Doanh nghiệp "né” thưởng Tết, người lao động nên làm gì?

Tết càng đến gần, vấn đề lương, thưởng Tết lại càng được quan tâm. Đối với không ít người lao động, thưởng Tết chính là khoản thu nhập được mong đợi nhất năm. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp lại "né" thưởng Tết cho người lao động bằng nhiều cách khác nhau, trong đó có việc sa thải người lao động vào thời điểm sát Tết.

Doanh nghiệp được sa thải người lao động khi nào?

Theo Điều 124 Bộ luật Lao động 2019 (có hiệu lực từ 1/1/2021), sa thải là một trong những hình thức xử lý kỷ luật lao động nặng nhất đối với người lao động được áp dụng trong trường hợp:

1. Người lao động có hành vi trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử dụng ma túy tại nơi làm việc;

2. Người lao động có hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người sử dụng lao động, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của người sử dụng lao động hoặc quấy rối tình dục tại nơi làm việc được quy định trong nội quy lao động;

3. Người lao động bị xử lý kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương hoặc cách chức mà tái phạm trong thời gian chưa xóa kỷ luật. Tái phạm là trường hợp người lao động lặp lại hành vi vi phạm đã bị xử lý kỷ luật mà chưa được xóa kỷ luật theo quy định tại Điều 126 của Bộ luật Lao động 2019;

4. Người lao động tự ý bỏ việc 05 ngày cộng dồn trong thời hạn 30 ngày hoặc 20 ngày cộng dồn trong thời hạn 365 ngày tính từ ngày đầu tiên tự ý bỏ việc mà không có lý do chính đáng.

Trường hợp được coi là có lý do chính đáng bao gồm thiên tai, hỏa hoạn, bản thân, thân nhân bị ốm có xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền và trường hợp khác được quy định trong nội quy lao động.

Nếu chứng minh được người lao động có một trong những hành vi nêu trên xuất phát từ lỗi của người lao động, người sử dụng lao động có quyền ra quyết định sa thải theo trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định.

Lưu ý: Người sử dụng lao động không được sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động vì lý do kết hôn, mang thai, nghỉ thai sản, nuôi con dưới 12 tháng tuổi, trừ trường hợp người sử dụng lao động là cá nhân chết, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc đã chết hoặc người sử dụng lao động không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động hoặc bị cơ quan chuyên môn về đăng ký kinh doanh thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra thông báo không có người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật.

Trường hợp hợp đồng lao động hết hạn trong thời gian lao động nữ mang thai hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi thì được ưu tiên giao kết hợp đồng lao động mới.

Như vậy, trường hợp doanh nghiệp ra quyết định sa thải để "né" thưởng Tết mà không có căn cứ về việc người lao động có hành vi vi phạm, người lao động có thể tiến hành đàm phàm, thương lương lại với người sử dụng lao động về quyết định này. 

Doanh nghiệp "né" thưởng Tết, người lao động nên làm gì?

Theo đó, việc doanh nghiệp sa thải người lao động trước Tết để tránh thưởng Tết là trái pháp luật, tùy theo mức độ vi phạm, người sử dụng lao động có thể bị phạt tù đến 03 năm theo Điều 162 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung tại Luật số 12/2017/QH14).

Cụ thể:

+) Bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng + phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm nếu vì vụ lợi hay xuất phát từ động cơ cá nhân khác mà thực hiện 1 trong các hành vi sau đây:

- Sa thải NLĐ trái pháp luật

- Cưỡng ép, đe dọa buộc NLĐ phải thôi việc

+) Bị phạt tiền từ 100 triệu đến 200 triệu đồng hoặc phạt tù từ 1 đến 3 năm nếu đuổi việc, sa thải NLĐ trái pháp luật thuộc 1 trong các trường hợp sau đây:

- Đuổi việc, sa thải trái pháp luật đối với 2 người trở lên

- Đuổi việc, sa thải trái pháp luật đối với phụ nữ đang mang thai

- Đuổi việc, sa thải trái pháp luật đối với người đang nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi

- Khiến người bị sa thải, buộc thôi việc tự sát

- Gây nên hậu quả nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng khác.

Như vậy, nngười lao động cần đọc kỹ và nắm rõ các điều khoản trong hợp đồng lao động, nhất là quy định, căn cứ được phép sa thải người lao động theo luật để đối chiếu, đối chất nếu nhận thấy quyền lợi của mình bị đe dọa hoặc không được bảo vệ. Lúc này, công nhân - người lao động có thể tìm đến sự trợ giúp của công đoàn, thậm chí làm đơn khởi kiện lên chính quyền để được bảo vệ quyền lợi.

Đuổi việc, sa thải người những ngày cận Tết là vấn đề nhạy cảm, cả người lao động và người sử dụng lao động cần hết sức thận trọng và đảm bảo tuân thủ đúng luật, có thể mở ra buổi trao đổi trực tiếp để đi đến cách xử lý, giải quyết vấn đề hợp lý, hợp tình, tránh những xung đột không mong muốn, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và trách nhiệm của mỗi bên...