Quy hoạch vùng: Không có thể chế liên kết thì mở rộng không có ý nghĩa

Hai phương án phân vùng

Ngày 4/6, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chủ trì cuộc họp về Phương án phân vùng giai đoạn 2021-2030 để triển khai thực hiện Luật Quy hoạch. Tại cuộc họp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất hai phương án:

Phương án 1 sẽ giữ nguyên 2 vùng Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long. Trung du và miền núi phía Bắc tách ra thành vùng Đông Bắc và Tây Bắc. Tách vùng Duyên hải miền Trung hiện tại thành Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ (tỉnh Thừa Thiên - Huế đưa vào vùng Nam Trung Bộ), điều chỉnh 1 tỉnh (Bình Thuận) sang vùng Đông Nam Bộ và gộp 4 tỉnh Tây Nguyên (Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông) vào vùng Nam Trung Bộ. Vùng Đông Nam Bộ mới được hình thành trên cơ sở vùng Đông Nam Bộ hiện nay và bổ sung thêm 2 tỉnh (Lâm Đồng và Bình Thuận).

Phương án này được một bộ, 4 địa phương đồng thuận.

Phương án 2 tách Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung thành Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ (Thừa Thiên Huế thuộc Bắc Trung Bộ). Đồng bằng sông Hồng được mở rộng thêm tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Giang và đổi tên thành vùng Đồng bằng và Trung du Bắc Bộ.

Theo đó, các vùng mới trên cả nước gồm: miền núi phía Bắc có 10 tỉnh; đồng bằng và trung du Bắc Bộ có 15 tỉnh; Bắc Trung Bộ gồm 5 tỉnh (từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế); Nam Trung Bộ gồm 8 tỉnh thành (từ Đà Nẵng đến Bình Thuận). Ba vùng Tây Nguyên (5 tỉnh); Đông Nam Bộ (6 tỉnh, thành phố); đồng bằng sông Cửu Long (13 tỉnh, thành phố) giữ nguyên như hiện nay.

Phương án này được 10 bộ và 49 địa phương đồng tình. Đây là phương án do Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đề xuất và chỉ đạo nghiên cứu, hoàn thiện. Đa số chuyên gia ủng hộ phương án này với nhiều yếu tố hợp lý hơn.

Theo ý kiến các bộ, ngành, phương án 2 được đánh giá là có tính kế thừa phương án phân vùng trước đây, tính ổn định cao và ít gây xáo trộn về vùng. Đồng thời, mở rộng không gian phát triển mới cho vùng đồng bằng sông Hồng, hình thành vùng đồng bằng và trung du Bắc Bộ và tạo điều kiện cho một số tỉnh trước đây thuộc vùng trung du và miền núi phía Bắc có điều kiện phát triển nhanh hơn.

Việc tách vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung thành hai vùng Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ cũng được đánh giá là hợp lý, do vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung hiện quá dài, đến hơn 1.300 km, do đó các hoạt động giao lưu, kết nối hạn chế. Vùng này lại có diện tích quá lớn, trải qua nhiều vùng văn hóa, lịch sử và con người rất khác nhau, có sự khác biệt đặc trưng về khí hậu tiết giữa hai phần Nam và Bắc đèo Hải Vân, ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế-xã hội.

Cần thể chế liên kết để phát triển vùng

Phát biểu tại cuộc họp, PGS-TS Trần Trọng Hanh, nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Kiến trúc Hà Nội dù đã có những quy hoạch, nhưng vẫn thiếu thể chế để liên kết, phát triển vùng. Ba yếu tố thể chế được vị chuyên gia này nêu gồm: cơ quan điều phối vùng, chính sách tài khóa vùng, chính sách liên kết vùng.

Trong đó, cơ quan điều phối vùng, chính sách tài khóa vùng thì không hiện diện trong các văn bản pháp luật, còn vấn đề liên kết vùng được đề cập đến nhiều, nhưng việc thực hiện còn mờ nhạt trên thực tiễn. 

Từ đó, ông kiến nghị Bộ KH-ĐT cần nghiên cứu phân vùng kỹ hơn, có căn cứ khoa học, tính tối ưu, đồng thời cũng gợi ý thêm một lựa chọn, đó là đề nghị chuyển Long An, một tỉnh đang thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, những năm qua đã công nghiệp hóa mạnh, về với miền Đông Nam Bộ, gắn kết hơn với vùng kinh tế trọng điểm mà TP HCM là trung tâm.

Cùng ý kiến này, GS Nguyễn Quang Thái cho rằng nếu sau khi làm quy hoạch vùng xong rồi mà chỉ "xuân thu nhị kỳ họp với nhau để cộng số liệu, hứa hẹn, vui vẻ với nhau nhưng không có thể chế nào để liên kết vùng thì không có ý nghĩa".

Trong khi đó, ông Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc TP. Hà Nội cho biết, vùng không phải là một thể chế trong tổ chức chính quyền địa phương. Song muốn phát triển, liên kết vùng cần phải có cơ chế quản lý thì việc quy hoạch vùng mới thực sự có ý nghĩa.

Theo ông Nghiêm, cần nghiên cứu để hình thành cơ quan phát triển vùng, cơ quan này không chỉ là chủ tịch tỉnh luân phiên mà cần có bộ phận văn phòng, cơ quan giúp việc. Vị chuyên gia này cũng đề nghị cần có quỹ hợp tác vùng do Chính phủ quyết định để đầu tư, phát triển.