Hôm nay ngày 7/9/2021 cũng vừa tròn 76 năm thành lập Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV). Gần 30 năm gắn bó với Đài, cống hiến cả thời tuổi trẻ, quãng đời đẹp nhất của mỗi người - vào sự phát triển chung của Đài Tiếng nói Việt Nam, điều gì khiến anh thấy tự hào khi nói về VOV?

- Với cá nhân tôi, điều tự hào nhất là được trở thành một trong những người nói nhiều nhất VOV. Ngoài đời tôi vốn ít nói nhưng bước vào phòng thu, ngồi talk (nói chuyện) với khách là phải nói, thậm chí nói rất nhiều. 

Nói vui vậy để thấy niềm tự hào khi mình là một tiếng nói trong đa âm sắc tiếng nói VOV, niềm mong ước đã theo tôi từ suốt tuổi ấu thơ cho đến bây giờ, khi không còn bao lâu nữa là cởi áo công chức.

Tự hào nữa là được sống trong mái nhà chung của một cơ quan truyền thông lớn gồm nhiều loại hình, nhiều nền tảng, nhiều ngôn ngữ nhưng báo nói vẫn là loại hình truyền thống, chủ lực và là thế mạnh. 

Và tự hào hơn cả là tôi được làm học trò của nhiều thế hệ nhà báo đàn anh, những người đã giúp tôi trưởng thành để giờ tiếp tục cùng các thế hệ sau giữ gìn thương hiệu Tiếng nói Việt Nam.

Vốn tốt nghiệp khoa Văn Đại học Tổng hợp Hà Nội, nhưng lại gắn bó với nghề báo nói suốt 3 thập kỷ qua, vậy anh đã chọn nghề hay nghề chọn anh? Đã khi nào anh thấy hối tiếc hay muốn thay đổi quyết định của mình là gắn bó với VOV?

-  Với trường hợp của tôi có lẽ là cả mình chọn nghề và nghề chọn mình. Dân khoa Văn chúng tôi vẫn tự hào vì ra trường làm được nhiều nghề, từ viết văn, nghiên cứu, tới dạy học, làm báo… Chưa kể còn có người đi làm… thương gia. 

Tôi tính thích lang thang đây đó, lại tự thấy khả năng viết lách văn thơ làng nhàng nên quyết định chọn nghề báo. Ra trường phải mất một năm đi sửa morat, pha trà ở một số toà soạn, tôi mới quyết định thi vào VOV. Có thể do mách bảo từ gen của gia đình vì bố mẹ tôi đều làm ở Đài Tiếng nói Việt Nam (mặc dù các cụ vẫn muốn tôi làm việc khác). Đó là mình chọn nghề.

Và nghề có lẽ cũng chọn tôi vì gần 30 năm chưa thấy nghề phụ mình bao giờ (cười). Dù đời làm báo nói vốn âm thầm, thiệt thòi, ít người biết tới, nhưng niềm vui cũng không hề thưa vắng. Trái lại nhiều đồng nghiệp còn "ghen tị" với nghề của chúng tôi - nghề "qua loa", chuyên gia trò chuyện trong bóng tối. 

Chính vì lẽ đó, tôi sẽ không thay đổi công việc của mình nếu được chọn lại. Mà cũng có thể tài mình chỉ có vậy, đành "ăn bám chung thân" nhà Đài thôi (cười).

Gần 30 năm gắn bó với mái nhà VOV, hẳn anh đã trải qua nhiều thăng trầm, buồn vui. Giai đoạn nào với anh là khó khăn nhất và anh vượt qua nó như thế nào?

- Khó khăn thì có nhiều chặng. Giai đoạn nhập cuộc bao giờ cũng khó để mình tìm lối đi chung và riêng. Nhưng có lẽ khó khăn đáng nhớ nhất là 2 năm từ 2008 - 2010, giai đoạn tôi đi thường trú Đồng bằng sông Cửu Long. 

Mặc dù được điều lên làm quản lý nhưng không thể nói khó khăn ít hơn thuận lợi. Con còn nhỏ, lại phải xa nhà vào tận mãi miệt trong nơi, "lạ nước lạ cái" từ đồ ăn, thức uống, phương ngữ, phong tục tập quán, ăn ở sinh hoạt nhà công vụ… Hồi đó chưa có đường bay thẳng Cần Thơ - Hà Nội, 1 năm về nhà được hai lần: Quốc khánh và Tết…

Tuy vậy mình xác định được niềm vui công việc, rồi nhìn chung quanh thấy nhiều anh em khác hoàn cảnh cũng như mình. Rồi coi đó là giai đoạn tiếp tục học nghề, trải nghiệm và đón nhận tình cảm của nhiều đồng nghiệp, bè bạn mới cũ. Sự đùm bọc của một vùng đất mở, phóng khoáng và nhiều ân tình đã giúp tôi vượt qua giai đoạn khó khăn đó, bằng cách mở rộng lòng mình…

Ngoài là kênh sóng chính thức của quốc gia truyền tải thông tin thời sự, mảng văn học nghệ thuật được coi là một bản sắc của VOV, nơi có sự tham gia, cộng tác của nhiều nhà văn, cây viết tên tuổi và tạo dựng ra những giá trị bền vững cho Đài TNVN. Với tư cách là Trưởng Ban Văn học – Nghệ thuật (VOV6) của Đài TNVN, theo anh đâu là đóng góp nổi bật của mảng văn học – nghệ thuật trong sự phát triển chung của VOV?

- Đi đâu tôi cũng đem theo một câu nói tôi tâm đắc và thấy nó hợp với mảng Phát thanh Văn nghệ, đó là: "Mỗi chương trình phát thanh văn nghệ góp một tiếng nói trong lành". 

Sự đóng góp của chúng tôi chính là đem lại cho khán thính giả một không gian, một thế giới rung cảm, giàu chất nhân văn, sâu lắng và tinh tế, gần gũi với tình cảm con người, nâng niu giá trị Chân - Thiện - Mỹ.

Thế mạnh của chúng tôi là đánh thức ký ức của nhiều người thông qua những âm thanh năm tháng, rồi giờ đây lại tiếp tục kết nối với thế hệ thính giả trẻ để họ yêu hơn, quý hơn tiếng Việt, hồn Việt.

Thế mạnh của chúng tôi còn là nhịp cầu nối các giá trị được nhiều thế hệ văn nghệ sỹ, biên tập viên, phát thanh viên, kỹ thuật viên… xây đắp.

Thế mạnh của chúng tôi là những chương trình "thương hiệu" như Sân khấu truyền thanh, Tiếng thơ, Đọc truyện đêm khuya… , trong đó Đọc truyện đêm khuya, 1 năm qua khi chúng tôi đưa lên Kênh YouTube VOV Live Đọc truyện, đã đạt Nút Bạc của YouTube.

Trong giai đoạn hiện nay, theo anh, mảng Văn học - Nghệ thuật của Đài cần thêm những chất xúc tác nào để có những đột phá mới, vừa khẳng định được bản sắc truyền thống, nhưng lại vừa phản ánh được những yếu tố thời đại?

- Chúng tôi đã có một lớp thính giả trung thành, họ đã đi qua chiến tranh, đem theo chiếc radio như một người bạn đồng hành. Giờ là lúc phải nỗ lực tìm kiếm những lớp thính giả mới trẻ trung hơn, hiện đại hơn. Vậy thì không gì khác là phải quản trị tốt hơn nữa nội dung: Nội dung truyền thống - Nội dung mới mẻ, hiện đại - Nội dung tích hợp đa phương tiện, đa nền tảng.

Vì thế công nghệ là người bạn mà Văn nghệ VOV phải bắt tay thân thiện, để người bạn đó dẫn dắt đi một con đường mới, hỗ trợ tái sinh một đời sống mới cho các chương trình. Và chúng tôi phải đặt mình vào tâm thế của khán thính giả nhiều hơn để hiểu và phục vụ nhu cầu chính đáng của họ. Phát thanh giờ không chỉ một chiều, định hướng mà còn phải đồng hành, chung hơi thở với công chúng…

Các chương trình đặc sắc của VOV6 với nhiều gương mặt văn, nghệ sĩ nổi tiếng như với nhà văn, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, với cố nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm, với nhà văn Trần Thanh Cảnh. Ảnh: NVCC 

Không chỉ truyền hình, báo in mà cả báo nói, đài phát thanh đang đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt của nhiều loại hình truyền thông hiện đại và tiện dụng khác. Rõ ràng, nếu dừng lại là tự giết mình. Để vượt qua thử thách khốc liệt này, Đài TNVN cũng từng có khẩu hiệu "chuyên biệt về nội dung, đi đầu trong công nghệ" để không bị tụt hậu, không nằm ngoài đường đua?

- Khẩu hiệu đó luôn đúng! Hiện VOV đã hình thành rõ rệt các "tay đua" chuyên biệt: VOV1: Tin tức thời sự, VOV2: Văn hoá Xã hội, VOV3: Âm nhạc, VOV4: Dân tộc, VOV5: Đối ngoại, VOV Giao thông và chúng tôi VOV6: Văn học Nghệ thuật.

Ngoài ra hệ sinh thái số đa dạng: VOV.vn, VTC News, VOV Live… là những địa chỉ phát huy sức mạnh công nghệ. Và không để tụt khỏi đường đua, chúng tôi phải chạy, chạy và chạy để nhập đường đua nhưng cũng không quên làn chạy chuyên biệt của mình - Đó chính là thế mạnh, là nguồn tài nguyên quý giá đã được bồi đắp qua thời gian.

Cũng trong xu thế bị cạnh trạnh mạnh mẽ bởi mạng xã hội hay các nền tảng truyền thông, các loại hình giải trí khác trong lĩnh vực nghệ thuật đều có sự thay đổi mạnh mẽ, thậm chí nặng yếu tố giải trí phục vụ thị hiếu của số đông khán thính giả. Với VOV6, đây có phải là một mục tiêu hướng tới?

- Đó là một thách thức với chúng tôi. Các chương trình phát thanh sẽ phải "mềm mại" hơn, xen giữa những trang phục quần thâm áo dài nghiêm ngắn, comple sang trọng, cũng cần có những bộ jeans khoẻ khoắn, hiện đại.

Đời sống tinh thần, trong đó có giải trí, thưởng thức các giá trị đa dạng, đa phong cách là nhu cầu có thực và thiết yếu ngang… bánh mì (cười). Vì thế tạo thêm những nhịp âm thanh mới là một đòi hỏi không chỉ bởi sự cạnh tranh ngày một lớn, mà còn là sự chiến thắng cũ mòn, nhàm chán trong chính mình.

Tuy nhiên giải trí như thế nào cho đủ lượng, đủ chất một cách văn hoá nhất trên sóng phát thanh và các nền tảng số Đài Quốc gia lại là điều cần phải trả lời nghiêm khắc, nghiêm túc từng ngày, từng giờ.

Theo anh, những tố chất nào tạo nên người VOV?

- Chất giọng, sự tư duy bằng âm thanh và đôi tai thính. Người VOV bắt buộc phải có tố chất "nhìn đâu cũng thấy âm thanh", ngay kể cả với những điều thầm kín nhất. Tố chất nằm cả ở kỹ năng viết nữa, nhưng mà là viết để nói, chứ không phải viết để đọc bằng mắt.

Nghề của chúng tôi cũng cần nói gọn gàng vì "qua loa" nên không ai "lắng nghe" được trọn vẹn. Nghề báo cung cấp sự thật khách quan nên kiệm lời nhường "đất" cho đời và người. Cũng không nên tỏ ra thông tường kinh sử, khoe khoang kiến thức.

- Xin trân trọng cảm ơn nhà báo Trần Nhật Minh và chúc cho VOV nói chung, VOV6 nói riêng ngày càng thành công và phát triển!