“Siết” phát hành trái phiếu, doanh nghiệp sẽ quay lại với kênh tín dụng

Đó là nhận định của Công ty chứng khoán SSI tại báo cáo thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) vừa công bố ngày 27/10.

Báo cáo đề cập, trong quý III/2020, các doanh nghiệp phát hành tổng cộng 164,4 nghìn tỷ đồng trái phiếu. Con số này tăng 29% so với quý trước và tăng 95% so với cùng kỳ 2019.

Tổng lượng TPDN phát hành 9 tháng đầu năm là 341 nghìn tỷ đồng, tăng 79% so với cùng kỳ năm 2019. Cùng với đó, quy mô thị trường TPDN tính trên GDP tăng nhanh từ mức 11,4% tại cuối 2019 lên 14,4% vào cuối tháng 9/2020.

Tuy nhiên, chỉ có 23,5 nghìn tỷ TPDN được phát hành ra công chúng gồm: 10 nghìn tỷ đồng của CTCP Tập đoàn Masan phát hành vào tháng 3, 5 và 6/2020; 9,46 nghìn tỷ đồng của Vietinbank vào tháng 7 và 9/2020; 2 nghìn tỷ của Vincom Retail vào tháng 8; và 2 nghìn tỷ của Công ty TNHH Khai thác và chế biến Khoáng sản Núi Pháo vào tháng 7/2020.Trái phiếu phát hành riêng lẻ chiếm tới 94% tổng TPDN phát hành trong 9 tháng.

Đáng chú ý, lượng phát hành riêng lẻ tăng vọt trong tháng 8 và sụt giảm mạnh trong tháng 9. Có tới 86,4 nghìn tỷ trái phiếu phát hành trong tháng 8, tăng 71% so với tháng 7 và chiếm 57% lượng phát hành riêng lẻ cả quý.

Sang tháng 9, chỉ có 14,1 nghìn tỷ TPDN được phát hành riêng lẻ, giảm tới 84% so với tháng 8 và chủ yếu là trái phiếu của các NHTM.

Các doanh nghiệp cần huy động vốn sẽ quay trở lại với kênh tín dụng

Theo SSI, diễn biến này không có nhiều bất ngờ khi các điều kiện phát hành riêng lẻ bị siết chặt hơn tại Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 163/2018/NĐ-CP có hiệu lực từ 01/9/2020, các doanh nghiệp có nhu cầu huy động vốn qua kênh trái phiếu sẽ phải chuyển sang hình thức phát hành ra công chúng.

Trong khi đó, Ngân hàng nhà nước (NHNN) dự kiến tăng trưởng tín dụng cả năm 2020 có thể đạt 8-10% sau khi đã tăng 6,09% trong 9 tháng đầu năm, tức là có khoảng 150-320 nghìn tỷ đồng tín dụng tăng thêm trong quý IV/2020.

Cùng với việc giãn lộ trình giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung vào dài hạn, NHNN cũng đã giảm trần lãi suất tiền gửi và cho vay ngắn hạn lần thứ 3 trong năm nay.

SSI nhìn nhận, ngoại trừ các ngân hàng thương mại thực hiện phát hành trái phiếu riêng lẻ theo Thông tư 34/2013/TT-NHNN, các doanh nghiệp khác đều tuân thủ theo Nghị định 81 nên sẽ giảm mạnh phát hành trái phiếu riêng lẻ trong quý IV/2020.

Do đó, các doanh nghiệp cần vốn sẽ quay trở lại kênh tín dụng của các ngân hàng thương mại vốn có đủ năng lực và trình độ để thẩm định và xử lý các rủi ro phát sinh, bảo vệ nhà đầu tư nhỏ lẻ trước tình trạng phát hành ồ ạt nhưng thiếu công bố thông tin như giai đoạn vừa qua. Tuy nhiên, việc phát hành ra công chúng khó có thể tăng mạnh.

Theo phân tích của các chuyên gia SSI, việc phát hành trái phiếu ra công chúng thực hiện theo quy định tại Thông tư số 75/2004/TT-BTC, trong đó có điều kiện phát hành là doanh nghiệp phải kinh doanh có lãi (có lợi nhuận sau thuế năm liền trước là số dương, không có lỗ lũy kế đến thời điểm phát hành). Đây chính là nút thắt lớn nhất tại Nghị định 90/2011/NĐ-CP quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Sau khi điều kiện này bị xóa bỏ tại Nghị định 163 thay thế Nghị định 90, thị trường TPDN đã tăng trưởng bùng nổ từ 2019 đến nay. Qua đó có thể thấy có khá nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp BĐS, không đáp ứng được điều kiện này.

Ngoài ra, các quy định về hồ sơ phát hành và công bố thông tin khắt khe hơn phát hành riêng lẻ, các bước thực hiện cũng tốn thời gian hơn (Ủy ban Chứng khoán cấp Giấy chứng nhận đăng ký phát hành trái phiếu ra công chúng trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, phải hoàn thành phân phối trong vòng 90 ngày nếu không sẽ bị thu hồi Giấy phép).

Xếp hạng tín nhiệm trái phiếu doanh nghiệp sẽ sôi động

Quyết định 507/QĐ-TTg ngày 17/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch phát triển dịch vụ xếp hạng tín nhiệm đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Trong đó, đưa ra mục tiêu đến năm 2030 sẽ cấp giấy chứng nhận cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cho tối đa 05 doanh nghiệp và đến 2020 là toàn bộ các đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp đều được xếp hạng tín nhiệm.

Dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cũng đã được quy định tại Nghị định 88/2014/NĐ-CP cho thấy hành lang pháp lý cho việc thành lập và hoạt động xếp hạng tín nhiệm đã tương đối đầy đủ từ 5 năm trước đây. Tuy nhiên, báo cáo của SSI chỉ ra rằng, đến thời điểm hiện tại chỉ có 2 doanh nghiệp có giấy phép nhưng mới triển khai dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cho rất ít các doanh nghiệp.

Hiện tại, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) đang phối hợp với các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế như Moody's, Standard and Poor's thành lập tổ chức xếp hạng định mức tín nhiệm. Do đó, hoạt động định hạng tín nhiệm được kỳ vọng sẽ triển khai mạnh hơn trong thời gian tới.