100 NGÀY CHIẾN SỰ NGA- UKRAINE- 100 CÂU CHUYỆN TỪ UKRAINE

Trong 100 ngày, các bệnh viện, trường học, nhà thờ, khu vực chính phủ và các tòa nhà dân cư của Ukraine đã bị tàn phá nghiêm trọng. Hàng nghìn người đã mất mạng và hàng triệu người không còn nơi nào để quay trở lại...

Vào ngày 24/2, lúc 5 giờ 30 sáng theo giờ Moscow (02:30 GMT), các kênh truyền hình nhà nước Nga đã phát bài phát biểu của Tổng thống Vladimir Putin thông báo về một "hoạt động quân sự đặc biệt" ở khu vực Donbass.

Mục tiêu của chiến dịch như ông Putin nói là để "phi quân sự hóa và phi quân sự hóa" Ukraine.

Các lực lượng Nga đã tiến vào các mặt trận phía bắc, đông và nam của Ukraine bằng các cuộc tấn công trên không, trên bộ và trên biển. Nhiều thành phố đã nghe thấy tiếng nổ vào khoảng 5 giờ sáng giờ địa phương (03:00 GMT). Trong 100 ngày sau đó, tiếng còi báo động của các cuộc không kích vẫn vang dội, các cuộc pháo kích không khoan nhượng, hàng tháng trời chìm trong bóng tối và những ngày đi bộ đã trở thành trải nghiệm sống của hàng triệu người ở Ukraine.

Đây là những lời của Victor Horenka khi anh phải chứng kiến ngôi nhà của mình ở Kiev mà anh để dành 20 năm mới mua nổi bỗng chốc bị phá hủy tan tành.

Trên khắp Ukraine, các công trình kiến trúc tương tự đều có dấu vết của xung đột. Cuộc chiến cho đến nay đã khiến ít nhất 4.183 người thiệt mạng và hơn 5.014 người bị thương, theo Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (UNHCR). Con số thực có thể cao hơn nhiều.

Tính đến ngày 3/6, hơn 6,9 triệu người đã chạy khỏi Ukraine trong 100 ngày chiến tranh và hậu quả của cuộc chiến đã lan rộng trên toàn cầu. Giá thực phẩm và nhiên liệu toàn cầu đã tăng, không phận Ukraine bị đóng cửa và Nga phải đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế chưa từng có. Trong 10 ngày đầu tiên của cuộc xung đột, hơn 1,2 triệu người đã rời Ukraine sang các nước láng giềng.

Thành phố cảng phía đông nam Mariupol là nơi diễn ra các cuộc giao tranh ác liệt nhất trong cuộc chiến này và cuối cùng Ukraine đã để mất quyền kiểm soát thành phố này.

Với dân số trước chiến tranh là 430.000 người, người dân ở Mariupol đã phải đối mặt với việc cắt giảm nguồn cung cấp nước và điện, trong khi nhiều nỗ lực tạo hành lang nhân đạo đã bị cản trở do giao tranh trước đó. 

 Điện Kremlin coi thành phố cảng Mariupol là cầu nối với Bán đảo Crimea mà Nga sáp nhập vào năm 2014. Ngoài việc thiết lập hành lang trên bộ, tầm quan trọng chiến lược của Mariupol cũng bắt nguồn từ việc bóp nghẹt nền kinh tế Ukraine. Cảng Mariupol là một trung tâm xuất khẩu chính cho ngô, than và thép của Ukraine.

Nhà máy thép Azovstal, một trong những nhà máy luyện kim lớn nhất ở châu Âu, đã trở thành tâm điểm của cuộc chiến trong những tháng qua. Khu phức hợp này được sử dụng làm nơi trú ẩn của các lực lượng và dân thường Ukraine. Theo các nhà chức trách Ukraine, có thời điểm có 1.000 dân thường trú tại nhà máy. Vào ngày 21/4,  Tổng thống Nga Putin đã ra lệnh cho các lực lượng Nga phong tỏa nhà máy và bao vây các chiến binh của Ukraine cố thủ bên trong. 

Tại cuộc họp với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu,  ông Putin đã yêu cầu ông Shoigu phong tỏa khu vực để "một con ruồi cũng không thể bay qua".

Vào ngày 1/5, khoảng 100 dân thường đã được sơ tán khỏi nhà máy Azovstal, sau khi Liên Hợp Quốc và Hội Chữ Thập Đỏ Quốc tế đàm phán một thỏa thuận để rút những người không tham gia chiến đấu khỏi khu vực này. Thường dân sơ tán được vận chuyển trên xe buýt rời Mariupol hướng tới thành phố Zaporizhzhia, cách đó 230 km. Natalia Usmanova, một trong những người đầu tiên sơ tán khỏi nhà máy sản xuất thép, mô tả thử thách của cô khi đến Al Jazeera:

Vào ngày 17/5, các binh sĩ Ukraine tại nhà máy thép đã đầu hàng - 260 chiến binh Ukraine đã được sơ tán sau cuộc bao vây kéo dài nhiều tháng. Nhiều binh sĩ bị thương và được đưa đến bệnh viện do Nga kiểm soát ở Novoazovsk. Đối với nhiều người, nhà máy thép Azovstal đã trở thành biểu tượng của cuộc kháng chiến của người Ukraine chống lại lực lượng Nga.

Giống như nhiều thành phố khác ở Ukraine, cư dân ở thủ đô Kiev đã trở nên quen thuộc với tiếng còi khủng khiếp của các cuộc không kích, cũng như họ đã quen với những vụ nổ sau đó.

Trong những ngày đầu tiên của cuộc chiến, những người như Olga Balaban đã quyết định rời thành phố càng sớm càng tốt. Cùng với mẹ, anh trai 18 tuổi và bà ngoại, cô lên chuyến tàu đầu tiên đi về hướng Tây. Tại biên giới Ba Lan, gia đình đã phải xếp hàng dài 30 km. Sau hai ngày chờ đợi, họ đã đến được biên giới. Nhưng, không phải ai cũng vượt biên được.

Cơ quan Biên phòng Nhà nước Ukraine thông báo rằng tất cả nam công dân từ 18 đến 60 tuổi đều bị cấm rời khỏi đất nước. Anh trai của Olga đã bị quay lại.

Tổng thống Zelensky đã ban bố tình trạng thiết quân luật ở nước này ngay sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Nhiều người trong số những người được lệnh ở lại chưa bao giờ cầm súng trước khi chiến tranh.

Một tuần sau cuộc chiến, hình ảnh vệ tinh của Maxar cho thấy một hàng xe bọc thép của Nga kéo dài 46km đang tiến về phía Kiev. Đoàn xe đã phải dừng lại trong vài ngày do sự kháng cự quyết liệt của các lực lượng Ukraine. Một tháng sau, Nga tuyên bố sẽ giảm hoạt động quân sự gần Kiev. Tuy nhiên, phía tây bắc thành phố có nhiều sự kiện ngấm ngầm hơn diễn ra.

"Cậu ấy bị bắn vào tai", bà Nataliya Aleksandrova, một cư dân ở Bucha, nói với Al Jazeera về tình trạng của cháu trai mình:

Vào tháng 3, Bucha, một thị trấn phía tây bắc Kiev đã trở thành hiện trường của một vụ thảm sát. Trên phố Yablunska, một con đường chính dài chạy qua Bucha, các hình ảnh vệ tinh xuất hiện cho thấy những thi thể nằm trên đường, một số bị trói tay bằng dây thừng.

Các quan chức Ukraine, bao gồm cả Tổng thống Zelensky nói rằng, những hành động tàn bạo xảy ra ở Bucha đã bị cáo buộc là tội ác chiến tranh có thể dẫn đến tội diệt chủng. Thị trưởng Kyiv Vitali Klitschko nói với Al Jazeera: 

Các lực lượng Nga tuyên bố đã rút khỏi Bucha vào ngày 30/3 và tuyên bố rằng cảnh quay các thi thể ở hai bên đường ở Bucha là "dàn dựng" sau khi quân đội Nga rời thành phố. 

 Phóng viên Imran Khan của Al Jazeera kể lại việc đi bộ qua thị trấn, đếm thi thể.

Khan viết: "Vào ngày hôm đó tại thị trấn Bucha, tôi đếm được ít nhất 10 thi thể nằm la liệt trên đường phố. Một, có thể là hai, thi thể trong chiếc xe tải đã bị thiêu rụi. Xương nhô ra khỏi làn da đen sạm và các thi thể bên trong chiếc xe tải trông như thể đã tan vào nhau. Chúng tôi bước đi trong im lặng. Người quay phim của tôi đang quay những cảnh rùng rợn và tôi ghi lại vị trí và trạng thái của các thi thể ".

Công ước Geneva 1949 của Liên hợp quốc đã được tất cả các quốc gia thành viên của LHQ phê chuẩn. Theo Điều 147, "cố ý giết người", "tra tấn hoặc đối xử vô nhân đạo" và "cố ý gây ra đau khổ lớn hoặc gây thương tích nghiêm trọng cho cơ thể hoặc sức khỏe" được coi là tội ác chiến tranh. Hanna Herega, một cư dân ở Bucha, đã chứng kiến cảnh một người đàn ông bị giết.

"Anh ấy đi lấy gỗ thì đột nhiên họ nổ súng. Họ đánh anh ấy vào chân làm nát xương và anh ấy ngã xuống", Herega nói với Al Jazeera. "Anh ấy đã bị bắn vào ngực và kết thúc sự sống bằng một phát đạn chí tử ở đầu", Herega kể lại.

Richard Weir, một nhà nghiên cứu về khủng hoảng và xung đột tại Tổ chức Nhân quyền HRW, cho biết: "Gần như mọi ngóc ngách ở Bucha giờ đều là hiện trường tội phạm và cảm giác như có cái chết ở khắp mọi nơi".

Thành phố lớn thứ hai của Ukraine, Kharkiv, đã trở thành biểu tượng cho sự tàn phá đối với các tòa nhà dân cư và cơ sở hạ tầng dân sự của đất nước. Thành phố, nằm ở đông bắc Ukraine, là nơi sinh sống của 1,5 triệu người và là tiền tuyến của cuộc chiến đấu ở mặt trận phía đông.

Trong tháng giao tranh đầu tiên, Kharkiv phải hứng chịu các đợt bắn phá dữ dội khi quân Nga tiến về phía thành phố. Tuy nhiên, vào tháng 4, các lực lượng Nga đã bị đẩy lùi và một số lãnh thổ đã được giành lại.

Tổng thống Zelensky đã đến thăm thành phố vào ngày 29/5 - chuyến thăm chính thức đầu tiên của ông bên ngoài Kiev kể từ khi bắt đầu chiến tranh. Theo Oleg Synegubov, người đứng đầu chính quyền quân sự khu vực Kharkiv, các lực lượng Nga đã làm hư hại 2.229 tòa nhà cao tầng, 225 trong số đó bị phá hủy hoàn toàn ở khu vực Kharkiv. Al Jazeera đã không thể xác minh điều này một cách độc lập.

Mặc dù phần lớn trong số 1,5 triệu cư dân của Kharkiv đã rời khỏi thành phố, một số người đã chọn ở lại. Maria Adveeva, giám đốc nghiên cứu tại Hiệp hội Chuyên gia Châu Âu, muốn ghi lại các cuộc tấn công của Nga vào thành phố. Cô ấy nói với Al Jazeera: "Tôi có rất nhiều kỷ niệm ở đây, có những quán cà phê, quán bar và nhà hàng ... Bạn bè của tôi đã sống trong những ngôi nhà trên đường phố. Không có nơi nào họ có thể quay lại. Trong một bài đăng trên Telegram, văn phòng tổng thống Ukraine tuyên bố: "Chúng tôi sẽ khôi phục, xây dựng lại cuộc sống ở Kharkiv".

 Ở các thành phố khác, từ Kherson đến Lviv, Chernihiv đến Kramatorsk, ảnh hưởng của chiến tranh cũng đã được thể hiện rõ ràng. Trong khi các thành phố ở phía đông phải hứng chịu gánh nặng của giao tranh, những thành phố ở phía tây không thoát khỏi sự bắn phá của Nga.

Natalia đã được sơ tán khỏi vùng Luhansk. Cô đến Lviv, một thành phố ở phía tây của Ukraine, để trốn khỏi các cuộc giao tranh ở mặt trận phía đông, nhưng lại gặp phải những đợt pháo kích bất ngờ.

"Ở đây chúng tôi đã trở lại bình thường, nhưng cuộc tấn công này một lần nữa lại khiến chúng tôi phải quay trở về nhà, nhưng khi quay lại chúng tôi thấy những người hàng xóm của mình nằm chết trên sàn đất", cô nói với Al Jazeera.

Theo LHQ, hơn 7,7 triệu người ở Ukraine đã phải di tản trong nước, trong khi hơn 6,9 triệu người phải chạy sang các nước láng giềng. Điều này có nghĩa là chỉ dưới 1/3 dân số Ukraine đã bị buộc phải rời khỏi nhà của họ vào một thời điểm nào đó trong cuộc xung đột. Liên minh châu Âu đã cấp cho người Ukraine quyền cư trú và làm việc trong tối đa 3 năm trong khu vực 27 quốc gia thành viên.

Tính đến ngày 24/5, Liên hợp quốc ước tính rằng 2,1 triệu người Ukraine đã trở về Ukraine, với lực lượng biên phòng của Ukraine cho biết rằng có tới 30.000 người đang quay trở lại Ukraine mỗi ngày.

Hành lang nhân đạo đã được thiết lập trong chiến tranh để sơ tán dân thường khỏi các khu vực giao tranh nặng nề. Tuy nhiên, những người kém khả năng hơn và những người không chịu rời đi sẽ bị bỏ lại phía sau.

Ở Kramatorsk, một cư dân có tên Gennady đứng bên cửa sổ nói: "May mắn thay, cháu trai năm tuổi và cháu gái năm tháng tuổi đã ra đi. Chúng tôi phải đi đâu bây giờ? Chúng tôi đã nghỉ hưu, chúng tôi vẫn ở đây".

Kìm được nước mắt, ông nói thêm: "Con rể tôi vừa chôn cất con gái tôi. Nếu có chuyện gì xảy ra với anh ấy, cháu tôi sẽ không còn cha mẹ". 

Trong 100 ngày, các bệnh viện, trường học, nhà thờ, khu vực chính phủ và các tòa nhà dân cư của Ukraine đã trở nên tồi tệ. Hàng nghìn người đã mất mạng và hàng triệu người không còn nơi nào để quay trở lại. Sẽ mất nhiều năm để được xây dựng lại, một số người như Oleksi Sereda, từ Chernihiv, nói với Al Jazeera: "Bây giờ, tôi không có gì cả. Trần nhà và sàn nhà bị cháy. Điều đau đớn nhất là tất cả các tài liệu đáng nhớ của tôi đã bị đốt cháy. Tôi không cần chúng nhưng tôi giữ chúng làm kỷ vật. Tôi là một phi công đã nghỉ hưu và tôi đã lưu giữ tất cả nhật ký phi công của mình ở đó".

Nhưng, ông vẫn hy vọng: "Hai năm nữa sẽ quay lại - tôi sẽ xây dựng lại mọi thứ. Chúng ta sẽ cùng nhau tổ chức tiệc nướng".