Người chăn nuôi nhỏ nguy cơ bị doanh nghiệp FDI "thôn tính", Cục Chăn nuôi nói gì?

Phát triển "nóng" đàn gia cầm, người chăn nuôi "ngậm đắng"

Báo cáo tại Hội nghị Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp chăn nuôi gia cầm trong tình hình mới, do Bộ NNPTNT tổ chức sáng nay, 27/4, ông Tống Xuân Chinh - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NNPTNT) cho biết, Việt Nam là một trong những nước có tổng đàn gia cầm lớn nhất thế giới, riêng đàn thuỷ cầm lớn thứ hai thế giới. 

Từ năm 2018-2022, đàn gia cầm tăng nhanh từ 435,9 triệu con lên 557,3 triệu con. Trong đó, chủ yếu là chăn nuôi gà thịt, chiếm 81% tổng đàn gia cầm ở nước ta. Thịt gia cầm bình quân giai đoạn này đạt tốc độ tăng trưởng 17,3%, riêng thịt gà tăng trưởng 18,52%.

Theo ông Chinh, gia cầm trong 1 năm có nhiều vòng quay (lứa). Ví như gà lông trắng có thể xoay nuôi được 5 vòng, gà lông màu được 3 vòng nên sản lượng trứng và thịt tăng rất cao. Năm 2022 trứng đạt trên 18 tỷ quả. 

Trong quý I/2023, đàn gia cầm ước đạt khoảng 551,4 triệu con, tăng 2,4%; sản lượng thịt gia cầm ước đạt 563,2 nghìn tấn, tăng 4,2%; trứng đạt 4,7 tỷ quả, tăng 4,5% so với cùng kỳ năm 2022. Giá bình quân gia cầm từ đầu năm 2023 đến nay là 25.600 đồng/kg; giá trứng gà dao động từ 1.750–2.200 đồng/quả, trứng vịt 2.200-2.4000 đồng/quả.

Nhìn vào tốc độ tăng trưởng này, ông Nguyễn Thanh Sơn - Chủ tịch Hiệp hội Gia cầm Việt Nam cho rằng đó là sự tăng trưởng "nóng". Lâu nay chúng ta chú trọng vào tăng năng suất, sản lượng, trong khi nhu cầu không tăng, đã dẫn đến cung vượt cầu. Tỉ suất lợi nhuận của chăn nuôi gia cầm ngày càng giảm dần, thậm chí, 2 năm vừa qua lợi nhuận âm.

"Người chăn nuôi suốt 2 năm nay liên tục phải bán gà thịt dưới giá thành, chịu lỗ 6.000-8.000 đồng/kg với gà lông màu, còn gà công nghiệp lông trắng cũng lỗ 5.000-6.000 đồng/kg. Có thời điểm giá gà công nghiệp lông trắng lao dốc, chỉ còn 10.000 đồng/kg khiến nông dân lỗ nặng" - ông Sơn thông tin.

Ông Sơn cũng khẳng định, không chỉ chăn nuôi nông hộ mà ngay cả doanh nghiệp FDI cũng thua lỗ. Đây là điều báo động với ngành chăn nuôi gia cầm hiện nay. 

Điều đáng buồn là mặc dù đứng trong tốp đầu thế giới về tổng đàn, nhưng ngành chăn nuôi nói chung, gia cầm nói riêng của Việt Nam không bền vững, thị trường giá cả luôn bấp bênh. Người nông dân chăn nuôi luôn ở sau cùng chuỗi sản xuất về lợi nhuận. 

Hiện, ở mảng chăn nuôi gà công nghiệp lông trắng, doanh nghiệp nội chỉ chiếm 10%, doanh nghiệp FDI chiếm 90% thị phần năm 2022. Với gà lông màu, doanh nghiệp FDI chiếm 55%, doanh nghiệp nội chiếm 45% thị phần trong năm 2022, trong khi con số này năm 2021 lần lượt là 40% và 60%.

"Sau các cuộc khủng hoảng giá cả, dịch Covid-19, các doanh nghiệp nội đang bị yếu thế so với doanh nghiệp FDI, người nông dân chăn nuôi nhỏ lẻ có nguy cơ bị thôn tính dần, bị loại dần ra khỏi cuộc chơi" - ông Sơn chỉ rõ. 

Ông Tống Xuân Chinh - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi cũng thừa nhận, do giá thành thức ăn chăn nuôi tăng mạnh, thị trường tiêu thụ thịt gia cầm lại chững lại nên người chăn nuôi phải bán gà dưới giá thành, lỗ khá nặng.

Đặc biệt, trong chuỗi sản xuất gia cầm, phân chia lợi nhuận không có sự đồng đều. Tỷ lệ lợi nhuận đang tập trung ở khâu giết mổ và phân phối, người nông dân chịu rủi ro nhiều nhất nhưng lại nhận về mức lợi nhuận thấp nhất, thậm chí như hiện nay lợi nhuận âm. 

Với nguồn lực tài chính dồi dào cùng công nghệ tiên tiến, các công ty có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đã phát triển rất nhanh chóng thời gian qua và đang dần chiếm lĩnh ngành chăn nuôi trong nước.

Doanh nghiệp nội ngày càng lép vế 

Phát biểu tại Hội nghị, đại diện 1 doanh nghiệp cho rằng, hiện nay các chính sách thu hút đầu tư đang "ưu ái" rất nhiều các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, không chỉ được nhiều ưu đãi về thuế, phí, đất đai mà thời gian phê duyệt rất nhanh. Tuy nhiên đối với các dự án trong nước, thời gian phê duyệt bao giờ cũng "dài lê thê" khiến doanh nghiệp phải đợi chờ rất mệt mỏi. 

Để tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp chăn nuôi trong nước, đại diện doanh nghiệp này đề nghị các cơ quan quản lý và xây dựng chính sách nên có sự điều chỉnh nhằm mang lại sự bình đẳng giữa các doanh nghiệp với nhau,.

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ NNPTNT Phùng Đức Tiến bày tỏ sự chia sẻ với những khó khăn của doanh nghiệp. Ông Tiến nhận định: Tình hình ngành chăn nuôi rất phức tạp, khó khăn dồn nén. Tuy nhiên chúng ta hội nhập ngày càng sâu rộng, vì thế không thể ngồi chờ, ra biển phải biết bơi. Đề nghị Cục Chăn nuôi phải nhanh chóng hoàn thiện xây dựng chính sách, thủ tục để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp nhằm nâng cao sức cạnh tranh ngành hàng gia cầm nói riêng, chăn nuôi nói chung. 

Thứ trưởng Tiến nhấn mạnh: Đối với lĩnh vực giống, thế giới đã đạt năng suất rất cao, vì vậy chúng ta  một mặt phải nâng cao năng suất, chất lượng giống, một mặt khai thác hiệu quả nguồn giống Việt Nam có thế mạnh, như con đặc sản. Dinh dưỡng cho gia cầm cũng cần chủ động hơn. Đề nghị Cục Chăn nuôi phối hợp với Vă phòng Chính phủ sớm hoàn thiện cơ chế chính sách tạo điều kiện phát triển các vùng nguyên liệu trồng sắn, trồng ngô. 

"Hiện nay, các doanh nghiệp lớn như De Heus, CP đã vào cuộc rồi thì thu mua thế nào, cây giống ra sao để có nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi chủ động hơn? Về thức ăn vi lượng, vừa qua De Heus đã khánh thành 1 nhà máy premix ở Đồng Nai, Công ty C.P cũng có nhiều nhà máy thức ăn chăn nuôi…, do đó tôi tin rằng thời gian tới dinh dưỡng cho vật nuôi sẽ dần chủ động hơn, giảm lệ thuộc vào nhập khẩu qua đó tăng sức cạnh tranh của ngành" - Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nói.