Cảnh báo thách thức lớn từ 123 nghìn tỷ trái phiếu doanh nghiệp bất động sản đáo hạn năm 2024

Năm 2023 là năm có lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn lớn nhất từ trước đến nay với tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đáo hạn là khoảng hơn 213 nghìn tỷ đồng, cao gấp gần 2 lần so với tổng giá trị đáo hạn trong năm 2022 (số liệu của chúng tôi đã loại trừ lượng trái phiếu doanh nghiệp được mua lại trước hạn và lượng trái phiếu doanh nghiệp được gia hạn kỳ hạn).

Trong bối cảnh hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp vẫn còn khó khăn, thị trường bất động sản trầm lắng, nhiều doanh nghiệp đã gặp khó về dòng tiền và hạn chế khả năng tiếp cận nguồn vốn.

Kể từ quý IV/2022, danh sách các tổ chức phát hành chậm thanh toán các nghĩa vụ nợ trái phiếu doanh nghiệp đã liên tục tăng lên. Theo số liệu tổng hợp của chứng khoán VnDirect, tính đến cuối năm 2023, có khoảng hơn 70 doanh nghiệp nằm trong danh sách chậm nghĩa vụ thanh toán lãi hoặc nợ gốc trái phiếu doanh nghiệp. Công ty này ước tính, tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp của các doanh nghiệp này là khoảng hơn 172 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 16,5% dư nợ trái phiếu doanh nghiệp toàn thị trường. Đáng chú ý, phần lớn trong số các tổ chức phát hành này là các doanh nghiệp thuộc nhóm bất động sản.

Ngày 16/09/2022 Chính Phủ ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP (NĐ65), NĐ65 có các điều khoản quy định chặt chẽ hơn về điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ bao gồm: quy định nhà đầu tư mua trái phiếu phải là các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, quy định về việc phải có xếp hạng tín nhiệm đối với tổ chức phát hành. Kể từ khi NĐ65 được ban hành cho đến trước thời điểm ban hành NĐ08 hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ hầu như đã rơi vào tình trạng đóng băng (chỉ có hơn 30 đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với tổng giá trị đạt khoảng hơn 12 nghìn tỷ đồng trong khoảng thời gian này, giảm khoảng hơn 90% so với giá trị phát hành trung bình trước đó). NĐ08 được ban hành với các điều khoản tạm ngưng thi hành các quy định về Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc có hiệu lực thi hành đến hết ngày 31/12/2023 đã giúp hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có sự phục hồi trong nửa cuối năm 2023.

Tuy nhiên, theo đánh giá bộ phận phân tích tại VnDirect, áp lực trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn trong năm 2024 vẫn còn lớn.

Cụ thể, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ ước tính đáo hạn năm 2024 là khoảng 207 nghìn tỷ đồng giảm 3% so với cùng kỳ (số liệu đã loại trừ các trái phiếu doanh nghiệp được mua lại trước hạn và các trái phiếu doanh nghiệp được gia hạn kỳ hạn theo công bố đến hết ngày 10/01/24).

Trong đó lớn nhất là nhóm bất động sản chiếm 59,3% tổng giá trị đáo hạn (xấp xỉ gần 123 nghìn tỷ đồng), theo sau là nhóm Tài chính – Ngân hàng chiếm 29,2% tổng giá trị đáo hạn. Nếu so với giá trị đáo hạn trong năm 2023, giá trị đáo hạn của nhóm bất động sản tăng 23,7%, của nhóm Tài chính – Ngân hàng tăng 69%.

"Trong bối cảnh thị trường bất động sản vẫn còn trầm lắng, việc tháo gỡ pháp lý cho các dự án vẫn còn chậm so với kỳ vọng, khó khăn đối với hoạt động kinh doanh các doanh nghiệp bất động sản sẽ vẫn còn tiếp diễn trong năm tới. Do đó, chúng tôi cho rằng áp lực đối với dòng tiền và vấn đề trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn sẽ vẫn là thách thức lớn đối với nhóm doanh nghiệp bất động sản trong năm 2024", nhóm phân tích đánh giá.

Hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ năm tới có thể trầm lắng trở lại nếu không có chính sách hỗ trợ thay thế cho Nghị định 08 hết hiệu lực từ 31/12/2023 Hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có thể sẽ trầm lắng trở lại, khi các điều khoản trong NĐ65 bao gồm: quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc chính thức có hiệu lực thi hành (các quy định này đã được ngưng thi hành đến hết ngày 31/12/2023).

"Chúng tôi cho rằng việc áp dụng các quy định này là cần thiết để hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng nhằm ổn định và phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp bền vững trong dài hạn. Tuy vậy, chúng tôi cho rằng Chính phủ nên nghiên cứu và ban hành một số chính sách hỗ trợ khác thay thế cho Nghị định 08 đã hết hiệu lực từ ngày 01/01/2024 để hỗ trợ và thúc đẩy quá trình phục hồi của thị trường trái phiếu doanh nghiệp một cách bền vững.

Chúng tôi kỳ vọng rằng với sự nỗ lực của cả nhà điều hành lẫn các chủ thể tham gia thị trường (đặc biệt là các doanh nghiệp phát hành), thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thể chứng kiến đà phục hồi rõ nét và bền vững từ cuối 2024", các nhà phân tích cho hay.

Trước đó vào T10/23 Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) đã từng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính cho phép gia hạn ngưng hiệu lực thi hành của các điều khoản trên đến hết ngày 31/12/2024, thay vì đến hết ngày 31/12/2023. Tuy nhiên ý kiến của Bộ Tài Chính, sau hơn 8 tháng triển khai NĐ08, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân đã tích lũy đủ thời gian để đáp ứng quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tại NĐ65 nên không cần thiết kéo dài thời gian ngưng hiệu lực thi hành quy định này. Về quy định bắt buộc xếp hạng tín nhiệm, hiện nay, Bộ Tài chính đã cấp phép kinh doanh dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cho 3 doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện và năng lực theo quy định của pháp luật, trong đó có 1 doanh nghiệp có cổ đông góp vốn thành lập là tổ chức xếp hạng tín nhiệm có uy tín trên thế giới là Moody's, 2 doanh nghiệp còn lại đang có sự tham gia hỗ trợ kỹ thuật từ S&P và Fitch.