Tết Trung thu nhớ cách làm lồng đèn bằng tre và vỏ lon nước ở miền Tây

Những chiếc lồng đèn tuổi thơ

Chúng tôi vẫn còn nhớ, cách đây hơn 10 năm về trước, cái thời mà ở quê nhà ai cũng thiếu thốn. Cứ mỗi dịp trung thu thì tui con nít làm gì có được những chiếc lồng đèn xinh xắn và bắt mắt như bây giờ. Thuở đó, muốn có lồng đèn để chơi trung thu cũng chẳng có tiền để mua. Thường chúng tôi sẽ đi ra vườn chặt tre, trúc để làm đèn ông sao. Hay "sang" hơn thì tận dụng những chiếc lon cũ để làm lồng đèn.

Trẻ con chúng tôi ngày ấy thiếu thốn lắm, bánh kẹo cũng chẳng nhiều như bây giờ. Cho nên, trung thu với chúng tôi là một ngày vô cùng đặc biệt. Bởi khi ấy được tha hồ chạy nhảy, ăn bánh và chơi lồng đèn.

Ngày nay, khi cuộc sống đã có nhiều thay đổi và tiến bộ, những chiếc lồng đèn như thế hầu như không còn. Thay vào đó là những chiếc lồng đèn điện tử nhiều hình dáng, kích cỡ và được chạy bằng pin. 

Dẫu vậy, tại miền Tây, trẻ con ở những vùng quê đâu đó vẫn còn giữ được nét đẹp trong ngày trung thu với những chiếc lồng đèn do tự tay bọn trẻ làm nên, từ những vật liệu sẵn có.

Dù chẳng có đồ chơi đa dạng hay những chiếc lồng đèn bắt mắt nhưng trung thu ở vùng quê tỉnh Hậu Giang cũng chẳng kém phần thú vị. Nhiều đứa trẻ ở quê ít khi xin tiền cha, mẹ mua lồng đèn mà thích tự làm hơn vì được làm theo ý thích mà lại rẻ tiền.

Thông thường lồng đèn ông sao sẽ được ưa chuộng nhất, vì dễ làm mà cũng chẳng nặng công. Cả đám từ 5-6 đứa đủ mọi lứa tuổi tụ lại tự mày mò và la cà để làm nên những chiếc lồng đèn ngôi sao; hay lượm vỏ lon làm lồng đèn.

Để có được những chiếc lồng đèn ưng ý, bọn trẻ phải trải qua nhiều công đoạn. Như phân chia sẵn, mỗi người một việc, các anh chị lớn đảm nhận phần xin trúc, chặt tre. 

Cây được chọn phải thẳng không bị cong có vậy khi chiếc lồng đèn làm ra mới được đẹp. Đám trẻ nhỏ hơn thì về nhà xin tiền cha mẹ mua giấy kiếng, dây chì, hồ để dán.

Khi có đủ đồ nghề thì cả đám hì hụt chẻ nan tre và trúc cho mỏng lại, sau đó dùng dây chì để cột lại tạo thành khung hình ngôi sao. 

Những bạn nào khéo tay sẽ được giao phần dán giấy kiếng vào khung và trang trí. Cũng lắm gian nan nhưng chẳng mấy chốc chiếc ông sao năm cánh cũng đã hoàn thành với phần giấy kiếng đỏ bắt mắt.

Em Nguyễn Thị Ngọc Ấm, ngụ huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang háo hứng, cho biết: "Từ đầu tháng 8 em bắt đầu mong trung thu vì dịp này trong trường thường có nhiều hoạt động múa hát, văn nghệ. Trong lớp các bạn hay làm lồng đèn tranh giải với nhau rất vui".

"Tụi em thích đèn ngôi sao màu đỏ. Năm nay tụi em rút kinh nghiệm nên mua nhiều giấy kiếng để sau khi dán kín phần khung cho chiếc lồng đèn, còn cắt thêm phần tua rua giúp chiếc lồng đèn thêm đẹp. Làm thì cực lắm, nhưng tụi em thấy vui, thấy trân trọng dù chẳng bắt mắt như ngoài chợ bán", em Ấm chia sẻ.

Ngoài đèn lồng ông sao thì đám nhỏ cũng hay nhặt những chiếc lon cũ như lon nước ngọt, lon sữa,… cặm cụi cắt gọt để làm những chiếc lồng đèn bé xinh.

Lon nước sau khi rửa sạch sẽ dùng dao hoặc kéo rọc dọc phần bên hông thành nhiều đường cách nhau chừng 1cm. Sau đó bọn trẻ chỉ cần đè nhẹ để phần vừa cắt bung xòe ra, cắm đèn cầy vào trong phần đáy lon thế là xong 1 chiếc lồng đèn mini vô cùng đẹp mắt.

Ai khéo tay hơn sẽ dùng hai chiếc lon kết hợp lại bằng một thanh sắt, riêng phần đáy sẽ đục vài cái lỗ, kiếm cây trúc dài để làm tay cầm để có một chiếc xe "xịn" đi chơi trung thu.

Em Ngô Hà Hải Điền (ngụ xã Hòa An, huyện Phụng Hiệp) vừa đẩy thử chiếc xe vừa điều chỉnh để chiếc xe lăn bánh, vừa nói: "Em thích chiếc lồng đèn bằng lon này vì 2 trong 1 vừa phát sáng mà vừa có thể phát ra âm thanh vô cùng vui nhộn. Nhìn ánh sáng lóe lóe từ chiếc lon thấy thích thú vô cùng. Nhìn xa xa cứ ngỡ như đom đóm bay tà tà dưới mặt đất".

Tết Trung thu xưa với lồng đèn tự chế chỉ còn trong ký ức

Cầm chiếc lồng đèn làm từ lon nước tuy đơn sơ mộc mạc nhưng gợi nhớ nhiều kỉ niệm, bạn Nguyễn Thị Huyền Trân ở huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu chia sẻ: "Rất lâu rồi em chưa thấy được những chiếc lồng đèn tự tay mình làm như vậy, cảm thấy rất bồi hồi, giống như mình được sống lại tuổi thơ thêm một lần nữa. Hồi xưa ba của em hay cắt những lon bia hoặc những chai nhựa, rồi chỉ cần một chiếc đèn cầy nhỏ thôi là đã có chiếc đèn đi quanh xóm cùng với mấy bạn".

Dù lạ hay quen, dù lớn hay nhỏ mỗi khi cầm trên tay những chiếc lồng đèn tất cả như trở về với tuổi thơ. Ai ai cũng háo hức với cái lồng đèn của mình, dù có khi nó chẳng đẹp, có cái tròn, cái méo ấy vậy nhưng ai cũng tự hào. Tới đêm trung thu cả đám tụ lại, đem thành phẩm của mình ra đọ coi của ai đẹp nhất.

Cầm trong tay những chiếc lồng đèn mộc mạc, bọn trẻ quê reo hò đi rước đèn từ đầu xóm tới cuối xóm, có khi cả đám đi nối thành một hàng dài vui chơi tới tận khuya. Những bài hát trung thu được ngân nga suốt đêm, cùng với đó là tiếng kêu của những chiếc xe đẩy bằng lon...

Bạn Đỗ Minh Thiện ngụ huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang, hồi tưởng: "Nhìn những chiếc lồng đèn thủ công khiến cho em nhờ lại rất nhiều kỉ niệm ngày xưa. Những chiếc lồng đèn từ lon sữa hay lon bia khi mình gắn đèn cầy vào thì trở nên rất bắt mắt trong đêm. Lúc nhỏ, chỉ cần cầm trên tay những chiếc đèn như vậy là đã có một đêm trung thu đầy màu sắc, dù rất là đơn sơ mộc mạc nhưng đứa nào cũng mê".

Trung thu nghèo ngày ấy là thế, chỉ vài chiếc đèn tự chế và vài cây nến ấy vậy nhưng ngọt ngào tới lạ. Dù thiếu thốn và chất vật, nhưng bọn trẻ quê vẫn cứ hồn nhiên và vui tươi tận hưởng cái tết của riêng mình.