Tín dụng xanh: Ngân hàng muốn “bung” nhưng vẫn vướng

Tính đến thời điểm hiện tại, dù chưa có con số cụ thể về tăng trưởng tín dụng cho các dự án xanh, nhưng nhìn vào cơ cấu tăng vốn của các ngân hàng gần đây có thể thấy dòng vốn đang "chảy" mạnh vào các dự án xanh. Trong đó, chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực là nông nghiệp xanh, năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, quản lý nước bền vững tại khu vực đô thị và nông thôn, lâm nghiệp bền vững.

Theo số liệu được công bố gần nhất của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), đến hết tháng 6/2019 dư nợ tín dụng đối với các dự án xanh là 310.600 tỷ đồng, tăng 29% so với năm 2018.

Bùng nổ cho vay tín dụng xanh

Tại BIDV, tính đến cuối năm 2019, tổng dư nợ đối với các dự án xanh là hơn 20 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 1,8% tổng dư nợ cho vay của ngân hàng. Đặc biệt, dư nợ dự án xanh tăng mạnh kể từ cuối năm 2019. Tính riêng quý IV, tỷ trọng doanh số cho vay các dự án xanh của BIDV chiếm 47,85% của cả năm 2019.

Hiện, BIDV đã ban hành gói tín dụng riêng (7.000 tỷ đồng) dành cho nhóm khách hàng đầu tư vào lĩnh vực xanh nhằm hỗ trợ phát triển bền vững doanh nghiệp nhỏ và vừa, thời hạn vay tối đa 10 năm, với lãi suất ưu đãi tối đa 5 năm. BIDV cũng đang tiếp cận nguồn vốn SUNREF thuộc gói tín dụng xanh do Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) tài trợ, trị giá 100 triệu USD, tài trợ cho các dự án đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch và tiết kiệm.

VPBank cũng chính thức công bố chương trình tín dụng xanh dành cho các khách hàng có nhu cầu vay vốn với mục đích đầu tư cho các kế hoạch, dự án thân thiện với môi trường: vay tài trợ dự án, hoạt động sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng với mục tiêu chống biến đổi khí hậu, giảm phát thải carbon và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế bền vững, thân thiện với môi trường…

Trong tháng 8, VietinBank triển khai sản phẩm dịch vụ với mục tiêu tài trợ vốn đầu tư dự án điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp ký hợp đồng mua bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) hoặc đơn vị được EVN ủy quyền. Quy mô gói cấp tín dụng cho sản phẩm này lên tới 10.000 tỷ đồng với mức lãi suất ưu đãi chỉ từ 8,1%. Đặc biệt, VietinBank áp dụng cơ chế nhận tài sản bảo đảm linh hoạt theo từng khách hàng.

Cùng thời điểm, tại Sacombank, Phó Tổng giám đốc Phan Đình Tuệ cho biết ngân hàng dành đến 8.500 tỷ đồng với lãi suất cho vay từ 6%/năm đối với khách hàng doanh nghiệp mới và hiện hữu, có nhu cầu sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực "xanh" hoặc có quy trình hoạt động không gây ảnh hưởng, có khả năng bảo vệ tài nguyên, môi trường... cùng một số lĩnh vực, ngành nghề ưu tiên khác.

Song song đó, ngân hàng cũng dành nguồn vốn khác lên đến 5.000 tỷ đồng hỗ trợ doanh nghiệp với lãi suất siêu ưu đãi, chỉ từ 5%/năm. Doanh nghiệp thỏa điều kiện VIP của Sacombank cũng được hỗ trợ vốn lãi suất thấp từ 5,5%/năm.

Còn đối với các cá nhân và hộ gia đình, Sacombank đang dành nguồn vốn 500 tỷ đồng cho vay mua thiết bị năng lượng mặt trời với lãi suất ưu đãi, tặng kèm thêm sản phẩm bảo hiểm nhằm khuyến khích khách hàng sử dụng nguồn năng lượng tự nhiên thay cho điện năng.

Vì sao vẫn vướng?

Tín dụng xanh là định hướng mà NHNN đặt ra cho các ngân hàng những năm vừa qua. Từ năm 2015, NHNN đã ban hành chỉ thị số 03 về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh, quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng.

Đến tháng 8/2018, NHNN tiếp tục ban hành quyết định số 1604 về việc phê duyệt đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam.

Theo đó, NHNN đặt mục tiêu đến năm 2025, tất cả các ngân hàng phải xây dựng được quy định nội bộ về quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng.

Ngoài ra, 100% các ngân hàng cũng phải thực hiện đánh giá rủi ro môi trường xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; áp dụng các tiêu chuẩn về môi trường cho các dự án được ngân hàng cấp vốn vay; kết hợp đánh giá rủi ro môi trường như một phần trong đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng.

Tuy nhiên, lãnh đạo các ngân hàng cho biết, việc đầu tư vào lĩnh vực xanh vẫn gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân là do chưa có quy định, định nghĩa, tiêu chuẩn cụ thể về các danh mục các ngành, lĩnh vực xanh để có thể áp dụng chung, thống nhất trên cả nước, dẫn tới thiếu cơ sở, căn cứ để các ngân hàng thương mại lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh.

Tổng giám đốc SHB Nguyễn Văn Lê khẳng định, hiện vẫn thiếu khung khổ pháp lý, tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá công cụ đo lường tác động đến môi trường để hỗ trợ xây dựng chính sách, sản phẩm phát triển tín dụng xanh…

Đó là chưa kể các phương án kinh doanh, dự án tham gia phải đáp ứng các điều kiện khắt khe về bảo vệ môi trường, các thủ tục vay vốn phức tạp. Bởi vậy, nếu không có hỗ trợ lãi suất, các khách hàng sẽ chưa có nhu cầu sử dụng sản phẩm tín dụng xanh của ngân hàng.

Còn theo lý giải của một lãnh đạo ngân hàng thương mại trên địa bàn TP.HCM, đặc thù cho vay của các ngân hàng đối với các dự án xanh còn nhiều khó khăn như cơ chế ưu đãi chưa rõ, chi phí đầu tư rất lớn, thời gian hoàn vốn kéo dài trong khi nguồn vốn huy động của các ngân hàng chủ yếu là ngắn và trung hạn. Vì vậy, lãi suất cho vay các dự án xanh chưa giảm nhiều so với một số lĩnh vực ưu tiên khác.

Trên thực tế lãi suất cho vay đối với các dự án xanh về cơ bản chưa có sự khác biệt với các khoản vay khác của ngân hàng. Mức lãi suất ngắn hạn dao động trong khoảng 6,2-9,4%/năm, các khoản vay trung dài hạn khoảng 9,4-11,4%/năm.

Ở góc độ quản lý, đại diện NHNN cũng phải thừa nhận, "Hệ thống ngân hàng đang gặp phải khó khăn khi triển khai tín dụng xanh như hướng dẫn về danh mục các ngành, lĩnh vực xanh chưa có các tiêu chí cụ thể để các ngân hàng có căn cứ lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh".

Đánh giá về xu hướng chung của hoạt động tín dụng thời gian tới, giới chuyên gia đều có chung nhận định rằng tín dụng xanh sẽ chiếm lĩnh vị trí quan trọng trong cơ cấu tín dụng của mỗi nhà băng. Đó không chỉ là hành động thiết thực, trực tiếp góp phần bảo vệ môi trường, mà những khoản vay này còn có độ an toàn hơn so với nhiều lĩnh vực khác, qua đó giúp ngân hàng tiếp tục gia tăng hiệu quả hoạt động song hành với kiểm soát chặt chẽ rủi ro theo đúng chủ trương của cơ quan quản lý.

Tuy nhiên, để làm được điều đó, cần phải nhanh chóng hoàn thiện cơ sở pháp lý, kế hoạch triển khai hành động để phát triển tín dụng xanh. Đồng thời, có cơ chế hỗ trợ về vốn, chính sách cho các doanh nghiệp, người dân dễ dàng tiếp cận với gói vay.