Cuộc chiến bá chủ ngành chip của Thế kỷ 21

Dale Copeland là giáo sư về các vấn đề quốc tế tại Đại học Virginia. Trong nhận định mới nhất, vị giáo sư này khẳng định, kiểm soát sản xuất chip tiên tiến trong thế kỷ 21 có thể giống như kiểm soát nguồn cung dầu trong thế kỷ 20. Quốc gia nào kiểm soát hoạt động sản xuất này có thể kìm hãm sức mạnh kinh tế và quân sự của các quốc gia khác. Hoa Kỳ gần đây đã cố gắng làm điều này với Trung Quốc.

Các hạn chế do Hoa Kỳ áp đặt vào tháng trước đối với việc bán cho Trung Quốc chất bán dẫn công nghệ cao và thiết bị để sản xuất chip đã làm rung chuyển thế giới địa chính trị.

Mỹ hợp tác với Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc, đã hạn chế việc bán các chip hàng đầu - với các bóng bán dẫn có kích thước dưới 15 nanomet và liên quan đến công nghệ Mỹ - cho các công ty Trung Quốc được chỉ định như Huawei Technologies. Washington cũng đã thuyết phục công ty ASML của Hà Lan không bán máy móc để giúp các công ty Trung Quốc tự sản xuất những con chip như vậy.

Thực tế, các quy tắc mới thể hiện một bước tiến mạnh mẽ trong cuộc chiến chip vốn đã bắt đầu nung nấu từ thời điểm gần cuối chính quyền của cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.

Hoa Kỳ hiện sẽ yêu cầu tất cả các công ty muốn bán chip hàng đầu cho Trung Quốc phải xin giấy phép, ngay cả khi người mua không nằm trong danh sách được gọi là Danh sách thực thể bị cấm. Công dân Mỹ hoặc người có thẻ xanh của Mỹ sẽ không còn được phép làm việc cho các công ty bán dẫn Trung Quốc với lập luận rằng, công việc đó có thể giúp cải thiện khả năng quân sự của Bắc Kinh.

Có thể hiểu được rằng, Bắc Kinh coi đây là một nỗ lực lớn để kìm hãm họ, bằng cách hạn chế khả năng phát triển các lĩnh vực công nghệ cao nhất của nước này, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học.

Nếu Washington thành công trong việc làm giảm khả năng của Bắc Kinh trong việc sánh ngang với Mỹ ở đỉnh cao quyền lực kinh tế- công nghệ chip toàn cầu, điều này sẽ đe dọa trực tiếp đến việc hiện thực hóa Giấc mơ Trung Hoa của Chủ tịch Tập Cận Bình là trẻ hóa quốc gia để đưa nước này trở lại vị trí thống trị trên chính trường thế giới vào cuối những năm 2030. 

Trong bài phát biểu trước đại hội đảng, Tập Cận Bình, người đã đảm nhận nhiệm kỳ thứ ba với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của đất nước, đã nhắc đến từ "công nghệ" 40 lần, hứa sẽ "chiến thắng trong các công nghệ cốt lõi then chốt" và nhấn mạnh đổi mới và tự phát triển công nghệ đầy đủ.

Thậm chí, Trung Quốc đã nỗ lực trong nhiều năm để bắt kịp Hoa Kỳ về công nghệ tiên tiến và Bắc Kinh đã thiết lập một chương trình Made in China 2025 đầy tham vọng để tập trung lại các ngành công nghiệp của mình để cạnh tranh trong lĩnh vực tự động hóa, vi mạch và ô tô tự lái.

Vì thế, cuộc chiến chip nóng có thể dẫn đến một cuộc chiến tranh nóng thực sự, hoặc ít nhất là dẫn đến các cuộc khủng hoảng làm tăng nguy cơ đụng độ quân sự giữa hai cường quốc này.

Điều này có thể xảy ra nếu Bắc Kinh tin rằng Đài Loan, hiện đang cung cấp cho Trung Quốc hơn 2/3 tổng số chip và chiếm 95% trong số các dòng chip hàng đầu của Trung Quốc, sẽ bị Washington buộc phải ngừng dính dáng. Một nhà kinh tế hàng đầu ở Bắc Kinh cho biết vào tháng 6/2022 rằng, nếu Đài Loan làm điều này, Trung Quốc nên tấn công nước này để chiếm các nhà máy sản xuất chip của hòn đảo.

Một kịch bản leo thang khác liên quan đến tác động của các hạn chế mới của Hoa Kỳ đối với tăng trưởng kinh tế Trung Quốc. Nếu tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc bắt đầu đi ngang và sau đó giảm xuống, các nhà lãnh đạo Bắc Kinh có thể tin rằng chỉ bằng cách đưa ra các mối đe dọa mang tính cưỡng chế đối với các nước láng giềng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương như Hàn Quốc và Nhật Bản, Trung Quốc mới có thể buộc họ mở cửa cho các nền kinh tế cao hơn, bao gồm luôn cả thương mại công nghệ.

Bắc Kinh cũng có thể cảm thấy một sự thôi thúc ngay bây giờ hoặc không bao giờ buộc các quốc gia ở Trung Á, Trung Đông và Đông Nam Á chấp nhận các căn cứ quân sự của Trung Quốc và gia tăng ảnh hưởng đối với các chính sách kinh tế của họ. Nếu Hoa Kỳ, Ấn Độ hoặc các cường quốc khác chống lại, điều này có thể dẫn đến các cuộc khủng hoảng leo thang thành các cuộc đối đầu quân sự trực tiếp.

Mục tiêu trước mắt của Trung Quốc là đảm bảo nguồn cung chip ổn định. Để đáp trả việc Hoa Kỳ cắt quyền tiếp cận của Huawei với các nhà máy sản xuất chip tiên tiến nhất của Đài Loan, Bắc Kinh có thể đang cân nhắc các bước đi tiếp theo của mình. Trước mắt, Trung Quốc có thể muốn tránh bất kỳ sự leo thang nào bằng cách nói chuyện với Hoa Kỳ và chấp nhận các hạn chế như hiện tại.

Ngoài ra, Bắc Kinh có thể tìm cách đàm phán hoặc ép buộc Đài Loan để cho phép Trung Quốc tiếp cận duy nhất TSMC và chặn xuất khẩu chip sang Hoa Kỳ, do đó đảm bảo nguồn cung của chính Trung Quốc trong khi làm tê liệt ngành công nghiệp Mỹ.