của Zinkpower bên ngoài Bonn sử dụng khí đốt để giữ 600 tấn kẽm trị giá 2,5 triệu euro (2,5 triệu USD) ở trạng thái nóng chảy mỗi ngày. Những kim loại này được sử dụng sau đó trong các hệ thống treo xe hơi, tòa nhà, tấm pin mặt trời và tuabin gió. Nếu không có khí đốt, kim loại sẽ cứng lại, phá hủy bể chứa. 

Sáu tháng sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, một mối đe dọa tàn khốc đối với nền kinh tế toàn cầu đang dần xuất hiện, bao gồm các công ty như Zinkpower, với 2.800 nhân viên. 

Khí đốt không chỉ đắt hơn mà còn có thể không có sẵn nếu Nga cắt hoàn toàn nguồn cung cấp cho châu Âu nhằm đáp trả các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Đức có thể phải cắt giảm lượng khí đốt dẫn đến tê liệt các ngành công nghiệp từ luyện thép, dược phẩm đến giặt là thương mại. "Nếu bị cắt khí đốt, rất nhiều thiết bị của tôi sẽ bị phá hủy", Kopf, người cũng là chủ tịch hiệp hội các công ty mạ kẽm của Đức cho biết.

Các chính phủ, doanh nghiệp và gia đình trên toàn thế giới đang cảm thấy những ảnh hưởng kinh tế của chiến sự chỉ hai năm sau khi đại dịch Covid-19 tàn phá thương mại toàn cầu. Lạm phát đang tăng vọt và chi phí năng lượng tăng cao đã làm tăng triển vọng về một mùa đông lạnh giá và tăm tối. Châu Âu đang đứng trước bờ vực suy thoái.

Giá lương thực cao và tình trạng thiếu lương thực trở nên tồi tệ hơn do việc cắt giảm các lô hàng phân bón và ngũ cốc từ Ukraine và Nga, gây ra nạn đói lan rộng và tình trạng bất ổn ở các nước đang phát triển.

Bên ngoài thủ đô Kampala của Uganda, Rachel Gamisha cho biết cuộc chiến của Nga ở Ukraine xa xôi đã làm tổn hại đến công việc kinh doanh hàng tạp hóa của cô. Cô cảm nhận được điều đó khi giá các mặt hàng thiết yếu như xăng tăng vọt, được bán với giá 6,90 USD/gallon. Một thứ 2.000 shilling (khoảng 16,70 USD) tuần này có thể có giá 3.000 shilling (25 USD) vào tuần tới.

"Bạn phải hạn chế bản thân", cô nói. "Bạn cần dành tiền mua những thứ thiết yếu".

Gamisha cũng nhận thấy một điều khác - một hiện tượng được gọi là "giảm phát": Giá có thể không thay đổi, nhưng một chiếc bánh rán từng nặng 45 gram giờ có thể chỉ còn 35 gram. Bánh mì nặng 1 kg giờ là 850 gram.

Cuộc chiến ở Ukraine đã khiến Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tháng trước hạ cấp triển vọng đối với nền kinh tế toàn cầu lần thứ tư trong vòng chưa đầy một năm. IMF dự kiến tăng trưởng 3,2% trong năm nay, giảm so với mức 4,9% mà họ dự báo vào tháng 7/2021 và thấp hơn nhiều so với mức 6,1% năm ngoái.

Pierre-Olivier Gourinchas, nhà kinh tế trưởng của IMF, cho biết: "Thế giới có thể sớm đứng trên bờ vực của cuộc suy thoái toàn cầu, chỉ hai năm sau cuộc suy thoái cuối cùng".

Chương trình Phát triển Liên hợp quốc cho biết giá lương thực và năng lượng tăng đã khiến 71 triệu người trên toàn thế giới rơi vào cảnh đói nghèo trong ba tháng đầu tiên của chiến sự. Các nước ở Balkan và châu Phi cận Sahara bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Theo dự báo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc, có tới 181 triệu người ở 41 quốc gia có thể bị khủng hoảng đói trong năm nay.

Tại Bangkok, giá thịt lợn, rau và dầu tăng đã buộc Warunee Deejai, một người bán thức ăn đường phố, phải tăng giá, cắt giảm nhân viên và làm việc nhiều giờ hơn.

Cô nói: "Tôi không biết mình có thể chịu được bao lâu nữa. Giãn cách do Covid-19, sau đó lại phải đối mặt với tình trạng này. Điều tồi tệ là tôi không biết bao giờ chúng kết thúc".

Ngay cả trước khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh triển khai chiến dịch ở Ukraine, nền kinh tế toàn cầu đã phải chịu nhiều áp lực. Lạm phát tăng vọt sau đại dịch đã áp đảo các nhà máy, cảng và bãi vận chuyển hàng hóa, gây ra tình trạng chậm trễ, thiếu hụt và giá cả cao hơn. Đáp lại, các ngân hàng trung ương bắt đầu tăng lãi suất để cố gắng hạ nhiệt và kiềm chế giá cả tăng vọt.

Robin Brooks, nhà kinh tế trưởng tại Học viện Tài chính Quốc tế cho biết: "Các ngân hàng trung ương sẽ trở nên khó khăn hơn vô cùng trong việc chèo lái con tàu".

Nhiều nước đang phát triển vẫn phải vật lộn với đại dịch và những khoản nợ chồng chất mà họ phải gánh để bảo vệ người dân khỏi thảm họa kinh tế.

Tất cả những thách thức đó có thể có thể kiểm soát được. Nhưng khi Nga tiến hành chiến dịch ở Ukraine vào ngày 24/2, phương Tây đã đáp trả bằng các biện pháp trừng phạt nặng nề. Cả hai hành động này đều làm gián đoạn thương mại lương thực và năng lượng. Nga là nhà sản xuất xăng dầu lớn thứ ba thế giới và là nhà xuất khẩu khí đốt tự nhiên, phân bón và lúa mì hàng đầu. Các trang trại ở Ukraine nuôi hàng triệu người trên toàn cầu.

Kết quả là lạm phát đã lan rộng ra thế giới.

Syahrul Yasin Limpo, Bộ trưởng Nông nghiệp Indonesia, đã cảnh báo trong tháng này rằng giá mì ăn liền, một mặt hàng chủ lực ở quốc gia Đông Nam Á, có thể tăng gấp ba lần do giá lúa mì tăng cao. Ở nước láng giềng Malaysia, nông dân trồng rau Jimmy Tan than thở rằng giá phân bón đã tăng 50%. Anh ấy cũng phải trả nhiều tiền hơn cho các vật dụng như tấm nhựa, túi và ống mềm.

Ở Karachi, Pakistan, cách xa chiến trường Ukraine, Kamran Arif đã nhận thêm một công việc bán thời gian thứ hai để kiếm thêm tiền lương.

"Bởi vì chúng tôi không thể kiểm soát được giá cả, chúng tôi chỉ có thể cố gắng tăng thu nhập của mình", anh nói.

Phần lớn người dân sống trong cảnh nghèo đói ở Pakistan, đồng tiền của họ đã mất giá tới 30% so với đồng USD và chính phủ đã tăng giá điện lên 50%.

Muhammad Shakil, một nhà xuất nhập khẩu, cho biết ông không thể mua lúa mì, đậu gà trắng và đậu Hà Lan vàng từ Ukraine.

"Bây giờ khi phải nhập khẩu từ các nước khác, chúng tôi phải mua với giá cao hơn - có khi cao hơn 10% -15%", Shakil nói.

Khi chiến sự thúc đẩy lạm phát, các ngân hàng trung ương đang tăng lãi suất để cố gắng làm chậm tốc độ tăng giá mà không làm chệch hướng tăng trưởng kinh tế.

Châu Âu, nhiều năm phụ thuộc vào dầu mỏ và khí đốt tự nhiên của Nga, đã phải hứng chịu một cú đấm lớn. Châu lục phải đối mặt với mối đe dọa suy thoái ngày càng tăng khi Điện Kremlin hạn chế dòng khí đốt tự nhiên được sử dụng để sưởi ấm các ngôi nhà, tạo ra điện và cung cấp cho các nhà máy. 

Adam Posen, chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson và cựu hoạch định chính sách của Ngân hàng Trung ương Anh cho biết: "Có rất nhiều rủi ro và áp lực suy thoái ở châu Âu so với các nền kinh tế thu nhập cao còn lại".

Thiệt hại cũng không tha cho Nga, IMF dự kiến nền kinh tế nước này sẽ giảm 6% trong năm nay. Sergey Aleksashenko, một nhà kinh tế người Nga hiện đang sống tại Mỹ, lưu ý rằng doanh số bán lẻ của Moscow đã giảm 10% trong quý thứ hai so với một năm trước đó do người tiêu dùng cắt giảm.

"Họ không có tiền để tiêu", ông bày tỏ lo ngại.