Ván cược 1.800 tỷ USD của Trung Quốc

Trong năm nay, khoảng 2/3 khu vực của Trung Quốc đã công bố kế hoạch đầu tư vào các dự án lớn, như cơ sở hạ tầng giao thông, sản xuất năng lượng và khu công nghiệp.

Theo ước tính của Bloomberg, kế hoạch này tổng cộng lên tới hơn 12.200 tỷ NDT (1.800 tỷ USD). Đây là mức tăng 17% so với năm ngoái.

Sự phục hồi trong chi tiêu của người tiêu dùng sau khi dỡ bỏ các hạn chế phòng dịch Covid-19 vẫn được dự đoán là động lực tăng trưởng chính trong năm nay. Tuy nhiên, hệ quả kinh tế từ đại dịch cho thấy tỷ lệ việc làm và thu nhập cần thời gian để khôi phục.

Các tỉnh công bố kế hoạch chi tiêu bổ sung trong bối cảnh một số nhà kinh tế học nhận định đầu tư vào sản xuất và cơ sở hạ tầng sẽ tiếp tục thúc đẩy nền kinh tế. Động thái này nhấn mạnh sự phụ thuộc của Bắc Kinh vào chiến lược sử dụng đầu tư thúc đẩy việc làm và thu nhập hộ gia đình, thay vì trợ cấp trực tiếp.

Phân tích cho thấy chi tiêu đang hướng tới các lĩnh vực như sản xuất công nghệ cao và năng lượng. Điều này chứng minh ưu tiên của Bắc Kinh vào khả năng tự lực về công nghệ và an ninh năng lượng, trước sự cạnh tranh ngày càng tăng và căng thẳng chính trị với Mỹ.

Nợ chính phủ và doanh nghiệp Trung Quốc có khả năng tăng lên, xoáy sâu thêm mối lo ngại về ổn định tài chính của các nhà đầu tư.

Bùng nổ xây dựng

Theo dữ liệu gần đây, xây dựng cơ sở hạ tầng có thể đã bắt đầu bùng nổ. Chỉ số đo lường hoạt động xây dựng đã tăng trong tháng 3, lên mức cao nhất trong hơn một thập niên.

Jeremy Stevens - nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại Standard Bank Group - cho biết các hộ gia đình đang thận trọng về triển vọng việc làm và thu nhập, nên đầu tư vào cơ sở hạ tầng và sản xuất vẫn “rất quan trọng với nền kinh tế”. Ông dự đoán đầu tư cố định vào cơ sở hạ tầng tăng 5-10% trong năm nay.

“Ít nhất trong nửa đầu năm nay, đầu tư vào tài sản cố định sẽ tăng trưởng mạnh mẽ. Chính phủ hy vọng thúc đẩy phục hồi và đến lúc nào đó, họ có thể trao quyền kiểm soát cho doanh nghiệp tư nhân và tiêu dùng”, ông Stevens nói.

Thúc đẩy cơ sở hạ tầng cũng giúp nâng cao nhu cầu với hàng hóa. Trong kịch bản xây dựng tăng trưởng trên 10% trong năm nay, nhu cầu dầu của Trung Quốc sẽ tăng 1,4 triệu thùng/ngày so với cùng kỳ năm ngoái, theo ước tính của Wood Mackenzie.

Trong khi đó, nhu cầu than sẽ đạt kỷ lục mới, còn nhu cầu đồng cùng nhôm cũng sẽ tăng.

Khi Trung Quốc muốn cắt giảm sản lượng thép trong năm nay nhằm đáp ứng mục tiêu môi trường, chi tiêu cho cơ sở hạ tầng có thể tăng nếu nước này ít phụ thuộc vào thép hơn.

Ông Stevens dẫn ví dụ xây dựng các khu công nghiệp chiếm khoảng 1/3 chi tiêu cho cơ sở hạ tầng của Trung Quốc vào năm ngoái, và có xu hướng sử dụng ít thép hơn so với các loại cơ sở hạ tầng khác.

Áp lực

Một số khu vực đặt mục tiêu cao bất ngờ cho các dự án lớn. Trong số này phải kể tới tỉnh Hà Nam ở miền Trung có kế hoạch tăng chi tiêu gần 50% trong năm nay, lên 2.000 tỷ NDT.

Giới chức Hà Nam cho biết phần lớn số tiền sẽ được chi cho các dự án chuyển đổi công nghiệp, gồm hơn 1.000 tỷ NDT cho “sản xuất tiên tiến”. Cơ sở hạ tầng truyền thống, như đường giao thông và mạng lưới nước, chỉ chiếm 20% chi tiêu.

Chỉ có Chiết Giang ở miền Đông Trung Quốc tuyên bố giảm chi tiêu trong năm nay, ở mức 9%, xuống còn 1.000 tỷ NDT. 10/31 khu vực hành chính của Trung Quốc đại lục không công khai mục tiêu, đồng nghĩa mức tăng chi tiêu theo kế hoạch trên toàn quốc cho các dự án lớn có thể thấp hơn 17%.

Theo Ming Ming - nhà kinh tế trưởng tại Citic Securities, tốc độ tăng chi tiêu cho các dự án lớn thường vượt quá tốc độ tăng trưởng đầu tư chung, vì các dự án lớn được chính phủ chấp thuận nhanh hơn và có nhiều nguồn lực hỗ trợ tài chính hơn.

Các tỉnh của Trung Quốc được cấp hạn ngạch 3.800 tỷ NDT vào năm 2023 nhằm bán trái phiếu đặc biệt chủ yếu tài trợ cho cơ sở hạ tầng. Con số này thấp hơn số họ bán vào năm ngoái, đồng nghĩa họ sẽ cần khai thác các nguồn tài trợ khác để đạt được mục tiêu.

Trong khi chính quyền các khu vực bị cấm vay ngân hàng, những dự án lớn có thể nhận hỗ trợ từ các công ty tư nhân và nhà nước được ngân hàng cùng thị trường trái phiếu doanh nghiệp tài trợ.

Theo các nhà phân tích tại China International Capital, nguồn tài trợ từ các ngân hàng chính sách Trung Quốc, như Ngân hàng Phát triển Trung Quốc, có thể sẽ tăng trong năm nay. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đang cung cấp nguồn vốn giá rẻ để khuyến khích các ngân hàng thương mại cho vay với những dự án xây dựng trong lĩnh vực năng lượng.

Các phương tiện tài chính của chính quyền địa phương cũng dự kiến huy động được dòng tiền ròng khoảng 1.200 tỷ NDT thông qua trái phiếu trong năm nay. Phần lớn số ấy sẽ rót vào cơ sở hạ tầng

Chi tiêu xây dựng có khả năng đẩy nợ chính phủ và doanh nghiệp của Trung Quốc lên cao, gây thêm áp lực tài chính lên chính quyền địa phương, dù chính quyền trung ương đang tìm cách san sẻ gánh nặng.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo tổng nợ chính phủ của Trung Quốc - bao gồm cả nợ của các phương tiện tài chính từ chính quyền địa phương - sẽ tăng khoảng 12 điểm %, lên 123% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm nay. Ước tính nợ doanh nghiệp tăng 4 điểm %, lên 117% GDP.