Hoa nhài - phim của đạo diễn NSND Đặng Nhật Minh

"Hoa nhài" được đạo diễn Đặng Nhật Minh viết kịch bản chuyển thể từ truyện ngắn của chính ông. Lấy cảm hứng từ câu ca dao quen thuộc: "Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An", đạo diễn đã dành tình yêu trân trọng cho mảnh đất Thủ đô với những con người bình dị mà mang vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, hướng thiện. Bộ phim có câu chuyện rất đơn giản về cuộc sống thường nhật ở Hà Nội, xoay quanh hai nhân vật chính là một cậu bé đánh giày và một ông thợ cắt tóc. Phim nói về tình người, sự cưu mang đùm bọc lẫn nhau giữa những người lao động nghèo nơi thành thị.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh chia sẻ với Dân Việt: "Tôi đã sống ở Hà Nội hơn 60 năm và những gì trên phim là những quan sát hàng ngày của tôi, do đó bộ phim rất giản dị, đời thường, không có gì ngoài cái tình của những con người. Trong con người Hà Nội bây giờ vẫn còn cái chất "hoa nhài".

Bộ phim "Hoa nhài" được đạo diễn Đặng Nhật Minh coi là tác phẩm tâm huyết lúc cuối đời của ông. Vị đạo diễn gạo cội đã hơn 80 tuổi, mắt đã mờ, chân đã chậm nhưng vẫn đam mê với từng khuôn hình, từng góc máy. Như nhiều bộ phim trước đó của ông, bộ phim này vẫn mang phong cách dung dị, không tập trung vào những yếu tố kịch tính, hấp dẫn mà đi sâu vào mối quan hệ giữa các nhân vật.

Đạo diễn chia sẻ rằng, mình đã chủ đích lựa chọn phong cách tối giản mà ông thừa nhận là học hỏi theo cách của điện ảnh Iran: "Tôi rất mê điện ảnh Iran với những bộ phim kinh phí thấp nhưng lại đến được với trái tim của nhiều khán giả trên thế giới và được đánh giá cao. Tôi cũng đã nhiều lần kêu gọi các nhà làm phim Việt Nam hãy noi theo điện ảnh Iran, nhưng rất ít người hưởng ứng. Tôi cũng cố học theo họ trong bộ phim "Hoa nhài" này trước hết về phương diện kinh phí thấp và câu chuyện đơn giản. Tôi muốn nó tối giản, không cầu kỳ".

Với cách thể hiện theo kiểu "lát cắt cuộc sống" (slice of life), bộ phim có phần hơi dàn trải và nhiều nhân vật, nhiều câu chuyện nhỏ đan xen, cùng gặp nhau ở bối cảnh Hà Nội hiện đại. Không có những tình tiết bất ngờ, gay cấn, những yếu tố thu hút người xem thông thường. Điều níu giữ khán giả đến hết phim chính là tình người, là cách ứng xử nhân ái, bao dung của những con người Hà Nội. Những con người bình dị như: chú bé đánh giày, ông lão cắt tóc, bà bán hàng nước, ông giáo dạy nhạc cho trẻ khiếm thị, cô giúp việc từ nông thôn lên kiếm việc…, Mỗi người một hoàn cảnh, một thân phận riêng nhưng tất cả đều sống ngay thẳng, hướng thiện, mang vẻ đẹp tâm hồn của người Tràng An.

Bộ phim dẫn dắt người xem bằng cảm xúc với những chi tiết đời thường, có thể bắt gặp đâu đó hàng ngày ở Hà Nội. Câu chuyện giản dị như những tấm gương "người tốt việc tốt" thường ngày, nhưng được đưa vào phim một cách nhuần nhị, thống nhất, có chủ đích xuyên suốt.

Có thể cảm nhận rõ cái nhìn hồn hậu, nhân văn của tác giả về những con người Hà Nội - "những người lao động từ các nơi đổ về Hà Nội, sinh sống và lập nghiệp nơi đây" tạo nên bức tranh chân thực và ấm áp. Dù đây đó vẫn còn những hiện tượng tiêu cực như nạn trộm cắp, trấn lột, ngoại tình… nhưng đúng như đạo diễn Đặng Nhật Minh khẳng định: "Tôi luôn luôn quan niệm làm phim là để khẳng định cái đẹp. Có nói đến mặt tiêu cực là để tôn lên mặt tích cực, đặc biệt là tính nhân ái, tôi rất quan tâm. Trong phim của tôi ít có nhân vật ác, phần nhiều là những người thiện, những người trong sáng cao thượng".  

Xem xong phim, nhiều người đã bày tỏ cảm xúc về bộ phim này. Nhà biên kịch Đinh Thiên Phúc chia sẻ với Dân Việt: "Bộ phim giản dị, thoáng chỗ ngậm ngùi. Dòng đời dù cuộn trôi, vẫn còn tình người, thơm thoảng như hương "hoa nhài", tưởng như mong manh, nhưng lại bền lâu!".

Đạo diễn Bùi Tuấn Dũng cũng bày tỏ sự tâm đắc với bộ phim: "Tôi nhìn thấy sự vận động của một khu phố, của Hà Nội và cả vùng nông thôn. Tôi nhìn thấy sự vận động của các nhân vật trẻ hoặc vẫn còn trẻ cùng với những sự cố gắng để hoàn thiện bản thân, bên cạnh những người đã hoàn thiện. Dù là chính, thứ hay phụ thì mọi nhân vật đều được thay đổi trong một dòng chảy liên tục và hướng thiện…".

Trong sự nghiệp điện ảnh với hơn mười bộ phim truyện dài của mình, đạo diễn - NSND Đặng Nhật Minh dành khá nhiều tình cảm và sự quan tâm cho Thủ đô Hà Nội. Từ bộ phim "Hà Nội mùa đông năm 46" (1997) khắc họa chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng quân dân Thủ đô trong thời khắc lịch sử "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", rồi phim "Mùa ổi" với những con người thuần khiết, tượng trưng cho cái thiện, bản năng thiện; đến phim "Đừng đốt" về liệt sĩ - bác sĩ Đặng Thùy Trâm, người con gái Hà Nội gốc dịu dàng, vị tha, kiên cường… Trong dòng chảy sáng tác ấy, bộ phim "Hoa nhài" lắng đọng những tình cảm thân thương, trân trọng của vị đạo diễn tài hoa dành tặng cho mảnh đất ông đã gắn bó gần cả cuộc đời, gửi gắm niềm tin tưởng vào nét đẹp tâm hồn của con người Hà Nội.