Nguồn cung xăng dầu căng thẳng Tết Nguyên đán và năm 2023?

Trao đổi với PV Dân Việt, đại diện Hiệp hội xăng dầu Việt Nam cho biết trước mắt dịp Tết Nguyên đán 2023 nhu cầu xăng dầu cao, nguồn cung được đảm bảo tối đa nên sẽ không có tình trạng khan hiếm, thiếu hụt cục bộ.

Xăng dầu khó khan hiếm dịp Tết

Tuy nhiên, trong năm 2023 nhiều yếu tố lo ngại xăng dầu khan hiếm trong đó có việc nhà máy lọc dầu Nghi Sơn phải sửa chữa, các nhà nhập khẩu Việt Nam không được ưu tiên mua hàng do khối lượng mua ít, không phải khách ưu tiên. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp nhỏ hiện nay vẫn khó vay ngoại tệ để nhập xăng dầu.

Đại diện doanh nghiệp xăng dầu tại Hà Nội cho biết, mức sản lượng tổng đại lý và thương nhân phân phối cam kết giao cho doanh nghiệp quý I/2023 lớn gấp 3 lần so với quý IV/2022. Tuy nhiên, cũng chỉ ở mức cam kết, chưa có ràng buộc. Tổng đại lý và thương nhân phân phối, đầu mối sẽ cung cấp hàng nếu họ có đủ nguồn hàng nhập về.

Về phía xăng dầu nhập khẩu, theo số liệu của Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính, xu hướng xăng dầu nhập cuối năm 2022 có tăng. Chỉ 15 ngày đầu tháng 12/2022, doanh nghiệp Việt Nam đã nhập hơn 566.800 tấn xăng dầu, bằng 73% sản lượng xăng dầu nhập của tháng 11 và bằng 94% tháng 10. Xấp xỉ sản lượng xăng dầu nhập tháng 8 và cao hơn sản lượng xăng dầu tháng 7. Ước tính, sản lượng xăng dầu nhập trong tháng 12/2022 có thể đạt trên 800.000 tấn và các tháng 1 và 2/2023 co thể duy trì ngưỡng từ 800.000 tấn đến 1 triệu tấn/ tháng.

Theo chuyên gia từ Hiệp hội xăng dầu, trong năm 2023 xu hướng nhập khẩu xăng dầu sẽ tăng trong tháng 1/2023 Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn dừng tạm thời phân xưởng RFCC để khắc phục sự cố kỹ thuật rò rỉ xúc tác tại khớp nối giãn nở nhiệt tháp tái sinh của phân xưởng. Sự cố này được cho là sẽ khiến sản lượng xăng dầu trong 10 ngày đầu tháng 1/2023 của Nghi Sơn có thể bị giảm khoảng 20 - 25% so với kế hoạch.

Bên cạnh đó, vào các tháng từ 6-8/2023, Nhà máy lọc dầu Dung Quất (Bình Sơn) sẽ tổ chức đại tu lần thứ 5, thời gian sẽ mất gần 2 tháng, điều này sẽ khiến sản lượng xăng dầu trong nước sụt giảm, phải phụ thuộc vào nhập khẩu xăng dầu. Bộ Công Thương đã chủ động phân giao cho các đầu mối, doanh nghiệp lớn để chủ động nhập xăng dầu. 

"Nếu đúng như dự tính và kế hoạch phân giao, kết hợp với bài học kinh nghiệm rút ra từ năm 2023, chúng ta sẽ nhập xăng dầu đủ và không thiếu xăng trong các thời điểm nhạy cảm như lễ tết hoặc khi các nhà máy lọc dầu trong nước phải sửa chữa", đại diện Hiệp hội xăng dầu nêu.

Về tiếp cận xăng dầu nhập khẩu, theo Bộ Công Thương, hiện Việt Nam chỉ nhập khoảng 20-25% xăng dầu từ bên ngoài, trong bối cảnh các nước lớn như EU, Mỹ hay Trung Quốc tăng cường mua gom xăng dầu dự trữ đã khiến doanh nghiệp Việt khó tiếp cận xăng dầu rẻ, nguồn ưu tiên và giá thành cao. Điều này khiến giảm năng lực và hiệu quả nhập khẩu xăng dầu của doanh nghiệp Việt Nam.

Ông Nguyễn Tiến Thoả, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục quản lý giá, Bộ Tài chính cho hay, những ngày qua, thị trường xăng dầu trở lại bình thường, cung cầu đảm bảo, giá giảm vào cuối năm, giúp lưu thông hàng hóa thông suốt, góp phần kiểm soát lạm phát. 

Trong những thời điểm, thị trường diễn ra bất ổn, khá nhiều thương nhân xuất nhập khẩu, đầu mối, chỉ cần nhà nước điều chỉnh tăng chi phí kinh doanh xăng để không bị lỗ thì buôn bán bình thường ngay. 

Nút thắt chính là cơ chế điều hành và thực tiễn điều hành. Cơ chế điều hành giá, bình ổn giá theo nghị định 95, thực tiễn điều hành chính là phản ánh của chính sách đảm bảo nguyên tắc tính đủ, tính đúng chưa chủ động, còn thời điểm thiếu linh hoạt, nhất là sự phối hợp giữa các bộ ngành. 

Ông Thoả dự báo năm 2023, ý kiến của nhà quản lý, DN là dự báo cảnh báo từ sớm, từ xa rất cần thiết, phù hợp với tình hình thực tiễn. Thị trường xăng dầu Việt Nam gặp khó khăn nhất định, cơ bản xăng dầu thành phẩm, phần lớn dầu thô phụ thuộc thị trường thế giới. Thị trường này tiềm ẩn bất ổn, rủi ro khó lường do xung độ, rủi ro khác.

Năm 2023, tăng trưởng nhu cầu dầu thế giới chậm lại do tăng trưởng kinh tế không đạt được như dự báo đề ra, nguồn cung có thể bị gián đoạn xảy ra. Đây là điều chú ý, do Nga tuyên bố ngừng xuất khẩu dầu mỏ sang bất kỳ quốc gia nào, thêm vào đó các nước OPEC đảm bảo thu nhập của họ thông qua giữ giá, tăng giá nên quyết định cắt giảm sản lượng, dẫn tới sản lượng dầu toàn cầu không như dự báo ban đầu tăng trưởng cao, các giai đoạn khủng hoảng xảy ra quyết định về sản lượng, sản lượng trên thị trường thế giới có biến động, dẫn tới Việt Nam khó tìm bạn hàng, thị trường mua dầu.

Trong khi đó, ở trong nước Nhà máy lọc dầu Dung Quất bảo dưỡng 2 tháng, sản lượng sụt giảm là rất khó khăn, bài học kinh nghiệm tháng 3/2021, nhà máy ngừng sản xuất, dẫn tới nguồn cung căng thẳng, bù đắp nhập khẩu không kịp. Những tác động này tác động tới thị trường trong nước, đứt nguồn cung trong nước.

Bên cạnh đó, giá dầu dự báo vận động 90 - 95USD/thùng. Giá dầu vẫn cao, nếu biến động nếu tăng 10%, lạm phát tăng 0,36%, GDP giảm 0,5 điểm%. Có kịch bản sớm để ứng phó với tình hình cung cầu, giá cả xăng dầu trên thế giới. 

Đầu mối, thương nhân vẫn "bóp" chiết khấu doanh nghiệp bán lẻ

Một nguyên nhân khiến tình trạng khan hiếm xăng dầu năm 2022 xảy ra là chiết khấu bán lẻ quá thấp. Theo một số doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu phía Bắc, chiết khấu 0 đồng hoặc âm không còn xảy ra. Tuy nhiên, mức chiết khấu hiện vẫn thấp chỉ dao động từ 400-600 đồng/ lít. Mức chiết khấu tối đa này, doanh nghiệp bán lẻ chỉ vừa đủ trang trải chi phí, còn doanh nghiệp xăng dầu vẫn bán không có lãi.

Trao đổi với PV Dân Việt, tại khu vực phía Bắc, mức chiết khấu từ kho tổng đại lý, thương nhân phân phối trong ngày 3/1/2023 là gần 600 đồng/ lít, trước đó ngày 31/12/2022, mức chiết khấu tại kho chỉ vào khoảng 500 đồng/ lít. Sau khi giá xăng dầu tăng liên tiếp 2 lần trong 3 ngày đầu năm, chiết khấu doanh nghiệp tăng nhẹ.

Tuy nhiên, tại phía Nam, mức chiết khấu vẫn thấp, doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu ở Trà Vinh cho biết mức chiết khấu xăng dầu trong ngày 4/1 chỉ 300-400 đồng/ lít (chưa bao gồm chi phí vận chuyển 100 đồng/ lít). Nếu tính phí vận chuyển, mức chiết khấu còn lại cho bán lẻ chỉ 200-300 đồng/ lít, mức quá thấp và luôn duy trì từ quý III/2022 đến thời điểm hiện nay.

"Đầu mối "bóp" chiết khấu được nên cứ làm mạnh, doanh nghiệp bán lẻ hoàn toàn chịu trận. Không lấy được xăng dầu ở nhiều đầu mối nên tính cạnh tranh chiết khấu không có nên đại lý bán lẻ buộc phải chịu đựng", ông Giang Chấn Tây, doanh nghiệp xăng dầu tại Trà Vinh nói. 

Hiện, về nguồn cung xăng dầu trong nước, Bộ Công thương phân giao tổng nguồn xăng dầu tối thiểu cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trong quý cuối năm nay khoảng 5,5 triệu m3/tấn cho 36 doanh nghiệp (DN) đầu mối, bình quân hơn 1,833 triệu m3/tấn trong 1 tháng. Năm 2023, Bộ đưa ra 2 kịch bản, giao cho các DN đầu mối mua và nhập khẩu từ 25,9 - 26,7 triệu m3/ tấn xăng dầu, mức tăng từ 10 - 15% so với năm nay 2022.

Lo ngại nhất của các DN là nhập khẩu nguồn dầu thô phục vụ sản xuất trong nước đang khá khó khăn. Trong khi đó, lượng dầu thô nhập khẩu có giá rất cao. Hết ngày 15/12/2022, giá dầu thô nhập về Việt Nam bình quân là 17,7 triệu đồng/tấn, cùng kỳ năm trước chỉ 11,8 triệu đồng/tấn, mức giá tăng gần 50%, khiến chi phí và giá thành có thể sẽ tăng cao trong năm 2023, áp lực lớn cho các nhà máy lọc dầu trong nước.