Điều khiến ‘làn sóng đỏ’ bị chặn đứng

“Tôi cho rằng có khả năng đảng Cộng hòa đạt được một số lợi ích trong cuộc bầu cử này, có thể chỉ dừng lại ở Hạ viện”, Christopher J. Devine - Phó giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học Dayton, Mỹ - trao đổi với Zing vào ngày 9/11 (giờ địa phương).

Ông Devine nhận định kết quả này được coi là sự thất vọng lớn, vì đảng không nắm quyền ở nhánh hành pháp thường giành được rất nhiều ghế ở quốc hội trong cuộc bầu cử giữa kỳ, vào nhiệm kỳ đầu tiên của tổng thống đảng đối lập.

“Do đó, đây là kết quả tồi cho đảng Cộng hòa, nhưng là chiến thắng ấn tượng cho đảng Dân chủ”, vị phó giáo sư nói thêm.

Ông Devine cho rằng có nhiều lý do dẫn đến kết quả này, nhưng còn quá sớm để đánh giá đâu là lý do quan trọng nhất. Tuy nhiên, ông nhắc tới 2 yếu tố chính cần xem xét, gồm sự hiện diện của ông Trump trong cuộc bầu cử giữa kỳ lần này và cách tiếp cận về quyền phá thai.

Đảng Cộng hòa đang trên đà giành đa số ở Hạ Viện, nhưng với tỷ lệ chênh lệch nhỏ hơn nhiều so với giới phân tích cũng như chính đảng này dự đoán. Tại Thượng viện, cách biệt là rất nhỏ, phá vỡ hy vọng đảng Cộng hòa sẽ giành được thế đa số một cách thoải mái.

Trong khi đó, cuộc đua kiểm soát Thượng viện phải kéo dài đến tháng 12 khi bầu cử ở bang Georgia phải kéo sang vòng hai, sau khi không ứng viên nào giành hơn 50% phiếu bầu. Ngoài ra, tâm điểm cũng đang dồn vào cuộc đua quan trọng và cân sức ở Nevada và Arizona.

“Yếu tố” Trump

Phó giáo sư Devine cho rằng yếu tố đầu tiên khiến đảng Cộng hòa thất vọng phải kể đến ảnh hưởng của ông Trump trong cuộc bầu cử này.

Trong năm qua, để chứng tỏ sức ảnh hưởng đối với đảng, cựu Tổng thống Trump đã lựa chọn và ủng hộ hơn 330 ứng cử viên trong cuộc bầu cử giữa kỳ, tổ chức 30 cuộc vận động tranh cử và quyên góp hàng triệu USD, theo New York Times.

“Đảng Cộng hòa đề cử một số thành viên khá cực đoan, nhiều người trong số đó có liên quan tới cựu Tổng thống Donald Trump và những bất bình của ông trong kỳ bầu cử năm 2020. Những thất bại nổi bật nhất của đảng Cộng hòa nằm ở những ứng cử viên đó”, ông giải thích.

Thất bại lớn nhất phải kể đến cuộc đua vào Thượng viện tại bang Pennsylvania, khi ứng viên đảng Dân chủ John Fetterman đã chiến thắng đối thủ do ông Trump ủng hộ là Mehmet Oz, theo NBC News. Ngoài ra, còn phải kể đến ứng viên Don Bolduc ở New Hampshire, Leora Levy ở Connecticut và Gerald Malloy ở Vermont...

Ngoài ra, các đồng minh của ông Trump trong cuộc đua vào ghế thống đốc ở Michigan, Wisconsin và Pennsylvania - các bang chiến trường cựu tổng thống suýt thua vào năm 2020 - đều thất bại trước ứng viên đảng Dân chủ.

Ở chiều ngược lại, nhiều đảng viên Cộng hòa "chính thống" hơn - gồm thành viên trực tiếp phản đối nỗ lực lật ngược cuộc bầu cử năm 2020 của ông Trump - giành chiến thắng trong các cuộc đua quan trọng, theo phó giáo sư Devine.

Ông dẫn ví dụ về chiến thắng của Thống đốc bang Georgia Brian Kemp. Theo NPR, sau khi đánh bại đối thủ chính trong đảng Cộng hòa do ông Trump hậu thuẫn hồi tháng 5, ông Kemp gần như dẫn trước ứng cử viên đảng Dân chủ Stacey Abrams trong các cuộc thăm dò dư luận.

Là thống đốc đương nhiệm, ông Kemp được lòng các thành viên đảng Cộng hòa, cũng như một số phe ôn hòa vì quyết tâm “đứng vững” bất chấp áp lực từ cựu tổng thống về kết quả bầu cử năm 2020.

“Vì vậy, có lý do chính đáng để tin màn trình diễn của đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử này sẽ tốt hơn nhiều nếu ông Donald Trump đứng ngoài, hoặc nếu đảng từ chối sự hiện diện của cựu tổng thống”, ông Devine nhận định.

Theo Wall Street Journal, một số thành viên đảng Cộng hòa cũng nói ông Trump làm hẹp cửa cơ hội của đảng.

“Tôi rất thất vọng”, Thượng nghị sĩ Pat Toomey - người sẽ nghỉ hưu sau nhiệm kỳ này - nói. “Tôi nghĩ yếu tố rất lớn trong toàn bộ quá trình này là vai trò tai hại của ông Trump”.

“Trên khắp cả nước, tôi thấy các ứng viên ủng hộ MAGA mạnh mẽ kém hơn nhiều so với các thành viên đảng Cộng hòa thông thường. Đó là thực tế mà chúng tôi phải nhìn nhận”, ông Toomey nói thêm.

Yếu tố thứ hai được ông Devine đề cập là chủ đề phá thai. Ông nhận định nhiều thành viên đảng Dân chủ coi phá thai là động lực chính thu hút cử tri của đảng.

“Nhiều đảng viên Dân chủ vận động tranh cử dựa trên sự kiện Tòa án tối cao Mỹ lật ngược án lệ Roe v Wade. Một số người đã thành công với chiến lược này, nhưng cũng có người thì không. Tuy vậy, rõ ràng cử tri đảng Dân chủ cho rằng phá thai là vấn đề quan trọng, và chính điều này làm tăng tỷ lệ cử tri đi bầu”, ông nói.

Theo CNN, các cuộc thăm dò sớm cho thấy nhìn chung, nước Mỹ ủng hộ quyền phá thai. Chỉ có 1/3 cử tri nói phá thai là bất hợp pháp trong tất cả hoặc hầu hết trường hợp. Trong khi đảng Cộng hòa tại Hạ viện giành được sự ủng hộ của gần như tất cả cử tri phản đối quyền phá thai, họ cũng nhận được phiếu từ 1/4 số cử tri chọn nên hợp pháp hóa phá thai.

Theo New York Times, các ứng viên đảng Dân chủ trên khắp nước Mỹ đã được lợi từ vấn đề về quyền phá thai ở một số khu vực chiến trường, đặc biệt ở Michigan. Cử tri ở Michigan, California và Vermont chọn tuân theo các biện pháp bảo vệ quyền phá thai trong hiến pháp bang. Trong khi đó, ở Kentucky, cử tri bác điều khoản chống phá thai trong hiến pháp bang.

Thông lệ bất biến

Trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm nay, các cuộc đua cấp bang, như bầu tổng thư ký, cũng thu hút nhiều sự chú ý.

“Cuộc bầu cử giữa kỳ lần này trở nên quan trọng hơn sau cuộc bầu cử năm 2020. Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhiều đảng viên Cộng hòa khác - để tránh thừa nhận thất bại - cáo buộc ông đã thắng cử nhưng bị tước chức tổng thống bởi ‘âm mưu lớn’, dù không có bằng chứng trực tiếp”, ông Devine cho biết.

Cũng theo vị chuyên gia, tại nhiều bang, tổng thư ký bang là quan chức xác nhận kết quả bầu cử.

Do đó, nếu đảng Cộng hòa bầu ra các tổng thư ký trong các chiến trường tranh cử tổng thống quan trọng, vào năm 2024, họ có thể chứng nhận - bất kể kết quả thực tế - ông Trump đã thắng, ông Devine cho biết.

“Điều này về cơ bản cho phép ông ấy thành công trong việc lật ngược cuộc bầu cử mà ông đã thất bại trước Tổng thống Biden vào năm 2020”, phó giáo sư giả định.

Dẫu kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử giữa kỳ vẫn chưa ngã ngũ, đảng của ông Joe Biden đã mất nhiều ghế quan trọng, và đảng Cộng hòa hiện có lợi thế để nắm đa số hơn so với đảng Dân chủ, theo New York Times.

Điều này dựa trên thực tế đảng của tổng thống Mỹ đương nhiệm thường mất ghế trong Quốc hội vào tay đảng đối lập sau mỗi cuộc bầu cử giữa kỳ, theo Politico.

Năm 2018, đảng của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã mất hàng chục ghế ở Hạ viện. Trước đó, đảng Dân chủ của Tổng thống Barack Obama cũng đánh mất thế đa số ở cả hai viện vào năm 2010. Tình huống cũng xảy ra tương tự dưới thời các cựu Tổng thống George W. Bush và Bill Clinton.

Theo ông Devine, các tổng thống Mỹ thường chứng kiến đảng của mình mất ghế trong Quốc hội sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ đầu tiên của họ, trung bình khoảng 30 ghế Hạ viện và 4 ghế Thượng viện.

“Thật khó để giải thích chính xác tại sao lại như vậy, song có lẽ chính là bởi cử tri mong muốn những chính sách ôn hòa hơn”, vị phó giáo sư này nhận định.

Do đó, khi một tổng thống và đảng ủng hộ bắt đầu thông qua luật phù hợp với chiến dịch bầu cử của họ, người dân Mỹ thường tìm cách để giữ cho nó không đi quá xa theo hướng tự do hoặc bảo thủ, theo ông Devine.

“Một cách để kiểm duyệt kết quả chính sách đó là trao cho đảng đối lập quyền kiểm soát một hoặc cả hai viện trong Quốc hội. Xu hướng này có thể mạnh mẽ nhất khi các bên trở nên phân cực hơn, và do đó theo đuổi các chương trình nghị sự về ý thức hệ quyết liệt hơn khi đã nắm quyền”, phó giáo sư Devine chia sẻ.

Theo ông Carlos Algara, giảng viên về chính trị và chính phủ tại Đại học Claremont, một nguyên nhân khác có thể lý giải cho việc đảng của tổng thống đương nhiệm bị mất ghế trong Quốc hội là do thiếu sót của đảng này đã bị phơi bày sau hai năm, kể từ khi giành chiến thắng trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng.

“Tỷ lệ thắng trước đó của Tổng thống càng mạnh hoặc giành được nhiều số ghế hơn khi đắc cử thì nguy cơ ‘mất ghế sau đó’ của chính đảng ủng hộ tổng thống càng cao”, ông Robert S. Erikson, giáo sư tại Đại học Columbia, chia sẻ trên Politico.