Trung Quốc mở tuyến đường sắt đến Thái Lan, Lào, xuất khẩu nông sản của Việt Nam gặp khó khăn gì?

Chia sẻ thông tin tại cuộc họp Ban chỉ đạo phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT), ngày 9/2, ông Đỗ Trần Hoàn, Thành viên Hội đồng Thành viên Tổng Công ty Lương thực miền Bắc cho biết, dự báo, năm 2023 sản lượng và mức tiêu thụ gạo của thế giới không biến động nhiều, Việt Nam sẽ có nhiều thuận lợi khi Trung Quốc gỡ bỏ lệnh giãn cách Covid-19. Tuy nhiên, điều lo ngại là thị trường Philippines sẽ tồn kho lớn, nhu cầu nhập khẩu gạo sẽ thấp đi khi năm 2022 nước này nhập khẩu gạo tăng 30% so với năm 2021.

Theo ông Hoàn, năm 2022, Việt Nam xuất khẩu 7,1 triệu tấn gạo, kim ngạch trên 3,4 tỷ USD, giá trung bình 486 USD/tấn. Kết quả năm 2022, lượng xuất khẩu tăng 13,83%, kim ngạch chỉ tăng 5,09% và giá giảm 50,47 USD/tấn. "Những tháng đầu năm 2022, thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam rất trầm lắng. Đến tháng 8 và 9 mới khởi sắc hơn", ông Hoàn nói.

Ông Đỗ Trần Hoàn, Thành viên Hội đồng Thành viên Tổng Công ty Lương thực miền Bắc cho biết, năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Philippines có thể sẽ thấp đi. Ảnh: Minh Ngọc

Tháng 1/2023 xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 300.000 tấn (số liệu của Hải quan). Dự kiến, cả năm 2023 xuất khẩu gạo trên 6 triệu tấn, thấp hơn 2022. Hết 2022, lượng gạo tồn kho của các doanh nghiệp đã giảm đi rất nhiều. 

Ông Hoàn cho rằng, dự báo thông tin về mùa vụ, tình hình xuống giống, sản lượng rất quan trọng. Mỗi thị trường đều có những yêu cầu về chủng loại gạo khác nhau, chính bởi vậy nắm bắt được thông tin trong nước sẽ giúp các doanh nghiệp chủ động có phương án kinh doanh, ký kết các hợp đồng xuất khẩu.

Năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam sôi động nhất là vụ đông xuân. Hiện các doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang chuẩn bị kho, phương tiện, thiết bị chế biến, nguồn vốn để tổ chức thu mua vụ đông xuân. Tuy nhiên, theo ông Hoàn, vụ đông xuân năm nay thu hoạch chậm so với mọi năm, cùng với đó, vay vốn ngân hàng hiện nay tương đối khó khăn, lãi suất cao cũng là rào cản đối với các doanh nghiệp.

Cũng đối mặt với nhiều khó khăn về thị trường xuất khẩu, đại diện Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam cho biết, niên vụ cà phê 2022-2023, sản lượng dự kiến đạt 1,7 đến 1,8 triệu tấn. Giá cả thị trường nội địa khá ổn định, từ 4.300 - 4.500 đồng/kg cà phê. Tuy nhiên, trong thời gian tới dự luật của EU đối với chống phá rừng, áp với 6 loại mặt hàng, trong đó có cà phê và ca cao sẽ đặt ra nhiều thách thức. 

"Khi EU áp luật chống phá rừng đối với cà phê sẽ làm tăng tất cả chi phí cho các doanh nghiệp xuất khẩu", đại diện Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam cho biết.

Đối với xuất khẩu sắn, theo đại diện Hiệp hội Sắn Việt Nam, thị trường chủ yếu vẫn là Trung Quốc (93% năm 2021 và giảm 91% năm 2022). Sắn và các sản phẩm từ sắn có thể sử dụng vào nhiều ngành khác nhau như: thực phẩm, hóa chất, dệt... Năm 2022, kim ngạch xuất khẩu sắn và sản phẩm từ sắn đạt 1,4 tỷ USD.

Tuy nhiên, ngành sắn đang gặp rào cản lớn nhất là việc hoàn thuế giá trị gia tăng (là mặt hàng xuất khẩu đến 80%). "Vừa rồi, Hiệp hội đã có báo cáo cụ thể với Bộ NNPTNT và các Bộ, ngành liên quan để tháo gỡ nhưng đến nay vẫn ách tắc. Nguyên nhân là việc xác minh các hàng nước ngoài. Suốt từ năm 2021, Hiệp hội đã có kiến nghị nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp giúp ngành sắn tháo gỡ khó khăn", đại diện Hiệp hội Sắn Việt Nam cho hay.

Phát huy tốt kết quả đạt được của xuất khẩu nông sản năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, Thứ trưởng Bộ NNPTT Trần Thanh Nam cho rằng, bên cạnh những thuận lợi thì khó khăn, thách thức vẫn rất lớn, "cung cầu có dấu hiệu sụt giảm ở một số lĩnh vực". 

"Năm 2023, giá vật tư, nguyên liệu vẫn tiếp tục tăng cao. Bên cạnh đó, khi các nước mở cửa sau Covid-19 sẽ có những rào cản mới", ông Nam nói, đồng thời cho biết, khi thị trường rất lớn là Trung Quốc mở cửa, chúng ta sẽ phải cạnh tranh với các "đối thủ" khác về giá cả, chất lượng.

Đặc biệt, Trung Quốc mới mở tuyến đường sắt nối trực tiếp đến các nước Thái Lan, Lào sẽ làm tăng sức cạnh tranh lên xuất khẩu nông sản của Việt Nam.

"Nếu chúng ta say sưa trong chiến thắng, nhìn những con số báo cáo màu hồng thì hãy coi chừng phải gánh lấy hậu quả", ông Nam lưu ý.

Ông Nam cũng đề nghị các Hiệp hội, doanh nghiệp cùng phối hợp với các đơn vị của Bộ NNPTNT để phân tích thị trường, tháo gỡ khó khăn, thực hiện tốt các mục tiêu trong năm 2023.