Tên lửa rơi ở Ba Lan: Chuyên gia cảnh báo lỗ hổng sườn phía đông của NATO

Cuộc chiến ở Ukraine đã khiến NATO chấn động trong tuần này khi một quả tên lửa phát nổ ở một ngôi làng Ba Lan gần biên giới Ukraine, khiến hai người thiệt mạng. Ngay sau vụ nổ hôm thứ Ba 15/11, Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cho biết chất nổ tấn công Przewodow, một ngôi làng có hàng trăm người, "rất có thể là do Nga sản xuất" khi một cuộc điều tra vẫn đang tiếp diễn.

Tuyên bố của ông đã gây chấn động khắp thế giới và các nhà lãnh đạo NATO bày tỏ ý chí bảo vệ từng tấc đất trong liên minh quân sự lớn nhất thế giới mà Ba Lan là thành viên.

Các nhà phân tích quân sự đã đưa ra các gợi ý rằng đây có thể là thời điểm mà liên minh sẽ viện dẫn Điều 4, một cuộc tham vấn giữa các quốc gia NATO khi một thành viên cảm thấy bị đe dọa, hoặc Điều 5, khi một cuộc tấn công được coi là bạo lực chống lại toàn bộ liên minh, cho phép NATO để quyết định hành động mà nó cho là phù hợp để bảo vệ các thành viên của mình.

Cùng ngày, Nga đã tấn công cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine bằng một làn sóng tấn công tên lửa.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gọi vụ nổ ở Ba Lan là "một sự leo thang rất nghiêm trọng" và nói: "Chúng ta phải hành động".

Tuy nhiên, NATO và các quốc gia phương Tây, bao gồm cả Mỹ cho rằng tên lửa này là một tên lửa đi lạc, có khả năng là một phần của hệ thống phòng không Ukraine. Tuy vậy, họ nói rằng Nga phải chịu trách nhiệm chung vì đã gây ra chiến tranh ở Ukraine.

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã duy trì lập trường thận trọng trong suốt sự việc và không đổ lỗi cho Nga khi ông chờ đợi thông tin tình báo Ba Lan.

Một ngày sau vụ nổ, Tổng thống Duda cùng với các đồng minh phương Tây của mình nói rằng vụ nổ có thể là một tai nạn của Ukraine và không viện dẫn bất kỳ điều khoản nào của NATO.

Ông Stoltenberg cho biết một phân tích sơ bộ cho thấy một tên lửa phòng không của Ukraine đã hạ cánh xuống Ba Lan và được khai hỏa để bảo vệ lãnh thổ Ukraine trước các cuộc tấn công bằng tên lửa hành trình của Nga.

"Nhưng để tôi nói rõ, đây không phải là lỗi của Ukraine," ông Stoltenberg nói, đồng thời nhấn mạnh rằng Nga vẫn phải chịu trách nhiệm cuối cùng.

Jim Townsend, phó trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách châu Âu và NATO dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama đã hoan nghênh cách tiếp cận của NATO trong vụ việc này.

Ông Jim Townsend nói với Al Jazeera: "Tôi nghĩ NATO đã làm rất tốt khi rất cân nhắc và thận trọng, bằng cách đưa ra một câu chuyện dựa trên sự thật. "Tôi nghĩ rằng Mỹ cũng giống như vậy giữa một môi trường mà mọi thứ đều rất u ám với rất nhiều thông tin trái chiều ngoài kia".

Ông Jim Townsend nói: "Các thông tin trái chiều chủ yếu được báo chí săn đón, và nó trở nên điên cuồng thực sự".

Alexander Lanoszka, trợ lý giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Waterloo của Canada, nói với Al Jazeera rằng vụ việc chứng tỏ rằng "lãnh thổ NATO không thể hoàn toàn cách ly khỏi những thách thức phòng không mà Ukraine phải đối mặt".

Nhưng một cuộc can thiệp quân sự trực tiếp chống lại Nga "là quá rủi ro", ông Alexander Lanoszka nói, "vì những lo ngại hợp lý của các quốc gia về sự leo thang hạt nhân. Tuy nhiên, họ có thể bỏ qua một số vướng mắc mà họ đã có về việc cung cấp một số nền tảng nhất định cho Ukraine".

Nếu NATO kết luận tên lửa là của Nga và vụ nổ là một cuộc tấn công có chủ đích, phản ứng rất có thể là "tăng viện trợ quân sự", ông Lanoszka nói.

"Nhiều khả năng là với hệ thống phòng không nhưng có lẽ liên quan đến hệ thống tên lửa đất đối đất MGM-140 mà Ukraine đã muốn có từ lâu", ông Alexander Lanoszka nói thêm.

Phát biểu từ hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali, Indonesia, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết "không có khả năng" tên lửa do Nga bắn. Sự kiềm chế của ông đã được Điện Kremlin khen ngợi hiếm có.

Nhưng Nga đã chỉ trích một số nước phương Tây, đặc biệt là Ba Lan, về những phản ứng ban đầu của họ.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên: "Chúng tôi đã chứng kiến một phản ứng cuồng loạn, điên cuồng khác của những người bài Nga, không dựa trên bất kỳ dữ liệu thực tế nào".

Vụ nổ xảy ra một ngày trước khi NATO dự kiến triệu tập một cuộc họp trực tuyến của Nhóm liên lạc quốc phòng Ukraine, trong đó những người tham gia sẽ quyết định về các gói hỗ trợ quân sự trong tương lai.

Chuyên gia Lanoszka nói: "Cho dù diễn biến thực sự của các sự kiện dẫn đến thảm kịch ở ngôi làng Ba Lan đó là gì đi nữa, thì nó cũng diễn ra vào một ngày khi Nga phóng một loạt tên lửa lớn khắp Ukraine.

Bất cứ khi nào Nga chịu tổn thất rất rõ ràng trên chiến trường, nước này có xu hướng trả đũa bằng cách tiến hành một cuộc không kích lớn vào các thành phố của Ukraine. Một phần của chiến lược là tạo ra một tình huống khủng bố có tác động tâm lý đến người dân Ukraine, theo lý thuyết, họ sẽ sẵn sàng chấp nhận các điều khoản của Nga hơn".

Townsend cho rằng với chiến dịch tăng cường của Moscow, phương Tây và NATO phải tập trung gửi thêm hệ thống phòng không tới Ba Lan và các nước có chung biên giới với Nga và Ukraine.

Ông nói: "Họ có thể cần thêm một số hệ thống (tên lửa) Patriot hoặc thứ gì đó tương tự vì có thể có những sự cố tên lửa khác sắp xảy ra khi chiến tranh tiếp diễn. Lần tới nó có thể là một tên lửa thực sự của Nga, và chúng ta cần phải sẵn sàng cho điều này".

Phát biểu với các phóng viên ở Brussels, ông Stoltenberg cho biết vụ nổ ở Ba Lan nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường hơn nữa sườn phía đông của liên minh và hỗ trợ Ukraine.

"Ít nhất là trong những tuần mùa đông sắp tới, các hệ thống phòng không sẽ giúp ích cho Ukraine vì chúng ta đã thấy rằng lực lượng phòng không của nước này đang xoay sở để nhắm mục tiêu vào rất nhiều tên lửa của Nga", ông Nedelcu nói. "Vì vậy, bây giờ chỉ là thu hẹp khoảng cách đó và đảm bảo rằng các tên lửa của Nga không bắn trúng mục tiêu của họ."

Khi các quốc gia NATO tiếp tục hỗ trợ Ba Lan trong cuộc điều tra, Townsend cho biết ông hy vọng sẽ có một loại "báo cáo hành động trong tương lai" nêu chi tiết toàn bộ quá trình điều tra và giải pháp để giải quyết vụ việc.

Ông nói với Al Jazeera: "Ngay từ sớm, các quốc gia NATO đã quyết định thận trọng trong từng bước đi trong khi thu thập bằng chứng. Liên minh đã làm rất tốt trong việc xử lý cuộc khủng hoảng này, nhưng nhiều bài học cũng đang được rút ra khi NATO vượt qua cuộc chiến này và hỗ trợ Ukraine. Vì vậy, một nghiên cứu để xem xét những gì NATO đã làm đúng và những việc cần làm thêm để ngăn chặn những sự cố như thế này trong tương lai có thể hữu ích".

Hiện tại, Ukraine đã yêu cầu được tiếp cận khu vực tên lửa đã rơi và Ba Lan có thể sẽ cho phép.

Vào tối thứ Ba, ông Zelensky khẳng định rằng tên lửa là "thông điệp từ Nga tới hội nghị thượng đỉnh G20".

Vì Ba Lan và các quốc gia khác như Latvia đã nhanh chóng đổ lỗi cho Nga, "vụ việc này càng củng cố thêm câu chuyện của Nga về việc phương Tây 'thúc đẩy Thế chiến III'", Kamil Zwolski, phó giáo sư chính trị quốc tế tại Đại học Southampton, nói với Al Jazeera . "Nhưng phản ứng của Nga là hoàn toàn có thể dự đoán được".