Vụ sàn tiền điện tử 32 tỷ đô bị phá sản: Tiền đã bốc hơi đi đâu và chủ tịch FTX phải gánh tội gì?

Sam Bankman-Fried, cựu CEO thất sủng của FTX— sàn giao dịch tiền điện tử bị phá sản trị giá 32 tỷ đô la cách đây vài tuần, thực sự có sở trường về PR bản thân. Trong nhiều năm, anh ấy đã biến mình từ một cậu bé thiên tài trở thành người khổng lồ trong kinh doanh, có khả năng phát triển đế chế tiền điện tử của mình một cách thần kỳ khi những người chơi khác bị xóa sổ. Tất cả mọi người từ những nhà đầu tư mạo hiểm hàng đầu của Thung lũng Silicon đến những người nổi tiếng hạng A đều đổ xô vào doanh nghiệp này.

Nhưng trong buổi họp báo của Bankman-Fried trong vài tuần qua, thần đồng một thời đã kể lại một câu chuyện mới – một câu chuyện trong đó anh ta chỉ đơn giản là một doanh nhân mới vào nghề và thiếu kinh nghiệm, không có chuyên môn sâu, không biết mình đang làm gì, và điều quan trọng là không biết chuyện gì đang xảy ra tại các doanh nghiệp mà anh ấy thành lập. Đó là một sự khác biệt hoàn toàn so với hình ảnh mà anh ấy đã trau dồi cẩn thận kể từ khi thành lập công ty tiền điện tử đầu tiên của mình vào năm 2017.

Ít nhất 8 tỷ đô la trong quỹ của khách hàng bị thiếu, được cho là đã sử dụng để bù đắp khoản lỗ hàng tỷ đô la tại Alameda Research, quỹ phòng hộ mà anh ta cũng thành lập. Cả hai công ty của anh ta hiện đã được bảo hộ phá sản với khoản nợ trị giá hàng tỷ đô la trên sổ sách. Giám đốc điều hành được chọn để tiếp quản, John Ray III, nói rằng: "Trong 40 năm kinh nghiệm tái cấu trúc và pháp lý của mình", ông chưa bao giờ thấy "sự thất bại hoàn toàn trong kiểm soát doanh nghiệp và sự thiếu vắng hoàn toàn thông tin tài chính đáng tin cậy như đã xảy ra ở đây".

Trong chuyến đi báo chí gần đây từ một địa điểm xa xôi ở Bahamas, Bankman-Fried đã thực sự dựa vào sự kém cỏi của chính mình, phần lớn đổ lỗi cho sự sụp đổ của FTX là do quản lý rủi ro kém.

Ít nhất hàng chục lần trong cuộc trò chuyện với Andrew Ross Sorkin, anh ta dường như đổ lỗi cho Caroline Ellison, đối tác của anh ta (và bạn gái một thời) tại Alameda. Anh ấy nói rằng không biết Alameda có đòn bẩy cực kỳ lớn như thế nào, và anh ấy chỉ không biết về nhiều điều đang diễn ra tại đế chế rộng lớn của mình. Bankman-Fried thừa nhận anh ta đã có một "tháng tồi tệ", nhưng phủ nhận hành vi gian lận tại sàn giao dịch tiền điện tử của mình.

Gian lận là loại tội hình sự có thể khiến bạn phải ngồi tù suốt đời. Với Bankman-Fried, câu hỏi đặt ra là liệu anh ta có lừa dối khách hàng FTX để tin rằng tiền của họ có sẵn và không được sử dụng làm tài sản thế chấp cho các khoản vay, hoặc cho các mục đích khác hay không, theo Renato Mariotti, cựu công tố viên liên bang và luật sư xét xử, người đã đại diện cho khách hàng trong vụ kiện.

Mariotti nói: "Có vẻ như có một trường hợp gian lận ẩn  chứa ở đây. Nếu tôi đại diện cho ông Bankman-Fried, tôi sẽ nói với ông ấy rằng ông ấy nên rất quan tâm đến thời gian ngồi tù. Rằng đó phải là mối quan tâm hàng đầu đối với ông ấy".

Nhưng hiện tại, Bankman-Fried tỏ ra không quan tâm đến việc tiếp xúc với pháp luật cá nhân của mình. Khi Sorkin hỏi anh ta liệu anh ta có lo ngại về trách nhiệm hình sự không, anh ta từ chối.

"Tôi không nghĩ vậy — rõ ràng là như vậy, cá nhân tôi không nghĩ rằng mình sẽ phải như vậy nhưng tôi nghĩ câu trả lời thực sự không phải là điều tôi phải tập trung tiếp tục trả lời cho điều đó". Bankman-Fried nói với Sorkin. "Đó là lúc tôi sẽ có thời gian và địa điểm để tôi suy nghĩ về bản thân và tương lai của chính mình".

Những bình luận như thế này, cùng với việc các cơ quan quản lý hoặc cơ quan chức năng thiếu hành động rõ ràng, đã góp phần khơi dậy sự giận dữ của nhiều người trong ngành – không chỉ những người bị mất tiền. Sự sụp đổ ngoạn mục của FTX và SBF đã che mắt các nhà đầu tư, khách hàng, nhà đầu tư mạo hiểm và cả Phố Wall.

Cả cha và mẹ của Bankman-Fried đều là giáo sư Trường Luật Stanford rất được kính trọng. Cũng có báo cáo rằng một giáo sư Luật khác của Stanford, David Mills, đang tư vấn cho Bankman-Fried.

Anh ta có thể gặp rắc rối pháp lý gì?

Các chuyên gia pháp lý nói với CNBC rằng, Bankman-Fried có thể phải đối mặt với một loạt các cáo buộc tiềm tàng – dân sự và hình sự – cũng như các vụ kiện riêng tư từ hàng triệu chủ nợ của FTX.

Hiện tại, đây hoàn toàn là giả thuyết. Bankman-Fried vẫn chưa bị buộc tội, xét xử hay bị kết án về bất kỳ tội danh nào.

Richard Levin là đối tác của Nelson Mullins Riley & Scarborough, nơi ông chủ trì hoạt động quản lý và công nghệ tài chính. Ông ấy đã tham gia vào ngành fintech từ đầu những năm 1990 và đã đại diện cho khách hàng bị thiệt hại trước Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch, Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai và Quốc hội Mỹ. Cả ba thực thể đó đã bắt đầu thăm dò Bankman-Fried.

Có ba mối đe dọa pháp lý khác nhau, có thể đồng thời mà Bankman-Fried phải đối mặt chỉ riêng ở Hoa Kỳ, Levin nói với CNBC. Đầu tiên là hành động hình sự từ Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, vì có khả năng "vi phạm hình sự luật chứng khoán, luật gian lận ngân hàng và luật gian lận chuyển khoản", Levin nói.

Đảm bảo một bản án luôn là thách thức trong một vụ án hình sự

Mariotti, cựu công tố viên liên bang rất quen thuộc với cách chính phủ xây dựng vụ án. Anh ấy nói với CNBC, "Các công tố viên sẽ phải chứng minh ngoài sự nghi ngờ hợp lý rằng, Bankman-Fried hoặc các cộng sự của anh ta đã phạm tội lừa đảo".

Ngoài các cáo buộc hình sự, Bankman-Fried cũng có thể phải đối mặt với hành động thi hành án dân sự. "Điều đó có thể được đưa ra bởi Ủy ban Giao dịch Chứng khoán, Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai, và bởi các cơ quan quản lý chứng khoán và ngân hàng nhà nước", Mariotti tiếp tục.

"Ở cấp độ thứ ba, cũng có rất nhiều vụ kiện tập thể có thể được đưa ra, do đó, có nhiều mức độ khả năng tiếp xúc đối với các giám đốc điều hành có liên quan đến FTX", Mariotti kết luận.

Levin, người đại diện cho khách hàng trước cả hai cơ quan, cho biết: "Đối với việc bán chứng khoán chưa đăng ký mà không có đăng ký hoặc được miễn trừ, bạn có thể xem xét việc phải bị Ủy ban Giao dịch Chứng khoán kiện để giải thể - hoặc là các hình phạt tiền tệ".

"Họ cũng có thể kiện, tuyên bố rằng FTX đang vận hành một thị trường chứng khoán chưa đăng ký", Levin nói. Sau đó, có các cơ quan quản lý ở nước ngoài giám sát bất kỳ công ty con nào trong số vô số công ty con của FTX. Anh ta cũng phải đối mặt với các vụ kiện tập thể ở cả hai tiểu bang về "một trong những vụ lừa đảo lớn nhất trong lịch sử", hồ sơ tòa án California cho biết. Khả năng dàn xếp hàng tỷ đô la sẽ xuất hiện ngoài các khoản tiền phạt dân sự và hình sự mà Bankman-Fried phải đối mặt.

Levin nói với CNBC, nhưng trách nhiệm chính phải thuộc về chính phủ Hoa Kỳ trong việc theo đuổi Bankman-Fried, chứ không phải các nhà đầu tư tư nhân hoặc cơ quan quản lý nước ngoài.

Anh ta có thể phải đối mặt với những hình phạt nào?

Braden Perry đã từng là luật sư xét xử cấp cao của CFTC, cơ quan quản lý chính thức duy nhất của FTX tại Hoa Kỳ. Anh ấy hiện là đối tác của Kennyhertz Perry, nơi anh ấy tư vấn cho khách hàng về các vấn đề chống rửa tiền, tuân thủ và thực thi.

Dựa trên quy mô thiệt hại, nếu Bankman-Fried bị kết tội lừa đảo hoặc các tội danh khác, anh ta có thể phải ngồi tù trong nhiều năm - có thể là suốt đời, Perry nói. Nhưng độ dài của thời hạn tù tiềm năng nào là khó dự đoán.

Trong kịch bản giả định này, điều đó có nghĩa là Bankman-Fried có thể phải đối mặt với cuộc sống trong nhà tù liên bang, mà không có khả năng được trả tự do có giám sát, nếu anh ta bị kết án về một tội gian lận chuyển khoản đi kèm.

Nhưng bản án đó có thể được giảm bớt bằng cách giảm nhẹ các yếu tố - những tình tiết sẽ làm giảm bớt mức độ nghiêm trọng của bất kỳ tội ác nào bị cáo buộc.

Nhưng bất cứ điều gì xảy ra sẽ không xảy ra nhanh chóng

Trong vụ lừa đảo nổi tiếng nhất trong những năm gần đây, Bernie Madoff đã bị bắt trong vòng 24 giờ sau khi chính quyền liên bang biết được kế hoạch Ponzi trị giá hàng tỷ đô la của anh ta. Nhưng Madoff đang ở New York và đã thừa nhận tội ác của mình ngay tại chỗ.

Còn người sáng lập FTX đang ở Bahamas và không thừa nhận hành vi sai trái. Nếu không có sự trở lại tự nguyện, bất kỳ nỗ lực nào để bắt giữ anh ta sẽ yêu cầu dẫn độ.

Với hàng trăm công ty con và tài khoản ngân hàng, cùng hàng nghìn chủ nợ, các công tố viên và cơ quan quản lý sẽ mất thời gian để giải quyết mọi việc.

Braden Perry cho biết những trường hợp tương tự "đã mất nhiều năm để giải quyết". Tại FTX, nơi mà việc lưu trữ hồ sơ là không chính xác và đầy đủ, thì việc thu thập đủ dữ liệu để truy tố có thể khó hơn nhiều. Chẳng hạn, các khoản chi được báo cáo xử lý thông qua phần mềm nhắn tin, gây khó khăn cho việc xác định cách thức và thời điểm tiền chảy ra cho các khoản chi hợp pháp". Braden Perry nói với CNBC: "Mọi người không nên kết luận rằng, điều gì đó không xảy ra chỉ vì nó chưa được tiết lộ công khai".