Triển khai "180 ngày hành động" chống khai thác IUU, sớm gỡ "thẻ vàng" trong năm 2023

Ngày 20/2, Bộ NNPTNT tổ chức Hội nghị công bố "Kế hoạch hành động chống IUU, chuẩn bị làm việc với Đoàn Thanh tra của EC lần thứ 4", theo Quyết định 81/QĐ-TTg ngày 13/2/2023.

Sau 5 năm Ủy ban châu Âu (EC) cảnh báo "thẻ vàng" (từ ngày 23/10/2017) đối với hoạt động khai thác IUU, các ban, bộ, ngành có liên quan và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển đã tổ chức triển khai các nhiệm vụ, giải pháp chống khai thác IUU, thực hiện các khuyến nghị của EC, gỡ cảnh báo "thẻ vàng" theo chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư, của Thủ tướng Chính phủ và Ban chỉ đạo quốc gia về IUU đã đạt nhiều kết quả tích cực.

Khung pháp lý cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu quốc tế về chống khai thác IUU và tiếp tục được hoàn thiện như: Sửa đổi bổ sung cơ chế quản lý chuyển đổi hạng ngạch khai thác, quản lý hệ thống giám sát hành trình tàu cá, thực hiện Hiệp định PSMA, chương trình giám sát viên trên tàu cá…

Đến nay, đã cơ bản ngăn chặn, chấm dứt được tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm ở các nước, quốc đảo Thái Bình Dương. Công tác thực thi pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính đã được triển khai tích cực tại nhiều địa phương...

Ngày 13/2/2023, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang ký Quyết định số 81/QĐ-TTg ban hành "Kế hoạch hành động chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, chuẩn bị làm việc với Đoàn Thanh tra của Ủy ban châu Âu lần thứ 4".

Mục tiêu của Kế hoạch là triển khai đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả các quy định pháp luật thủy sản; khắc phục các bất cập, hạn chế theo khuyến nghị của EC về chống khai IUU, gỡ cảnh báo "thẻ vàng" trong năm 2023.

Để đạt được mục tiêu nêu trên, Kế hoạch đặt ra nhiệm vụ cho các bộ, ngành và các địa phương liên quan từ nay đến tháng 5/2023 rà soát, thống kê toàn bộ số lượng tàu cá của địa phương, hoàn thành việc đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu tàu cá, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS) theo quy định.

Theo Thứ trưởng Bộ NNPTNT Phùng Đức Tiến, sau 3 lần thanh tra của EC về chống khai thác IUU, Việt Nam đã đi đúng hướng, có chuyển biến tích cực về cơ sở vật chất, quản lý, giám sát đội tàu, xử lý vi phạm hành chính, truy xuất nguồn gốc. Tuy nhiên, để gỡ "thẻ vàng" thì vẫn chưa đạt được những yêu cầu của EC đề ra. "Có những giai đoạn nguy cơ EC rút thẻ đỏ với Việt Nam", ông Tiến nhấn mạnh.

Trong quá trình thanh tra, EC đưa ra 4 nội dung quan trọng Việt Nam cần hoàn thiện, đó là, khung pháp lý; quản lý và giám sát đội tàu; truy xuất nguồn gốc; thực thi pháp luật.

"Thẻ vàng ảnh hưởng rất lớn đến xuất khẩu thuỷ sản. Trước đây, khi xuất khẩu thuỷ sản sang châu Âu, thủ tục chỉ mất 1-3 ngày, bây giờ 2-3 tuần. Không những thế còn ảnh hưởng đến vị thế của thuỷ sản Việt Nam trên trường quốc tế. Nếu không gỡ được thẻ vàng sẽ ảnh hưởng đến đời sống ngư dân, ảnh hưởng đến ngành thuỷ sản, vị thế của đất nước”, ông Tiến nói. 

Thảo luận tại hội nghị, đại diện các bộ, ngành Trung ương và địa phương đã phát biểu làm rõ thực trạng, những nguyên nhân, hạn chế, vướng mắc trong quá trình triển khai chống khai thác IUU.

Thời gian qua, công tác chỉ đạo, kiểm soát IUU của tỉnh Cà Mau có nhiều cố gắng, nỗ lực, việc triển khai thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU trên địa bàn tỉnh đạt được nhiều kết quả quan trọng. 

Cụ thể, 100% tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên đang hoạt động được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, thực hiện tốt công tác kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng cá chỉ định. Tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn tồn tại, nhất là tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, tàu cá lắp đặt thiết bị giám sát hành trình mất tín hiệu kết nối, công tác thống kê sản lượng thủy sản khai thác. 

Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Huỳnh Quốc Việt kiến nghị Bộ NNPTNT nghiên cứu, đề xuất hoặc ban hành theo thẩm quyền quy định về cơ quan, tổ chức độc lập có chức năng xác định nguyên nhân mất kết nối thiết bị VMS. Sớm ban hành quy chuẩn về thiết bị giám sát hành trình; quy định phát hiện vi phạm hành chính bằng phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ trong lĩnh vực thủy sản để xử lý. 

Bên cạnh đó, ông Việt cũng đề nghị lực lượng chức năng của nước ngoài kịp thời cung cấp thông tin, hồ sơ, chứng cứ có liên quan đến các tàu cá bị bắt giữ, xử lý tại vùng biển nước ngoài để làm cơ sở cho lực lượng chức năng Việt Nam củng cố hồ sơ vi phạm và xử lý theo quy định của pháp luật. 

Các cơ quan Trung ương sớm thúc đẩy đàm phán về ranh giới trên biển với một số nước trong khu vực. Quan tâm, đầu tư hỗ trợ các địa phương có cửa biển xây dựng cảng cá đảm bảo việc tiếp nhận sản lượng thủy sản và quản lý việc truy xuất nguồn gốc.

Kiên Giang là tỉnh có số lượng tàu lớn nhất cả nước 9.800 tàu (chiếm 10% số tàu của cả nước), trong đó có 3.805 tàu trên 15 mét. Tỉnh này cũng đứng đầu về vi phạm khai thác IUU, năm 2022 xảy ra 11 vụ, với 17 tàu và 154 ngư dân bị bắt.

Ông Lê Quốc Anh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang nêu khó khăn, khi Bộ Ngoại giao thông báo có tàu bị bắt khi khác thác ở vùng biển nước ngoài, thì địa phương phải điều tra xử lý, thu thập bằng chứng nhưng phía nước bạn không cung cấp, nếu có thì không có bản gốc nên khi ra tòa sẽ rất khó để xử phạt hành chính. "Trong 51 tàu vi phạm thì đến thời điểm này chỉ tịch thu được duy nhất 1 tàu", ông Lê Quốc Anh cho biết.