Chiêm ngưỡng ngôi đình cổ đẹp nguy nga, nức tiếng xứ Đoài

Truyền thuyết về đình So

Đình So thờ 3 vị Thành hoàng làng Hiện Hồ, Thiên Gia, Mệnh Gia có công giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân. Theo truyền thuyết dân gian 3 ngài là con của thủy thần, ngày 8 tháng 2 âm lịch đầu thai sống cùng người phàm. Các ngài rất giỏi việc sông nước lại tinh thông võ nghệ, vua Đinh trọng dụng giao cho nhiều trọng trách.

Tướng quân Hiện Hồ được phong làm Chỉ huy sứ, Tướng Thiên Gia được phong làm Đô úy, Mệnh Gia tướng quân được phong làm Hiệu úy cầm quân dẹp loạn, nhiều lần có công cứu giá.

Khi giặc tan, dân thái bình, 3 ngài cùng lâm bệnh và hóa về trời vào ngày mùng 10 tháng 2 âm lịch. Vua Đinh Tiên Hoàng vô cùng thương xót phong cho Hiện Hồ là "Đống Linh Thông hiệu Nguyên Súy Đại Vương", Thiên Gia và Mệnh Gia phong làm "Nguyên Súy Đại Vương".

Đình làng So một năm có 3 lễ lớn, lễ hội từ mùng 8 tháng 2 âm lịch, lễ khao quân mùng 10 tháng 7 âm lịch, lễ Thánh hóa mùng 10 tháng 12 âm lịch. Hội làng So diễn ra trong 3 ngày từ mùng 8 tháng 2 đến mùng 10 tháng 2 âm lịch với nhiều hoạt động tế lễ, rước kiệu, bịt mắt bắt dê, hát, thể thao …

Ông Vương Trí Quy - người dân xã Cộng Hòa tự hào chia sẻ: "Ngôi đình tọa lạc trên một khoảng đất rộng mà cao tiền hướng sông, hậu tựa núi. Trước cửa đình có một ao nước lớn hình bán nguyệt được ví như điểm tụ thủy, tụ phúc cho dân làng.

Cổng tam quan đình làng So rất đẹp với một dãy bậc thang đá có 18 cấp dắt xuống phía hồ bán nguyệt, hai bên có hai hàng lan can bằng đá, mỗi đầu có tạo hình đám mây rất mềm mại và sống động, tạo cảm giác mây vờn, gió thổi rất nhẹ nhàng".

Bên cạnh đó, đình So nằm trên thế đất hình con quy theo thế gối sơn đạp thủy. Phía sau đình là ngọn núi đất Vĩ Quy làm thế tựa, phía trước đầu Quy là tòa nghi môn trông xuống hồ bán nguyệt. Bên ngoài đê là cánh đồng bãi màu mỡ ven dòng sông Đáy linh thiêng. Quanh đình là vườn cây lưu niên tạo không gian xanh mát, tĩnh lặng cho ngôi đình.

Kiến trúc chuẩn mực của ngôi đình cổ

Ông Vương Đình Nghĩa, Ban Quản lý di tích lịch sử đình So cho biết: "Toàn bộ khuôn viên ngôi đình có tường gạch trổ hoa bao lơn hài hòa với nền sân gạch đỏ, về hai phía tả hữu bố trí hai dãy nhà dải mỗi dãy 5 gian mái ngói chạy dọc đến nhà Đại bái.

Trước gian Đại bái có bậc đá tam cấp hai bên đặt hai tượng rồng bằng đá. Nhìn tổng thể gian đại bái cao rộng, vững chãi bao quanh bởi móng đá xanh. Hệ thống cửa bức bàn và các chắn song con tiện chạy dọc về hai phía tạo cảm giác mộc mạc, cổ kính".

Bên trong đình So không gian cao rộng thoáng đãng gồm 7 gian hai chái, gian Đại điện nằm ở chính giữa trũng hơn hẳn so với các gian ở hai bên. Đây là nơi đặt án hương thờ nhà Thánh, cũng là nơi diễn ra các nghi lễ quan trọng trong dịp hội hè lễ Tết.

Gian đại bái trưng bày nhiều đồ thờ quý giá như: 4 bộ kiệu sơn son thếp vàng phủ nhiễu điều, 2 chiếc trống cái lớn làm bằng da trâu, và một đôi hạc, một đôi lọng đặt hai bên án thờ, cùng nhiều đồ thờ bằng sứ bằng đồng giá trị.

"Đặc biệt, đình còn lưu giữ được nhiều đạo sắc phong từ thời Đinh đến thời Nguyễn. Đứng trước chính điện ngước lên cao có bộ cửa võng sơn son lộng lẫy, chạm bong kênh nhiều linh vật tinh xảo, hoa lá sống động.

Phía sau là Hậu cung đặt 3 bộ ngai thờ Tam vị Đại Vương chỉ mở cửa khi sắp có hội làng và cũng chỉ một số người có bổn phận mới được vào trong hậu cung hầu Thánh", ông Vương Đình Nghĩa nhấn mạnh.

Ngoài ra, trang trí mỹ thuật của đình So khá phong phú và đa dạng với những mảng chạm có giá trị mỹ thuật và mang tính kỹ thuật cao. Các mảng chạm khắc ở đình So tập trung chủ yếu ở Nghi môn, gian giữa tòa Đại đình và Ống muống.

Ở Nghi môn của đình So với những bức chạm khắc các đề tài phong phú nhưng hình tượng rồng được làm đề tài chính xuyên suốt từ Nghi môn vào đến Đại đình. Với bức chạm bộ tứ linh thì trung tâm là hai con rồng lớn đang trong tư thế quay đầu vào nhau được thể hiện rất dữ tợn với hai mắt lồi về phía trước, trán u và mũi chạm vào nhau.

Đình so trải qua nhiều giai đoạn lịch sử và cũng có các đợt trùng tu nên các mảng trang trí trong đình cũng có những kỹ thuật thể hiện khác nhau nhưng chung lại vẫn tạo được sự tổng thể và thống nhất tạo nên một công trình bề thế về không gian và giá trị về thẩm mỹ của đình So nói riêng và cho các ngôi đình Việt Nam nói chung.