Toàn cầu hoá bị bỏ lỡ, nền kinh tế Mỹ không còn bị "bắt làm con tin" bởi Trung Quốc?

Cuộc chiến ở Ukraine đã phá hoại toàn cầu hóa như thế nào?

Cuộc chiến của Nga vào Ukraine hiện đang ở tháng thứ 7 và đó không phải là cú hit đánh nhanh thắng gọn thành công mà Tổng thống Nga Vladimir Putin mong đợi lúc đầu. Các lực lượng Ukraine đang xây dựng một chiến dịch bảo vệ đất nước của họ một cách dũng cảm và quân đội Nga đã phải hứng chịu những thất bại bất ngờ.

Việc chấm dứt cuộc chiến này là cấp thiết. Bởi nó đã gây ra một thiệt hại lớn về mặt phá hủy cơ sở hạ tầng và cuộc sống của con người. Các lực lượng Nga đã bắn phá các mục tiêu dân sự, nguồn cung cấp năng lượng và nước, gây ra một cuộc khủng hoảng người tị nạn thảm khốc. Nhiều dân thường, bao gồm cả trẻ em, đã thiệt mạng. Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế đã cảnh báo về "một cuộc khủng hoảng nhân đạo tàn khốc". Có những dấu hiệu cho thấy tội ác chiến tranh đã được thực hiện ở phía Nga.

Lợi ích của toàn cầu hóa và sự hội nhập của Nga vào nền kinh tế toàn cầu đã biến thành lỗ hổng

Đối với Nga, cuộc chiến này đã trở thành một thảm họa kinh tế và chính trị, trong và ngoài nước. Họ hiện là mục tiêu của các lệnh trừng phạt quốc tế trên diện rộng và khó có thể được coi là một đối tác đáng tin cậy dưới người lãnh đạo hiện tại. Mức sống ở Nga sẽ bị ảnh hưởng trong nhiều năm tới. Sự phụ thuộc vào Trung Quốc, trong một thỏa thuận song phương dựa trên các thực lực quyền lực mới, cũng sẽ ngày càng tăng.

Toàn bộ nền kinh tế toàn cầu sẽ cảm thấy ảnh hưởng của tăng trưởng chậm hơn và lạm phát nhanh hơn. Khi giá nhiên liệu sẽ tăng mạnh, thì lương thực và hàng hóa cũng vậy. Ở nhiều nước châu Âu, với mức độ phụ thuộc cao vào nhập khẩu khí đốt và dầu của Nga, hóa đơn năng lượng của các hộ gia đình tư nhân sẽ tăng mạnh. Đây là một trong những lĩnh vực mà lợi ích của toàn cầu hóa và sự hội nhập của Nga vào nền kinh tế toàn cầu đã biến thành lỗ hổng.

Một thế giới nghèo hơn cung cấp ít khách hàng hơn cho hàng hóa xuất khẩu của mọi người, và một thế giới ít kết nối hơn về mặt kinh tế sẽ là một thế giới có nhiều khả năng xảy ra gián đoạn và xung đột hơn

Sẽ có những điều chỉnh về thương mại, chính trị và quân sự trên phạm vi rộng, bao gồm các thỏa thuận kinh tế và liên minh quân sự. Các thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã quyết định thông qua các khoản tăng lớn ngân sách quân sự, trong khi EU muốn đẩy nhanh quá trình kết nạp Ukraine là quốc gia thành viên.

Giờ đây, cuộc chiến này sẽ đẩy nhanh sự suy yếu của hệ thống thương mại toàn cầu, vốn đã bị tấn công trong một thời gian. Những lo ngại của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về sự suy yếu này và các hoạt động thương mại của Trung Quốc đã nung nấu có từ vài năm trước.

Những lo ngại về an ninh hiện cũng đang thúc đẩy quá trình phi toàn cầu hóa là chính đáng, nhưng chúng sẽ phải trả giá. Người tiêu dùng trên khắp thế giới đã quen với những lợi ích đáng kể từ thế giới chuyên môn hóa, lợi thế so sánh, vận chuyển đúng lúc và chuỗi cung ứng phức tạp. Một thế giới nghèo hơn cung cấp ít khách hàng hơn cho hàng hóa xuất khẩu của mọi người và một thế giới ít kết nối hơn về mặt kinh tế sẽ là một thế giới có nhiều khả năng xảy ra gián đoạn và xung đột hơn.

Những cơn gió ngược cho nền kinh tế Hoa Kỳ

Tác động kinh tế ngắn hạn của cuộc chiến có thể bị hạn chế đối với Mỹ do quan hệ thương mại của họ với Ukraine và Nga còn khiêm tốn, mặc dù giá hàng hóa tăng cao đang gây áp lực cho lạm phát cao hơn.

Không giống như hầu hết các quốc gia khác, Mỹ có thể tăng sản lượng năng lượng trong nước và ở một mức độ nào đó, cả sản lượng nông nghiệp để bù đắp phần nào sự thiếu hụt và hạn chế tăng giá. Tuy nhiên, khả năng thúc đẩy sản xuất nhanh chóng và đáng kể của các nhà sản xuất Hoa Kỳ không phải là không bị hạn chế do các nút thắt, thiếu hụt chuỗi cung ứng và nhiều rào cản về quy định, tài chính và công nghệ khác nhau đối với lợi nhuận.

Lạm phát của Mỹ đã ở mức cao trong lịch sử sau một thời gian mở rộng chinh sách tài khóa và điều chỉnh tiền tệ sau cú sốc kinh tế COVID-19. Chiến sự Nga-Ukraine bùng nổ giờ đây đã làm trầm trọng thêm vấn đề trên toàn cầu, khiến Cục Dự trữ Liên bang bắt đầu thắt chặt.

Với khả năng leo thang xung đột Ukraine, cán cân rủi ro về lạm phát của Mỹ trong ngắn hạn và trung hạn dường như nghiêng về phía tăng. Điều này có thể đòi hỏi một phản ứng nhanh và nhạy bén hơn để giảm khả năng lạm phát tăng cao hơn nữa, và ngăn chặn những rủi ro đuổi theo có thể trở thành hiện thực.

Nguy cơ lạm phát cao này đồng thời với các dấu hiệu ngày càng tăng của thị trường tài sản sôi động, đặc biệt là nhà ở. Ở những vùng của Hoa Kỳ đặc biệt phụ thuộc vào ngành công nghiệp dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, giá năng lượng bùng nổ có thể tạo thêm áp lực cho giá nhà đất vốn đã tăng cao.

Xung đột có thể làm thay đổi trật tự địa chính trị và kinh tế toàn cầu, dẫn đến kỷ nguyên phi toàn cầu hóa mới

Về lâu dài, những vết sẹo kinh tế đối với Mỹ và toàn cầu sẽ phụ thuộc vào chiến tranh. Xung đột có thể làm thay đổi trật tự địa chính trị và kinh tế toàn cầu, dẫn đến kỷ nguyên phi toàn cầu hóa mới khi các chuỗi cung ứng, năng lượng và thương mại tái cấu hình hoặc tách rời, mạng lưới thanh toán và tài chính bị phân mảnh, tỷ lệ nắm giữ tiền tệ dự trữ thay đổi, vấn đề tháo chạy vốn xuất hiện và các liên minh quốc phòng cải tổ.

Cuộc chiến này có thể đã làm thay đổi các giá trị kinh tế và địa chính trị toàn cầu và các giả định về tự do hóa thương mại đa phương đã được xây dựng

Vào buổi bình minh của thế kỷ 20, Norman Angell nổi tiếng đã tiên đoán rằng, kỷ nguyên hội nhập thương mại toàn cầu đã khiến xung đột quyền lực lớn hơn trở nên tốn kém và tàn phá đến mức không thể tưởng tượng được.

Vài năm sau, Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ đã chứng minh anh ta đúng về cái giá phải trả và sự tàn phá, nhưng sai về điều không thể tưởng tượng ra được. Đại chiến này đã kết thúc kỷ nguyên toàn cầu hóa đầu tiên, và phải mất nhiều thế hệ để xây dựng lại mức độ hội nhập toàn thế giới.

Cuộc chiến của Nga vào Ukraine là một cuộc xung đột nhỏ hơn nhiều so với Thế chiến thứ nhất, và những gián đoạn thương mại liên quan đến lệnh cấm vận gần như của Mỹ / châu Âu đối với Nga nhỏ hơn cuộc phong tỏa của Anh đối với các cường quốc trung tâm vào thời đó. Nhưng cuộc đụng độ mới dù sao cũng là một bước tiến lớn đối với toàn cầu hóa – và không giống như Thế chiến thứ nhất, nó xảy ra vào thời điểm thế giới đã ngầm rời xa hội nhập kinh tế: Tỷ trọng thương mại trong GDP toàn cầu đạt đỉnh vào năm 2008, nhưng đã giảm dần dần xuống trong thập kỷ trước.

Vì vậy, cuộc chiến ở Ukraine không nhất thiết phải đánh dấu một bước lùi quá dấu ấn mạnh mẽ trong lịch sử. Nhưng nó nhấn mạnh và có lẽ sẽ củng cố thêm nữa sự suy giảm của toàn cầu hóa. Sự suy giảm đó bắt đầu với phản ứng dữ dội của chủ nghĩa dân túy đối với cuộc Đại suy thoái và tốc độ tăng trưởng việc làm chậm chạp khiến nó trở nên hấp dẫn hơn về mặt chính trị. Cuối cùng, logic của xung đột địa chính trị đã đi vào phương trình. Chẳng hạn, sáng kiến "Made in China 2025" của Chủ tịch Tập Cận Bình không phải là tạo thêm việc làm, mà là đảm bảo không gian kinh tế cho Trung Quốc hoạt động với quyền tự chủ về chính trị bền vững hơn.

Tương tự, khi Nga của Vladimir Putin bị trừng phạt vào năm 2014 sau khi tiếp quản Crimea, nước này đã phản ứng không phải bằng cách rút khỏi Crimea, mà bằng cách tung ra một nỗ lực chống phá các nền kinh tế khác, bằng cách nhấn mạnh vào sản xuất trong nước. Điều đó gây tốn kém cho Nga. Nhưng cách đó giờ đây cũng không hiệu quả, với chế độ trừng phạt hiện tại chứng tỏ rằng các quốc gia đang tìm cách bảo vệ mình khỏi sự trừng phạt của Mỹ sẽ cần phải giảm sự phụ thuộc của họ vào các chuỗi cung ứng quốc tế hơn nữa, đặc biệt là với nước Nga.

Trong khi đó, ở Mỹ, một vấn đề mà Tổng thống Joe Biden không chia sẻ với đối tác tiền nhiệm là hợp tác thương mại với Trung Quốc. Giống như Donald Trump, Biden ủng hộ việc "tách rời" nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc và khiến Mỹ ít phụ thuộc hơn vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc. Thuế quan từ thời Trump đối với hàng hóa Trung Quốc vẫn được duy trì bất chấp những lo ngại về lạm phát. Luật cơ sở hạ tầng của đa đảng được thông qua vào năm ngoái bao gồm các điều khoản cứng rắn của Buy America làm tăng chi phí; Một trong những đường lối thăm dò ý kiến nhất của Biden trong bài phát biểu tại State of the Union là lời thề của ông "đảm bảo mọi thứ từ boong tàu sân bay đến thép trên lan can đường cao tốc đều được sản xuất tại Mỹ từ đầu đến cuối. Tất cả".

Chế độ trừng phạt chống lại Nga vừa cực kỳ cứng rắn, vừa phi toàn cầu một cách đáng ngạc nhiên

Các quốc gia nước ngoài cũng thấy điều này. Chế độ trừng phạt chống lại Nga vừa cực kỳ cứng rắn, vừa phi toàn cầu một cách đáng ngạc nhiên. Các cường quốc tham vọng trong khu vực như Ấn Độ, Brazil và Nigeria đang nghiên cứu "vũ khí" này của Mỹ và đặt câu hỏi về cách họ có thể điều chỉnh hệ thống phòng thủ của mình để tránh bị rơi vào lưới lửa.

Có những lý do chính đáng cho tất cả sự khử toàn bộ này. Nhưng điều quan trọng cần lưu ý là chúng ta sẽ phải trả giá. Các quốc gia trên thế giới không liên kết nền kinh tế của họ chỉ để giải trí hay như một bài tập trừu tượng trong quan hệ quốc tế. Người tiêu dùng trên khắp thế giới đã thu được những lợi ích lớn từ thế giới chuyên môn hóa, lợi thế so sánh, vận chuyển đúng lúc và chuỗi cung ứng phức tạp.

Thương mại quốc tế cũng không phải là trò lố mà các nhà phê bình dân túy vẽ ra. Mà thực tế là chúng ta sẽ bỏ lỡ toàn cầu hóa khi nó biến mất

Vì vậy, những lo ngại về an ninh hiện đang thúc đẩy quá trình phi toàn cầu hóa thật sự rất rõ ràng và thực tiễn. Tất nhiên sẽ có một cái giá. Và khi nhiều quốc gia rời xa toàn cầu hóa, giá cả sẽ càng leo thang. Một thế giới nghèo hơn cung cấp ít khách hàng hơn cho hàng hóa xuất khẩu của mọi người, và một thế giới ít kết nối hơn về kinh tế là một thế giới mà ở đó, sự gián đoạn và xung đột dễ xảy ra hơn.

Điều quan trọng là phải suy nghĩ một cách rõ ràng, khách quan về vấn đề thực tế mà bất kỳ chính sách cụ thể nào đang cố gắng giải quyết. Vấn đề là trong khi sự kết nối toàn cầu đang được làm sáng tỏ vì những lý do chính đáng – nhiều người không muốn thấy sự hung hăng của Nga không bị trừng phạt hay để Trung Quốc bắt nền kinh tế Mỹ làm con tin - thương mại quốc tế cũng không phải là trò lố mà các nhà phê bình dân túy vẽ ra. Mà thực tế là chúng ta sẽ bỏ lỡ toàn cầu hóa khi nó biến mất, và không còn quá sớm để bắt đầu suy nghĩ về những gì có thể xảy ra trong những thời khắc sắp tới.

Huỳnh Dũng – Theo Bloomberg/Tralac/Dallasfed