Làm mẹ từ thuở còn thơ (kỳ cuối): Giáo dục giới tính không chỉ dạy về tình dục

Giáo dục tình dục là dạy trẻ trưởng thành

Nói về việc giáo dục tình dục, giáo dục giới tính cho trẻ em, bác sĩ Phan Chí Thành, Chánh văn phòng Trung tâm Đào tạo và Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Phụ sản Trung ương khẳng định, đây là câu chuyện phải học cả đời, cả người lớn cũng phải học chứ không chỉ là con trẻ.

Theo bác sĩ Thành, giáo dục giới tính là hành trình dạy các con làm người chứ không phải chỉ dạy các con câu chuyện về tình dục.

Chúng ta giáo dục giới tính là giúp các con trở thành con người tự chủ, năng động và tự ra quyết định trong đó các quyết định về tình dục chỉ là một phần nhỏ.

"Nếu như chúng ta làm rõ được điều này thì tất cả cha mẹ, thầy cô đều sẽ ủng hộ và khao khát cho con được học chương trình đó.

Còn nếu đưa ra 1 chương trình giáo dục giới tính chỉ đơn thuần nói về tình dục thì sẽ không bao giờ nhận được sự ủng hộ của cha mẹ và cũng sẽ không giúp các em tránh được các tổn thương khi quan hệ tình dục sớm.

Các con cũng có thể hiểu lầm chỉ "học vài buổi là thông thạo về sức khỏe giới tính, hiểu biết về tình dục".

Thực tế, nếu các con cho rằng giáo dục giới tính là để "biết hoạt động tình dục" thì chỉ cần vài buổi là "hoạt động hùng hục". Nhưng học để hiểu đúng về tình dục bao gồm 3 trụ cột: tình cảm, tình dục và trách nhiệm thì có lẽ chúng ta phải học đến hết đời. Ngay cả các bậc cha mẹ cũng chưa học xong.

Chúng ta cần hiểu, giáo dục giới tính không phải chỉ có câu chuyện tình dục mà là giáo dục giúp các con trưởng thành, khôn lớn từng ngày trong việc nhận định về tình yêu, tình dục.

Điều này vô cùng quan trọng để các con có thể tự ra quyết định, không phải chỉ là chuyện tình dục mà là trong mọi mối quan hệ xã hội khác", bác sĩ Thành chia sẻ.

Đừng coi giáo dục tình dục như giải pháp "mì ăn liền"

Bà Linh Hoàng, Nhà sáng lập Học viện Giáo dục giới tính - WeGrow Vietnam, cũng cho rằng giáo dục giới tính, giáo dục tình dục toàn diện không dừng lại ở chuyện nói về dậy thì hay cách dùng bao cao su để tránh thai, tuy nhiên, việc giáo dục giới tính ở nhà trường hiện nay lại bị coi nhẹ. 

"Giáo dục giới tính trong trường học hiện nay dù có nội dung giáo dục giới tính nhưng chỉ là giải pháp "mì ăn liền", chỉ 1-2 buổi, thậm chí 1-2 tiết nói sơ sơ về cấu tạo cơ thể. 

Hơn nữa, nội dung giáo dục giới tính ở nhà trường chỉ xoay quanh việc giáo dục cấu tạo cơ thể, các thay đổi khi dậy thì, cách tránh thai… còn các câu chuyện quan trọng khác về quyền, về các mối quan hệ, về bạo lực, về giá trị, văn hóa, tình dục… lại bị lờ đi.

Tuy rằng, Bộ GD-ĐT đã ban hành nội dung về giáo dục giới tính khá toàn diện, ban hành từ năm 2018 nhưng khi đưa vào nhà trường thì khó mà thực hiện khi giáo viên không đủ kỹ năng, số giờ dành cho giáo dục giới tính ít hoặc chỉ lồng ghép, giáo án không có…", bà Linh chia sẻ.

Theo bà Linh, giáo dục giới tính toàn diện có 4 nền tảng cốt lõi đó là quyền, phẩm chất, kiến thức và cuối cùng mới là kỹ năng.

Nhiều bạn trẻ có kiến thức về tình dục nhưng chưa biến nó thành năng lực được. Không có năng lực đó là vì điều quan trọng nhất là phẩm chất và quyền không có.

Nhiều bạn trẻ dù quan hệ tình dục rất sớm nhưng không biết thế nào là trách nhiệm, không biết thế nào là dũng cảm, là tử tế, không vượt ra khỏi khuôn mẫu giới… nên thường gây ra tổn thương cho bạn tình và chính mình. 

"Tất tần tật những điều đó phải có trong câu chuyện giáo dục giới tính toàn diện. Như vậy mới giúp các bạn có hành vi tình dục an toàn, biết bảo vệ, chia sẻ trách nhiệm với bạn tình…

Nếu chúng ta vẫn giáo dục theo kiểu "mì ăn liền" sẽ khó có thể làm giảm các nguy cơ về mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai, bệnh lây nhiễm qua đường tình dục hay làm cha mẹ quá sớm", bà Linh chia sẻ.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Hà Đình Bốn, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ LĐ-TB&XH) hiện là Phó Chủ tịch Hội bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam cũng thẳng thắn nhìn nhận, việc giáo giới tính cho trẻ em hiện nay vẫn còn "né tránh", nói vòng vo mà không đi thẳng vào vấn đề, dạy các con kỹ năng cụ thể để tự bảo vệ mình, bảo vệ bạn gái (bạn trai). 

Theo ông Bốn, chúng ta phải có chiến lược chăm sóc sức khoẻ trẻ em, chăm sóc sức khoẻ vị thành niên, thanh niên… biết quan niệm thế nào là tình yêu, tình bạn, hiểu được trước khi có quan hệ tình dục nghĩ đến hệ luỵ, hậu quả có thể xảy ra.

"Giới trẻ phải biết những hậu quả, lường trước cái nào xấu, ảnh hưởng đến sức khoẻ sinh sản, cuộc sống sau này của các em, sinh đẻ về sau, phải tăng cường truyền thông, giáo dục", ông Bốn nhấn mạnh. 

Bác sĩ Thành cũng cho rằng, để giảm bớt các tổn thương cho trẻ em khi quan hệ tình dục sớm, mang thai ngoài ý muốn, sinh con từ khi mới 11-12 tuổi là chúng ta cần giáo dục sức khỏe giới tính cho trẻ sớm và đầy đủ hơn trước đây. 
Người lớn đừng cảm thấy việc trẻ quan hệ tình dục sớm là "bất thường", là "hư hỏng" và tìm cách ngăn cấm. Vì ngăn cấm sẽ không cấm được mà chỉ làm gia tăng các tổn thương cho trẻ khi giấu diếm yêu đương, lỡ mang thai, trộm sinh con…

Theo bác sĩ Thành, giáo dục giới tính cho trẻ em hiện nay cần nhiều tầng lớp. Trong đó, tầng 1 là giáo dục cho các em về cơ quan sinh sản, chức năng sinh sản, quá trình dậy thì, nói cho các con về nguy cơ bệnh lây truyên qua đường tình dục, mang thai ngoài ý muốn và các cách tránh thai, tránh bệnh tật... 

Trong đó, điều quan trọng là dạy trẻ về tình dục đồng thuận, là sự cho - nhận một cách tự nguyện, vui vẻ chứ không chỉ vì "chiều" người yêu, vì bị dụ dỗ, ép buộc hay "áp lực nhóm" phải quan hệ tình dục cho "bằng chị bằng em". 

Tầng 2 là phải dạy trẻ đối mặt với mang thai ngoài ý muốn thì làm thế nào. Vì có quan hệ tình dục sớm thì sẽ có mang thai ngoài ý muốn sớm, sinh con sớm. "Kịch bản" này cần phải dạy cho cả trẻ em và phụ huynh để đối mặt với rủi ro và có cách ứng phó khi rủi ro xảy ra. 

"Hầu như mọi người đều không nghĩ đến kịch bản "Con 11-12 tuổi mang thai thì làm thế nào?". Do đó, khi điều này xảy ra, cha mẹ sốc, tức giận la mắng, con trẻ sợ hãi, căng thẳng, buồn bã và có thể đưa ra những quyết định dại dột, nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng. 
Với bất cứ cha mẹ nào, tôi cho rằng cần phải chuẩn bị cho tốt với kịch bản: "Con 11-12 tuổi có người yêu, có quan hệ tình dục, có thai ngoài ý muốn thì phải làm sao...", bác sĩ Thành khuyến cáo. 

Giáo dục giới tính lồng ghép với các môn học

Trao đổi với PV Dân Việt, bà Phan Thị Thục Hạnh, Hiệu trưởng Trường THCS Phương Mai (Đống Đa, Hà Nội) nhấn mạnh, giáo dục giới tính ở lứa tuổi THCS rất quan trọng bởi đây là thời điểm các bạn trẻ đang phát triển tâm sinh lý.

"Những năm trở lại đây giáo dục giới tính trở thành trọng điểm tại các trường học đặc biệt lứa tuổi từ 12 đến 15 tuổi ở THCS. Chính vì vậy đối với nhà trường chúng tôi đã quan tâm, tập trung giáo dục giới tính.

Lợi thế của việc giáo dục này đó là các nhà trường sẽ chủ động theo chương trình giáo dục phổ thông hiện nay trong dạy học. Nhà trường lồng ghép giáo dục giới tính vào trong các môn học như Giáo dục công dân, Sinh học hay những tiết ngoài giờ lên lớp, tiết học trải nghiệm...

Ngoài ra, nhà trường cũng tổ chức các chuyên đề giáo dục giới tính, các tiết học tập ngoại khoá đối với từng khối lớp, toàn trường, mời chuyên gia tâm lý, bác sĩ về sức khoẻ sinh sản vị thành niên để tuyên truyền học sinh phải bảo vệ sức khoẻ sinh sản như thế nào, phòng chống xâm hại tình dục ra sao, bảo vệ thân thể mà trong trường hợp khẩn cấp học sinh có thể sử dụng những biện pháp nào…

Qua những tiết học ngoại khoá như vậy giúp học sinh có kỹ năng, kiến thức cơ bản để hiểu rõ việc bảo vệ thân thể, sống lành mạnh, tích cực, biết nuôi dưỡng cảm xúc của mình khi các em ở tuổi mới lớn.

Hơn nữa, trường có phòng tham vấn học đường rất được học sinh hướng tới, phòng đã được thành lập cách đây 3 năm. Trong 2 năm trở lại đây phòng tham vấn học đường đã tiếp nhiều em học sinh với nhiều tâm tư về lứa tuổi, tâm sinh lý, cảm xúc, dậy thì...

Tuy nhiên, giáo dục giới tính trong trường học cũng gặp không ít khó khăn khi học sinh chưa dám đối mặt trực tiếp hoặc thổ lộ trong tiết học chuyên đề giáo dục giới tính do còn ngại ngần.

Ban đầu khi đưa giáo dục giới tính lồng ghép vào các hoạt động của trường bản thân giáo viên không phải ai cũng hiểu hết về kiến thức. Có những cô giáo truyền tải chưa hết. Nhà trường cũng đã phát động phong trào các cô tìm hiểu về tâm sinh lý lứa tuổi học trò để việc giáo dục được tốt hơn".