8X Ninh Bình làm sống lại làng gốm Bồ Bát cổ xưa, tương truyền làng có tuổi đời 3.500 năm

Lịch sử nghề gốm Bồ Bát

Nghề gốm cổ Bồ Bát cách đây khoảng 3.500 năm bắt nguồn từ làng Bạch Bát-Bồ Xuyên, chấn Thanh Hoa thuộc Ái Châu xưa, nay là làng Bạch Liên (xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình).

Nghệ nhân Phạm Văn Vang (xã Yên Thành, huyện Yên Mô) cho biết: "Làng gốm Bồ Bát (thời đó thuộc phủ Trường Yên) trong quá trình khai quật, ghi chép từ các dòng họ…chứng minh nghề gốm Bồ Bát có cách đây khoảng 3.500 năm".

"Gốm Bồ Bát phát triển mạnh nhất vào thời vua Đinh Bộ Lĩnh (tức Đinh Tiên Hoàng đế) dẹp loạn 12 sứ quân. Ngay khi lên ngôi, Đinh Tiên Hoàng đã đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, dời Kinh ấp về động Hoa Lư, bắt đầu dựng đô mới, đắp thành đào hào, xây cung diện,...

Lúc đó, người thợ gốm Bồ Bát được vua Đinh đưa lên làm gạch để xây kinh đô Hoa Lư. Ngoài ra, sản phẩm gốm Bồ Bát còn được vua Đinh Tiên Hoàng đưa đi các nước", nghệ nhân Vang cho biết.

Theo nghệ nhân Vang, dấu hiệu nhận biết đồ gốm Bồ Bát thông qua sắc gốm trắng độc đáo, ít loại gốm nào có được. Cùng với tay nghề điêu luyện của những người thợ của làng Bồ Bát, làng gốm nổi tiếng qua nhiều thời kỳ.

Qua tìm hiểu, năm 1.010 vua Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long. Lúc này, những nghệ nhân giỏi của làng gốm Bồ Bát đã theo triều đình về Thăng Long, định cư ở vùng ven sông Hồng, nơi có vùng đất sét tốt để sản xuất gốm sứ và tạo nên làng gốm sứ Bát Tràng nổi tiếng ngày nay.

Sau khi những người thợ gốm giỏi về Thăng Long, làng gốm Bồ Bát bấy giờ chỉ còn ít người giữ được nghề. Đến thế kỷ XVII hầu như nghề gốm của làng bị lãng quên theo thời gian, và mai một, thất truyền từ đó.

8X gây dựng lại nghề gốm cổ

Tưởng chừng nghề gốm Bồ Bát bị "thất truyền", nhưng năm 2005, nghệ nhân Phạm Văn Vang (sinh năm 1981, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình) đã tìm hiểu và gây dựng lại nghề gốm cổ.

Chia sẻ với Báo điện tử DANVIET.VN, nghệ nhân Phạm Văn Vang nói: "Khi tôi lớn lên thì được nghe kể lại rất nhiều câu chuyện về nghề gốm làng Bạch Bát. Qua đó, tôi tìm thêm tài liệu có liên quan đến làng nghề gốm cổ này để đọc, nghiên cứu…".

"Sau một thời gian tôi nhận thấy bản thân cần phải "hồi sinh" nghề gốm một thời vang danh này. Vì thế, tôi quyết định ra Bát Tràng (Hà Nội) để học nghề với quyết tâm gây dựng lại nghề gốm có từ nhiều đời nay", nghệ nhân Vang thổ lộ.

Cũng theo nghệ nhân 8X, loại đất sét làm ra gốm Bồ Bát được lấy ở các đồi xung quanh khu vực xã Yên Thành (huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình), đây cũng là nơi xa xưa cha, ông làng Bồ Bát lấy đất làm gốm cổ.

Với đôi bàn tay khéo léo của người thợ, đất được tạo dáng, vuốt tay, be trạch trên bàn xoay ra các bình hoa, lọ, chén bát đĩa, chuông gió, tranh mỹ nghệ, tượng gốm nghệ thuật…được nhiều người ưa thích.

Gốm Bồ Bát hồi sinh bởi chất gốm có màu men trắng, rắn, sản phẩm làm ra được người thợ gốm dành hết tâm huyết khi phải trải qua nhiều công đoạn như chọn, xử lý và pha chế đất, tạo hình, sửa dáng, vẽ, tráng men, nung…

Hiện nay, cơ sở sản xuất gốm ở Bồ Bát của nghệ nhân Phạm Văn Vang có diện tích  6.000 m2, với 20 người thợ làm việc mỗi ngày. Được biết, nghệ nhân Vang trả lương theo tay nghề từ 5-8 triệu đồng/người/tháng.

Các sản phẩm gốm Bồ Bát từ cơ sở nghệ nhân Phạm Văn Vang sản xuất và phát triển đều là các sản phẩm lưu niệm, quà tặng gắn với các hình ảnh du lịch đặc trưng của tỉnh Ninh Bình như: Cố đô Hoa Lư, Danh thắng Tràng An, chùa Bái Đính,…