Vaccine Covid-19 chưa chắc cứu được kinh tế toàn cầu

Rào cản về mức độ hiệu quả, khả năng sản xuất, mạng lưới phân phối khiến vaccine chưa chắc là đũa thần với các nền kinh tế.

Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) Mỹ đã yêu cầu các bang sẵn sàng phân phối vaccine Covid-19 vào cuối tháng 10. Đại gia dược phẩm Pfizer cũng cho rằng họ có đủ dữ liệu để xin Cục quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ (FDA) cấp phép cho vaccine tiềm năng của mình trong tháng tới.

Phần lớn chuyên gia cho rằng khó có vaccine trước khi cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ diễn ra vào tháng 11. Nhưng với việc ít nhất 7 loại vaccine tiềm năng đang trong giai đoạn thử nghiệm thứ 3, rất có khả năng ít nhất một loại sẽ được cấp phép trong các tháng tới. Các hãng dược phẩm cũng đang chạy đua phát triển thuốc điều trị Covid-19.

Một loại vaccine hiệu quả được kỳ vọng sẽ là đũa thần giúp kinh tế toàn cầu nhanh chóng quay về đúng quỹ đạo. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng có nhiều lý do khiến đà phục hồi có thể vẫn chậm chạp.

Neil Shearing – kinh tế trưởng tại Capital Economics viết trong một nghiên cứu tháng trước rằng tác động với các nền kinh tế khi vaccine xuất hiện là rất khác nhau. Và quan điểm vaccine sẽ thay đổi đáng kể triển vọng kinh tế năm tới có thể là sai lầm.

"Hãy tưởng tượng ở một đầu sẽ là loại vaccine cực kỳ hiệu quả, được sản xuất và phân phối nhanh chóng. Đầu kia là loại vaccine ít hiệu quả, gặp nhiều thách thức trong sản xuất và phân phối, đến năm 2021 vẫn thiếu thốn", ông mô tả, "Còn với các kịch bản ở giữa, có khả năng các nền kinh tế vẫn sẽ áp dụng biện pháp kiềm chế đại dịch trong tương lai gần, như giãn cách xã hội, hạn chế di chuyển ra nước ngoài".

Vaccine thường không có hiệu quả 100% và số liều sản xuất ra cũng hạn chế. Việc phân phối cũng có thể là vấn đề, cả trong nội bộ một nước lẫn giữa các quốc gia với nhau. Và kể cả khi các thách thức này được giải quyết, nhiều người vẫn có thể không đồng ý dùng vaccine.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết họ muốn một loại vaccine có hiệu quả 70%, nhưng mức tối thiểu mà tổ chức này thiết lập cho vaccine Covid-19 chỉ là 50%. Điều này có nghĩa những người sử dụng vaccine vẫn có khả năng nhiễm bệnh. Shearing cho rằng việc này sẽ ngăn cản họ làm việc và chi tiêu.

Khả năng cung cấp cũng là một yếu tố quan trọng. Shearing cho biết số liệu từ các công ty cho thấy khoảng 1 tỷ liều có thể được sản xuất trong năm nay. 7 tỷ liều tiếp theo sẽ sẵn sàng phân phối trong năm 2021. Tuy nhiên, những con số này được tính toán trên giả thiết nhiều loại vaccine được cấp phép. Vì thế, nguồn cung thực tế có thể thấp hơn nhiều.

Ngoài ra, kim tiêm và xi lanh chuyên dụng cũng cần được sản xuất thêm. Nhưng các quốc gia như Mỹ hiện không có đủ. Toàn cầu cũng đang thiếu chai thủy tinh đựng vaccine. Tuần trước, một người phát ngôn của WHO cho biết họ không kỳ vọng vaccine được cung ứng rộng rãi cho đến giữa năm sau.

Rào cản cuối cùng là rất nhiều người vẫn lưỡng lự trong việc sử dụng vaccine. Một nghiên cứu của ngân hàng Deutsche Bank cho thấy chỉ 61% người Pháp có kế hoạch dùng vaccine nếu có loại được cấp phép trong 6 tháng tới. Tỷ lệ này ở Đức, Italy, Tây Ban Nha và Mỹ vào khoảng 70 – 75%. Tại châu Âu, chỉ nửa dân số đồng ý rằng "vaccine là an toàn".

"Từ quan điểm kinh tế toàn cầu, vấn đề không đơn giản nằm ở việc có hay không có vaccine", Shearing kết luận. Phần lớn nghiên cứu ước tính chi phí vaccine vào khoảng 20 – 50 USD một liều. Con số này nằm ngoài khả năng của nhiều quốc gia mới nổi.

Trong khi đó, các nền kinh tế đang phát triển đã đặt trước lượng lớn vaccine đang được nghiên cứu. "Việc này có thể khiến quá trình miễn dịch hóa trên toàn cầu chia thành 2 tốc độ. Các nước mới nổi sẽ chậm hơn nhiều các nền kinh tế phát triển, phải phụ thuộc vào hỗ trợ của các tổ chức quốc tế", ông nói.

Còn trên thị trường chứng khoán, cổ phiếu các hãng dược phẩm và công nghệ sinh học, như Moderna, đã tăng vọt năm nay nhờ cam kết nghiên cứu vaccine. Sự hào hứng của nhà đầu tư cá nhân cũng phần nào giúp các mã này lập đỉnh. Dù vậy, các khoản đầu tư này có thể không mang lại nhiều lợi nhuận như kỳ vọng nếu việc thử nghiệm không có kết quả tốt, hoặc quá trình phân phối gặp trở ngại.