Ông Lưu Bình Nhưỡng: Cần xem lại tính khả thi của thí điểm tự chủ bệnh viện?

Nhiều khó khăn, vướng mắc xin dừng tự chủ

Nguyên nhân được lãnh đạo các bệnh viện lớn xin dừng thí điểm tự chủ toàn diện là do gặp tình trạng khó khăn chung như các bệnh viện công: khó khăn về nguồn vốn, nhân viên y tế chuyển công tác, thiếu thuốc và thiết bị y tế, tự chủ trên danh nghĩa, rào cản pháp lý…

PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, từ năm 2020, Bệnh viện Bạch Mai được giao làm thí điểm tự chủ - làm mô hình mới. Tuy nhiên bệnh viện này chưa bao giờ được giao đủ điều kiện tự chủ. Như vậy không đủ điều kiện để đánh giá việc tự chủ này. Có 3 điều kiện tự chủ là tự chủ về tổ chức bộ máy, tự chủ về giá và giao vốn để làm tự chủ nhưng bệnh viện Bạch Mai chưa bao giờ được tự chủ, mà chỉ tự chủ trên danh nghĩa.

Khi bệnh viện triển khai thí điểm tự chủ đúng lúc dịch bệnh diễn biến phức tạp do đó nguồn thu của bệnh viện giảm sâu, việc trích lập quỹ, phân bổ tài chính bệnh viện theo các tỷ lệ cố định của các văn bản hiện hành, ảnh hưởng tính chủ động về nguồn đầu tư, mua sắm… Về giá dịch vụ y tế, giá dịch vụ khám, chữa bệnh là nguồn thu chính của Bệnh viện cũng đang gặp khó khăn, vướng mắc rất lớn. 

Về giá dịch vụ y tế theo yêu cầu, do một số yếu tố khách quan, đến khi hết thời gian thí điểm tự chủ, Bộ Y tế cũng chưa ban hành giá trần dịch vụ khám, chữa bệnh theo yêu cầu; Bệnh viện gặp rất nhiều khó khăn khi thực hiện tự chủ nhưng lại không được tự chủ về giá.

Nếu thực hiện cơ chế tự chủ, nguồn tài chính là một trong yếu tố quyết định hoàn thành mục tiêu của Đề án tự chủ toàn diện. Giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế theo quy định hiện hành của Bộ Y tế mới tính 4/7 yếu tố cấu thành giá; Về giá dịch vụ y tế theo yêu cầu, Bộ Y tế chưa ban hành giá trần dịch vụ khám, chữa bệnh theo yêu cầu. 

Từ thực tế nêu trên, Giám đốc Đào Xuân Cơ đề xuất chưa nên thực hiện tự chủ ở các bệnh viện tuyến cuối, vì đây là bệnh viện đầu ngành, nơi điều trị tất cả bệnh nhân trong cả nước. Nếu tự chủ chắc chắn phải tăng doanh thu, lúc đó sẽ gây khó khăn cho bệnh nhân nghèo, nhiệm vụ an sinh xã hội của bệnh viện không được đảm bảo. Do đó chuyển đổi mô hình hoạt động theo Nghị định 60 của Chính phủ tự chủ theo nhóm 2 - tức là đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thường xuyên, phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của Bệnh viện Bạch Mai. 

Đồng quan điểm, GS. Lê Văn Quảng, Giám đốc Bệnh viện K cho rằng, việc tự chủ đối với sự nghiệp công lập được đánh giá là có ưu điểm trong việc nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động. Tuy nhiên, mỗi ngành nghề lại có một đặc thù riêng, việc áp dụng tự chủ phải phù hợp với từng thời điểm và ở mức độ phù hợp.

Bệnh viện K là bệnh viện tuyến cuối điều trị bệnh nhân ung thư thì việc tự chủ toàn diện theo Nghị quyết 33 cũng có những bất cập.

Trong thời gian tới, nếu bệnh viện Bạch Mai được cho phép tự chủ theo Nghị định 60 và ở nhóm II thì bệnh viện K cũng xin áp dụng như bệnh viện Bạch Mai, GS Quảng cho hay.  

Nghị quyết 33 là Nghị quyết của Chính phủ có tính chất là thí điểm đề án và hiện nay mới có bệnh viện K, bệnh viện Bạch Mai thực hiện thí điểm nhưng hành lang pháp lý hướng dẫn cụ thể để thực hiện Nghị quyết này thì đang được soạn thảo, chưa hoàn thiện. Đây là vướng mắc quan trọng nhất để thực hiện tự chủ bệnh viện

"Sau hai năm thực hiện việc thí điểm tự chủ toàn diện, bệnh viện K chưa đầu tư được thiết bị mới nào. Trong khi máy móc, thiết bị là cực kì quan trọng trong khám chữa bệnh, đặc biệt là các thiết bị tiên tiến, hiện đại đắt tiền để phục vụ chuẩn đoán, điều trị bệnh nhân ung thư.

Hơn nữa, giá dịch vụ theo yêu cầu phải theo khung giá nhưng đến nay khung giá cũng chưa được ban hành. Việc tính giá dịch vụ y tế phải theo qui định nên việc bệnh viện tự xây dựng giá là khó thực hiện và cần có cơ quan chức năng xây dựng, hướng dẫn cho bệnh viện.

Nếu thực hiện tự chủ toàn diện thì bệnh viên phải đóng tiền sử dụng đất, nhưng chưa có qui định rõ. Do vậy, bệnh viện K cũng đang lúng túng trong việc đóng thuế đất và chưa biết xử lý thế nào", GS Quảng nêu lên những khó khăn, bất cập.

 "Bệnh viện K là bệnh viện tuyến cuối chuyên ngành ung thư không chỉ cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh chuyên sâu mà còn nghiên cứu khoa học, phát triển chuyên môn kỹ thuật, chỉ đạo tuyến trên cả nước, hỗ trợ cơ sở vùng khó khăn.

Nếu thực hiện tự chủ toàn diện cũng vẫn sẽ gặp những khó khăn nhất định như bệnh nhân ung thư phải chi trả nhiều hơn, ngay cả khi có hành lang pháp lý, việc thực hiện tự chủ toàn diện cũng cần theo lộ trình", GS Lê Văn Quảng đề xuất.

Cần xem lại logic pháp luật trong xây dựng và thực hiện đề án

Theo ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng ban Dân nguyện Quốc hội, việc 2 bệnh viện lớn là Bạch Mai và K đang có đề xuất xin dừng thực hiện thí điểm tự chủ toàn diện theo Nghị quyết số 33/NQ-CP vì gặp nhiều khó khăn, vướng mắc … điều này đặt ra vấn đề tính khả thi, xét trên cả tính phù hợp thực tiễn và cơ sở pháp lý.

Đề án thí điểm có giao nhiệm vụ cho bệnh viện nhưng Chính phủ, Bộ Y tế không có các văn bản quy phạm, văn bản hướng dẫn để đảm bảo tính pháp lý và các cơ chế chính sách liên quan khác như đầu tư, mua sắm chưa đầy đủ. Đây là một rủi ro cả về chính sách và giải pháp triển khai cho đơn vị thực hiện. Đương nhiên cơ sở khám chữa bệnh công lập tầm cỡ hàng đầu của đất nước không thể, không dám tự mình thực hiện những hoạt động chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép,  nhất là "thí điểm". Nói cách khác, họ không thể thí điểm trong "sương mù" chính sách. Vả lại, chính sách, pháp luật xét cho cùng mới chỉ là điều kiện cần mà chưa phải đã đủ.

Theo Nghị quyết 33 nói trên, khi bắt đầu thực hiện thí điểm, Bộ trưởng Bộ Y tế chỉ định thành lập Hội đồng quản lý và cử Giám đốc đương nhiệm làm Chủ tịch Hội đồng quản lý (HĐQL) kiêm Tổng Giám đốc/Giám đốc bệnh viện. Tuy nhiên, theo Nghị quyết hiên họp Chính phủ thường kỳ vào 11/2019, có nội dung điều chỉnh NQ 33 với nội dung "về tổ chức và nhân sự, theo hướng Chủ tịch Hội đồng quản lý không kiêm nhiệm Tổng Giám đốc/Giám đốc bệnh viện". 

Như vậy, tính nhất quán trong đề án liệu được đảm bảo hay chưa? Hơn nữa, các nội dung liên quan đến hoạt động quản lý được thiết kế trên cơ sở Giám đốc bệnh viện đồng thời là Chủ tịch HĐQL, nên khi thay đổi về cơ cấu thành phần HĐQL nhưng không có bất kỳ điều chỉnh về phương thức quản lý điều hành là chưa phù hợp về logic luật pháp, thiếu chặt chẽ và thống nhất?

Mô hình thí điểm đặt ra mối quan hệ không rõ ràng về trách nhiệm và phương thức chỉ đạo điều hành giữa Đảng ủy cơ quan (bí thư) - HĐQL (Chủ tịch HĐQL) và Ban lãnh đạo (Giám đốc). Một bệnh viện công lập có HĐQL bệnh viện và Giám đốc bệnh viện sẽ giống như mô hình doanh nghiệp.

"Việc chỉ có 2 trong 4 bệnh viện thực hiện cũng cho thấy tính thiếu nhất quán và thiếu đồng bộ trong tổ chức thực hiện, càng chứng tỏ sự ngập ngừng, thiếu chắc chắn trong quản lý. Điều cần cân nhắc đây là các bệnh viện tuyến cuối về chuyên môn kỹ thuật, không chỉ cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh chuyên sâu mà còn có chức năng đào tạo, nghiên cứu khoa học, phát triển kỹ thuật, chỉ đạo tuyến và là chỗ dựa cho các bệnh viện tuyến cuối. Nếu tự chủ toàn diện sẽ dẫn đến hoạt động thiên về cung cấp dịch vụ có nguồn thu, ảnh hưởng đến nhiệm vụ ổn định, phát triển hệ thống và chức năng an sinh xã hội của bệnh viện. Việc này cho thấy chúng ta đang quá du kích trong chính sách nên rất khó có kết quả khả quan", ông Lưu Bình Nhưỡng nêu quan điểm. 

Cần có lộ trình thích hợp         

Dư luận cho rằng, trong giai đoạn hiện nay, với những khó khăn của ngành y tế và yêu cầu phục hồi, phát triển kinh tế-xã hội sau đại dịch, chỉ nên thực hiện tự chủ chi thường xuyên mà chưa tự chủ chi đầu tư, nhất là đối với các bệnh viện tuyến cuối về chuyên môn kỹ thuật. 

Với các bệnh viện tuyến huyện, là tuyến y tế cơ sở nên cần rất cân nhắc kỹ lưỡng về lộ trình áp dụng. 

Theo đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách Quốc hội, tính tự chủ hiện đang gây khó khăn về quyền cho các cơ sở khám chữa bệnh, trong đó có tự chủ trong chi thường xuyên, đầu tư công, mua sắm công. Đây chính là cản trở tác động đến tâm lý của cán bộ, nhân viên ngành y tế nói chung và các cơ sở khám chữa bệnh nói riêng ngại va chạm, né tránh dẫn đến tình trạng khan hiếm thuốc, các vật tư tiêu hao… Từ đó dẫn đến hệ lụy là nhân viên ngành y tế bỏ việc hoặc chuyển công tác khác. 

Thực tế này cần phải nghiêm túc đánh giá để làm sao phát hiện ra các kẻ hở pháp luật, vì có những quy định vô hình chung trở thành cái bẫy pháp lý mà vô tình khi thi hành sẽ vi phạm. Do đó cần rà soát lại các quy định này, qua đó sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Hiện nay có nhiều ý kiến cho rằng, trong thời gian trước mắt chỉ nên thực hiện tự chủ chi thường xuyên trong một giới hạn nhất định mà không nên tự chủ đầu tư – theo đại biểu Lê Thanh Vân, vấn đề này cần phải đánh giá, tổng kết về tự chủ đầu tư để rút ra bài học và đề xuất thay đổi chính sách.

Tuy nhiên việc tự chủ cần theo lộ trình, những bài học thực tiễn trong phòng chống đại dịch vừa qua có thể rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm xương máu cho ngành y tế - đại biểu Lê Thanh Vân nhấn mạnh.