“Tiên đoán” ngân hàng 2022: "Ám ảnh" bất động sản và chứng khoán, cổ phiếu hết thời đỉnh cao

Trong ngày đầu năm mới 2022, PV Dân Việt đã có có cuộc trao đổi với TS. Lê Xuân Nghĩa - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia về hoạt động ngân hàng 2022.

Ngân hàng 2022: Hưởng lợi từ nền tảng ổn định của năm 2021

Xin ông cho biết, điều hành chính sách tiền tệ có những thuận lợi nào trong năm 2022?

- Để nói về những thuận lợi trong điều hành chính sách tiền tệ (CSTT) năm 2022, trước hết phải nhìn vào kết quả điều hành CSTT trong năm 2021.

Năm 2021 là năm khó khăn chưa từng thấy, dịch bệnh tàn phá khủng khiếp, tăng trưởng kinh tế thấp kỷ lục. Trong bối cảnh đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã điều hành CSTT khá thành công.

Thứ nhất, chúng ta đã kiểm soát tốt lạm phát. Mặc dù lạm phát toàn cầu tăng nhưng lạm phát Việt Nam rất thấp chỉ dưới 2%. Một mặt là do những yếu tố khách quan như cầu tiêu dùng và đầu tư giảm, nhưng về chủ quan đó là NHNN kiểm soát tốt lượng cung tiền và giữ được tăng trưởng tín dụng mức hợp lý. Đồng thời, đã áp dụng các biện pháp giảm lãi suất, ổn định tỷ giá hối đoái. Trên cơ sở đó góp phần giảm được đà tăng của giá hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là nguyên nhiên vật liệu, thức ăn giá súc,…

Hai là, hoạt động của các ngân hàng thương mại cũng trong chu kỳ phát triển khá tốt, đặc biệt thanh khoản được giữ vững ổn định và khả năng sinh lời tăng, về cơ bản các chỉ số an toàn hệ thống đảm bảo tốt. Điều này, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Mặc dù tăng trưởng kinh tế rất thấp nhưng kinh tế vĩ mô ổn định – đây là yếu tố rất quan trọng, không chỉ tạo niềm tin cho người dân và nhà đầu tư, mà còn là tiền đề vững chắc cho các thị trường khác phát triển, đặc biệt là thị trường chứng khoán.

Trên nền tảng đà ổn định của năm 2021 là thuận lợi rất cơ bản cho điều hành CSTT và hoạt động ngân hàng 2022. Bởi thông thường nếu không kiểm soát được cung tiền, năm tiếp theo sẽ là năm lạm phát cao nhưng năm 2021 chúng ta đã làm tốt như tôi đã đề cập ở trên.

Về năm 2022, khách quan có thể có những tác động từ bên ngoài như lạm phát ở Mỹ, Châu Âu, … hay những nước Việt Nam có nhập khẩu hàng hóa, nguyên liệu lạm phát khá cao, nhưng dù sao lạm phát chi phí đẩy đang có xu thế dịu lại do nguồn cung tăng lên do chuỗi cung ứng dần dần được phục hồi, chi phí về logistic giảm. 

Trong khi đó, Việt Nam dường như không có lạm phát cầu kéo vì chúng ta kiểm soát tốt cung tiền và cũng không có gói kích thích nào đáng kể để làm tăng cung tiền.

Ngoài ra, cán cân thương mại trong những tháng cuối năm và dự báo trong tháng 1/2022 sẽ thặng dư trở lại sau một số tháng thâm hụt. 

Đây là những yếu tố rất quan trọng đảm bảo cho giá trị đồng nội tệ được ổn định và đặc biệt tỷ giá hối đoái được ổn định, điều kiện thuận lợi cho nhà điều hành và hoạt động ngân hàng 2022.

Hiện nay vẫn rất nhiều ý kiến lo ngại, việc Chính phủ "tung" ra Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội trong năm 2022 sẽ là thách thức đối với điều hành CSTT trong kiểm soát lạm phát, quan điểm của ông về vấn đề này thế nào?

- Hành vi chính sách của NHNN trong năm 2022 quyết định lạm phát của năm 2022. Nhiều người "dọa" lạm phát năm 2022 sẽ tăng mạnh, khi gói kích thích được thực hiện, nhưng với kinh nghiệm điều hành của NHNN, tôi cho rằng, lạm phát năm 2022 sẽ không đáng ngại, chỉ quanh 3%. Một phần là do quy mô gói kích thích không lớn, thực hiện trong nhiều năm. Gói hỗ trợ lãi suất dự kiến 30.000 - 40.000 tỷ đồng cũng không đủ sức gây ra lạm phát cầu kéo, và theo dự kiến của NHNN vẫn là kiềm chế cung tiền để giữ vững lạm phát (mục tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2022 vào khoảng 14%, không tăng nhiều so với năm 2021).

Ngoài ra, NHNN cũng sẽ phải áp dụng thêm một số chính sách có tính chất linh hoạt như bơm hút tiền qua OMO, mua bán ngoại tệ, để tăng cung tiền vào nền kinh tế một cách hợp lý.

Theo đó, lãi suất và tỷ giá cũng có thể tăng lên một chút trong năm 2022 để tương thích với lạm phát của năm này. Tuy nhiên, mức biến động không nhiều, 1% - 1,5%.

Ngân hàng 2022: Thách thức lớn có thể đến từ sự biến động của thị trường tài sản

Nếu không phải lạm phát thì đâu là thách thức đối với điều hành CSTT và hoạt động ngân hàng 2022, thưa ông?

- Có rất nhiều thách thức, thách thức lớn nhất có thể đến từ sự biến động của thị trường tài sản, cụ thể là bất động sản và chứng khoán.

Thị trường bất động sản có thể là tăng rất mạnh trong năm nay, chủ yếu vẫn là thị trường đầu cơ, tức là do quỹ đất khan hiếm các dự án ít vì vậy nhiều người mua đầu cơ, nhà bỏ không nhưng giá treo trên trời. Trong vòng mấy tháng vừa qua, có những nơi đất chưa công bố nhưng từ kế hoạch bán thực hiện cho đến bây giờ đã tăng 2,5 lần. Đây là một trong những dấu hiệu cho thấy dấu hiệu bong bóng bất động sản. Nếu điều này xảy ra sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống do thị trường bất động sản "đóng băng", toàn bộ tài sản đảm bảo của hệ thống ngân hàng rơi vào tình trạng đủ để "cover" các khoản vay, điều này ảnh hưởng đến an toàn hệ thống.

Thị trường chứng khoán gần như là không còn là quan hệ cung cầu thật mà nó là 'lòng tham và nỗi sợ hãi". Cả thị trường đang bị chi phối bởi lòng tham, người ta mua chứng khoán bất chấp không cần biết gì thông tin về các mã cổ phiếu, không cần quan tâm doanh nghiệp đó làm ăn lỗ lãi như thế nào, dòng tiền âm. 

Đến đầu năm nay, có thể khi các doanh nghiệp công bố lỗ hàng loạt chẳng hạn, nhà đầu tư mới bắt đầu hoảng loạn và có những người chuyển hướng đầu tư bất động sản. Những nhà đầu tư F0 thời gian qua "mua theo bầy đàn, bán theo bầy đàn" đến lúc đó cũng hoảng loạn và bán tháo sẽ khiến thị trường chứng khoán bị một cú sốc rất đáng tiếc. 

Điều này có thể dẫn tới tâm lý về tài chính và đầu tư không tốt. Trong chừng mực nhất định nào đó, sẽ ảnh hưởng tới huy động vốn của các ngân hàng thương mại.

Vì vậy, năm 2022 NHNN sẽ phải thanh tra, giám sát chặt hơn hoạt động của tổ chức tín dụng, đặc biệt là đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao. Đồng thời, giám sát chặt hoạt động phát hành trái phiếu có sự tham gia của các ngân hàng thương mại; ngăn ngừa tình trạng đầu tư chéo, sở hữu chéo và sở hữu có tính chất thao túng, chi phối trong các tổ chức tín dụng có liên quan.

Ngoài ra, nợ xấu và việc triển khai gói kích thích phục hồi kinh tế cũng là những thách thức rất lớn đối với điều hành CSTT và hoạt động của ngành trong năm này.

Về nợ xấu, hiện tại việc cho phép các ngân hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi đang "che khuất" con số nợ xấu thực tế của hệ thống ngân hàng. Nếu tính đầy đủ, tỷ lệ nợ xấu đến nay đã không thể duy trì được ở mức an toàn, tác động tiêu cực, trực tiếp đến chất lượng tài sản và năng lực tài chính của các ngân hàng, tiềm ẩn rủi ro đối với hệ thống ngân hàng trong trung hạn.

Hai là, các gói kích thích phục hồi kinh tế nếu không được tính toán kỹ lưỡng và triển khai tốt không chỉ khó khăn cho điều hành CSTT trong việc cung ứng tiền từ NHNN mà còn tạo áp lực không nhỏ đến việc cân đối nguồn vốn cũng như chiến lược nâng cao năng lực tài chính của các tổ chức tín dụng, ảnh hưởng đến an toàn hệ thống trong trung-dài hạn cũng như làm méo mó thị trường lãi suất, thị trường tín dụng khi có nhiều gói tín dụng với mức lãi suất ưu đãi khác nhau cùng được triển khai thực hiện.

Theo tôi, NHNN phải tiếp tục kiên định quan điểm thận trọng sử dụng CSTT nhằm phục hồi nền kinh tế. Bài học nhãn tiền về chương trình hỗ trợ nền kinh tế năm 2008 – 2009 đến nay vẫn còn ám ảnh cả nhà điều hành CSTT, các ngân hàng thương mại và nền kinh tế. Hơn 10 năm, nợ xấu vẫn chưa thể giải quyết hết là điều mà chúng ta đặc biệt phải lưu tâm.

Từ những phân tích kể trên, ông có dự báo thế nào về cổ phiếu ngân hàng 2022?

- Theo quan điểm cá nhân tôi, có thể từ đầu năm 2022 NHNN sẽ giảm dẫn việc giãn, hoãn và cho phép các NHTM tăng trích lập dự phòng rủi ro và điều này về trung và dài hạn sẽ rất tốt cho các NHTM, tránh cho việc nợ xấu tích tụ quá lớn, trở thành gánh nặng tài chính cho cả hệ thống. Nếu như có chính sách "rút củi đáy nồi" như vậy, có thể trước mắt sẽ làm cho lợi nhuận ngân hàng giảm xuống nhưng về lâu về dài cũng tạo điều kiện cho các NHTM có được bảng cân đối tài sản thực chất và có thể tạo điều kiện xử lý các khoản nợ xấu trong 2 năm vừa qua.

Đây là yếu tố có thể tạo ra những phản ứng khác nhau trên thị trường chứng khoán, đặc biệt là cổ phiếu của các ngân hàng 2022. Theo tôi, có thể, các công bố về lợi nhuận sẽ giảm xuống và giá cổ phiếu của các ngân hàng 2022 có thể sẽ giảm. Chúng ta cũng phải nhớ rằng, hiện cổ phiếu ngân hàng đều trên đỉnh cao nhưng không có gì "cực" mãi được.

Xin cảm ơn ông!