Một năm TP.HCM phong toả chống dịch Covid-19 (Bài 2): Những bài học lớn từ đau thương mất mát

LTS. Cách đây vừa tròn một năm, 0 giờ ngày 9/7/2021, TP.HCM bước vào đợt giãn cách xã hội toàn diện theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ. Đây là đợt giãn cách dài nhất trong lịch sử chống dịch của TP. Hôm nay, TP.HCM đã sống lại như chưa từng có cơn bão Covid-19 quét qua, nhưng những ngày tháng gian nan, đẫm mồ hôi và nước mắt ấy vẫn chưa nguôi trong ký ức của nhiều người…

TP.HCM gượng đứng dậy trong vòng tay của cả nước

PGS.TS Tăng Chí Thượng nhớ lại, ngày lịch sử mà TP nhớ mãi là ngày 27/5, một bệnh viện đầu ngành của TP báo về Sở Y tế có 3 trường hợp Covid-19 trong bệnh viện. Một thông tin gây bàng hoàng cả Sở Y tế, kể cả lãnh đạo thành phố.

"Từ 800 ca/tuần vào tháng 6, sau đó tăng lên 32.000 ca/tuần, xác định chủng gây bệnh chính là biến thể Delta. Số ca tử vong cao nhất vào ngày 23/8 với 340 ca. TP.HCM quá tải hệ thống y tế và hệ thống cấp cứu. Xe cứu thương chạy lòng vòng từ bệnh viện này đến bệnh viện khác. Tâm lý xã hội bất an", ông Thượng chia sẻ.

Cùng với đó là các bệnh viện dã chiến, trung tâm hồi sức, trạm y tế lưu động… được thành lập liên tiếp. Tính đến ngày 17/8/2021, thành phố đã thành lập 25 bệnh viện dã chiến (với tổng quy mô lên 39.398 giường) và chuyển công năng 54 bệnh viện (với 15.261 giường).

Trong vòng 1 tháng sau đó, thành phố tiếp tục thành lập thêm các bệnh viện dã chiến và đầu tư khẩn cấp bổ sung thêm nguồn oxy cho các bệnh viện (từ hơn 2.000 giường oxy đã tăng lên 13.000 giường oxy). Tổng cộng, thành phố đã thành lập 32 bệnh viện dã chiến (42.798 giường) và chuyển công năng 64 bệnh viện (17.062 giường).

Có thể nói, từ trung tuần tháng 7 đến trung tuần tháng 9, cả thành phố đã trải qua những ngày hết sức khó khăn do đỉnh điểm của dịch bệnh kéo dài suốt hơn 2 tháng.

Nhưng trong khó khăn, ông Thượng bảo rằng thành phố đã nhận được sự chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của Thủ tướng, Ban Chỉ đạo phòng chống dịch quốc gia, Tổ công tác đặc biệt của Chính phủ. Đặc biệt, Chính phủ đã ưu tiên phân bổ vaccine cho thành phố để tạo miễn dịch cộng đồng sớm, cùng với việc hỗ trợ nguồn nhân lực.

Đó là cuối tháng 7/2021 khi Bộ Y tế quyết định thành lập 3 Trung tâm Hồi sức tích cực mới do các Bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức, Trung ương Huế phụ trách tại TP.HCM, bên cạnh Trung tâm Hồi sức Covid-19 do Bệnh viện Chợ Rẫy phụ trách có từ trước đó.

Đó là lúc cao điểm dịch bệnh (21/8/2021) TP.HCM đã đón khoảng 17.000 y bác sĩ, học viên y khoa từ tất cả các bệnh viện từ trung ương đến các tỉnh thành như Hà Nội, Hà Giang, Bắc Giang, Quảng Ninh, Hải Dương... Các y bác sĩ chi viện mang theo hàng trăm tấn thiết bị y tế, trang phục bảo hộ.

Càng về sau, nguồn nhân lực y tế chi viện càng lớn mạnh với 132 đơn vị. Ước tính số người tham gia chống dịch trên địa bàn TP.HCM lên đến 187.000 người, có gần 30.000 người chi viện từ khắp nơi. Đây là sự huy động lớn nhất, chưa từng có đối với đội ngũ thầy thuốc của ngành y.

"Và chúng ta cũng không quên nhắc đến sự đồng lòng chung sức của nhân dân, bên cạnh sự chung tay của các tổ chức thiện nguyện trong chăm lo an sinh xã hội, hỗ trợ cho ngành y tế", ông Thượng chia sẻ.

Giải pháp để quản lý nguy cơ

Ngày 1/10, sau hàng loạt biện pháp kiểm soát dịch của chính phủ, dịch bệnh Covid-19 đi xuống, nhưng sau đó lại tăng trở lại, số tử vong tăng theo. Từ sau Tết Nguyên đán 2022, dịch bệnh ổn định, nhưng lại tăng vọt do biến thể Omicron, gần như nhà nào cũng có người mắc.

Những giải pháp kiểm soát dịch được thực hiện, đó là sử dụng thí điểm thuốc kháng virus Molnupiravir vào cuối tháng 8/2021. Đến đầu tháng 10/2021, có 70% dân số TP.HCM được tiêm vaccine Covid-19.

"Có tiêm chủng, có thuốc nhưng tại sao sau 1/10 số mắc và tử vong vẫn gia tăng, mặc dù cũng là chủng Delta? Cả thành phố hoang mang, lo lắng", PGS.TS Tăng Chí Thượng trăn trở.

Theo PGS.TS Tăng Chí Thượng, câu hỏi đặt ra là có thể áp dụng nguyên lý quản lý nguy cơ để giảm tử vong hay không? Theo ông, nguyên lý rất đơn giản, xác định có nguy cơ, đánh giá nguy cơ, đưa ra biện pháp và lượng giá hiệu quả.

Theo đó, mỗi ngày TP.HCM phân tích và đã xác định được người nguy cơ tử vong. Kết quả cho thấy, tử vong tập trung vào nhóm người trên 50 tuổi, đặc biệt trên 65 tuổi; người có bệnh nền hơn 90% tử vong; số tử vong chưa tiêm vaccine chiếm 50%. Từ đó, ưu tiên nhóm trên 65 tuổi và người có bệnh nền. Bên cạnh đó, tập trung đánh giá những người chưa tiêm vaccine Covid-19, người chậm phát hiện ra bệnh (mắc bệnh mà không biết)

Sau đó, TP.HCM triển khai trên toàn thành phố chiến dịch bảo vệ người thuộc nhóm nguy cơ bằng các giải pháp: Giảm nguy cơ lây nhiễm trên người cao tuổi, người có bệnh nền, tiêm vaccine; hạn chế tối đa tiếp xúc F0 trong gia đình; phát hiện và điều trị sớm bằng test nhanh định kỳ; kiểm soát các yếu tố nguy cơ.

Cụ thể là lên danh sách người thuộc nhóm nguy cơ trên từng địa bàn phường, xã; cho xét nghiệm hàng loạt phát hiện F0 điều trị bằng thuốc kháng virus; phát hiện người chưa tiêm vaccine thì tiêm ngay, tiêm tại nhà; tổ chức tư vấn từ xa.

"Đã có rất nhiều gia đình từ chối tiêm vaccine cho người thuộc nhóm nguy cơ, phải thuyết phục nhiều lần, thậm chí phải triển khai đến nhà để tiêm", PGS.TS Tăng Chí Thượng chia sẻ.

PGS.TS Tăng Chí Thượng cho biết sau khi triển khai các biện pháp, đánh giá kết quả, thấy rõ nhất là tử vong giảm hẳn, hiện nay TP không có ca tử vong. Đợt cao điểm thứ nhất vào ngày 6/9/2021 có 154.000 ca mắc và 1.058 ca thở máy xâm lấn. Đợt cao điểm thứ hai vào ngày 8/12/2021 có 84.643 ca mắc và 455 ca thở máy xâm lấn. Đợt cao điểm thứ ba vào ngày 13/3/2022 có 108.30 ca mắc nhưng chỉ có 80 ca thở máy xâm lấn. Điều này cho thấy việc áp dụng nguyên lý quản lý nguy cơ đã cải thiện ca nặng và giảm tử vong.

Chiến lược dài hơi

Một tháng trước khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 128, Bí thư Nguyễn Văn Nên cho biết, TP.HCM xác định chiến lược y tế là một trong những trụ cột khi mở cửa trở lại và yêu cầu phải củng cố lại hệ thống y tế dự phòng, y tế cơ sở và đến trung tâm y tế cấp quận, cấp thành phố.

Chính vì vậy, ngay đầu tháng 11/2021, TP.HCM đã có quyết định số 4161 phê duyệt Chiến lược y tế trong giai đoạn thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19 trên địa bàn TP nhằm đảm bảo an toàn cho sức khỏe người dân.

TP xác định 6 chiến lược chính gồm: Bao phủ vaccine Covid-19 đến từng người dân, kiểm soát dịch bệnh Covid-19 trong giai đoạn bình thường mới, quản lý và chăm sóc F0 tại nhà, điều trị F0 tại các bệnh viện; truyền thông nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của người dân và cộng đồng trong phòng, chống dịch và nâng cao năng lực phòng, chống dịch.

Ngay từ đầu năm 2022, TP.HCM đã ban hành quyết định 132 về chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội TP giai đoạn 2022-2025, trong đó tiếp tục tập trung cho mũi nhọn đầu tiên là y tế. việc xác định trụ cột y tế làm mũi nhọn cho việc phục hồi kinh tế sau đó dần phát huy hiệu quả.

Từ ngày 30/4 số ca mắc mới Covid-19 của TP luôn dưới 40 ca, và từ ngày 7/4 đến nay, TP.HCM không có ca tử vong nào do Covid-19. Đây là nền tảng để TP vững tin mở cửa toàn bộ các hoạt động về kinh tế - xã hội.