Bộ trưởng xài 'tiền chùa' xây sân chơi cho con rể

Công cuộc chống tham nhũng của Tổng thống Nga Vladimir Putin đang được tiến hành, với diễn biến mới nhất là cựu Bộ trưởng Quốc phòng Anatoly Serdyukov bị điều tra hình sự về tội “cẩu thả” khi ông sử dụng tiền nhà nước và sai binh lính xây dựng cơ sở hạ tầng cho một khu resort nghỉ dưỡng cao cấp của con rể.

Ngày 3.12, Serdyukov sẽ phải cung cấp lời khai, theo Ủy ban thanh tra liên bang (IC). Đây là lần đầu tiên có cuộc điều tra hình sự đối với cựu Bộ trưởng Serdyukov, người bị Tổng thống (TT) Putin cách chức hồi tháng 11-2012 trong một vụ tham nhũng cấp cao. Theo luật Nga, tội “cẩu thả” khiến Serdyukov có thể bị buộc nộp phạt 120.000 rúp, lao động công ích một năm hoặc bị án tối đa 3 tháng tù.

“Xây sân chơi cho con rể”

Serdyukov gây thiệt hại 56 triệu rúp (1,7 triệu USD) cho Nhà nước Nga, khi ông ra lệnh miệng cho cấp dưới sử dụng binh lính vào việc xây một con đường cao tốc tư nhân dẫn vào khu resort Zhitnoye gần biển Caspian, và xây dựng khu nghỉ dưỡng này. IC chuyên điều tra các vụ án hình sự lớn, nêu: “Serdyukov đã phát lệnh lập một cơ sở giải trí cho Bộ Quốc Phòng (BQP), nhưng thay vì phục vụ tổ quốc hoặc nghiên cứu khoa học quân sự, binh lính không quân phải trồng cây bạch dương ở thảo nguyên Astrakhan thuộc miền nam Nga, còn con đường cao tốc được xây bởi một tiểu đoàn bộ binh đường sắt. Con đường này chỉ để phục vụ những người chủ và khách”.

Khu nghỉ dưỡng Zhitnoye được cho là có giá trị 4,5 triệu USD, trên giấy tờ thì có “cơ quan chủ quản” là BQP nhưng chủ nhân thật sự là Valery Puzikov (con rể Serdyukov) vào lúc binh lính tham gia xây dựng công trình. Báo Kommersant hồi tháng 11 đưa tin cuộc điều tra việc xây dựng Zhitnoye được gia hạn đến ngày 17.1.2014, trong khi lẽ ra kết thúc điều tra vào tháng 9-2013.

Vụ lấy tiền nhà nước làm ”sân chơi” cho con rể và sai lính này là một trong vô số tai tiếng tham nhũng liên quan BQP Nga, chủ yếu tập trung vào các hoạt động của công ty quốc phòng Oboronservis thuộc bộ này. Việc liên quan vụ tai tiếng này là lý do chính thức của việc Serdyukov bị cách chức.

Điện Kremlin vẫn bị hỏi tại sao chưa truy tố Serdyukov. Vì thế, quyết định điều tra ông ta của IC được xem là nỗ lực trấn an sự bức xúc, cũng như chứng minh chính phủ sẵn sàng điều tra cả các “quan to”. Phó chủ tịch Đảng Nước Nga thống nhất Sergei Zheleznyak nói đó là “hành động kiên quyết chống lại quan chức làm mất uy tín chính phủ, sẽ là tín hiệu cảnh báo rõ ràng đối với toàn thể công chức”. Gleb Pavlovsky từng là cố vấn chính trị của Điện Kremlin, nói việc điều tra Serdyukov cho phép chính phủ thoát khỏi những chỉ trích.

Mê bồ bỏ vợ nên mất chức?

Các chuyên gia cảnh báo có thể Serdyukov sẽ bị buộc thêm nhiều tội nặng hơn trong quá trình điều tra, dù hiện Serdyukov được xếp vào là nhân chứng “có nghĩa vụ liên quan” vụ tiêu cực của công ty nhà nước Oboronservis gây thiệt hại khoảng 7 tỷ USD cho Nhà nước Nga.

Ít nhất 7 quan chức BQP là cộng sự thân cận của Serdyukov đối mặt với các tội gian lận và bán nhiều nhà thuộc Oboronservis cho nhiều công ty và cá nhân với giá thấp hơn giá thị trường. Oboronservis thuộc BQP, chuyên xây cơ sở hạ tầng quân sự, sửa chữa bảo trì các khí tài quân sự và cung ứng lương thực cho các căn cứ quân đội trên toàn Nga.

Oboronservis bị cáo buộc bán trái phép tài sản của quân đội - gồm viện điều dưỡng, nhà khách và đất đai trị giá 95,5 triệu USD. Một số bất động sản này nằm ở trung tâm Moscow với vị trí thuộc hàng đắt đỏ nhất châu Âu. Nhiều tòa nhà thuộc Oboronservis hồi năm 2011 được bán cho VitaProject, một công ty của Evgenia Vasilyeva, người bị đồn thổi là người tình của Serdyukov và từng là lãnh đạo ban bất động sản của BQP.

Khi nhân viên IC đến căn hộ của Vasilyeva để lấy lời khai, họ trông thấy Serdyukov mặc áo choàng tắm trong nhà thị. Nhà báo nữ Yulia Latynina nêu Serdyukov “rớt” chức vì theo bồ Vasilyeva nên bỏ vợ Yulia Pokhlebenina vốn là con gái của cựu Thủ tướng (TTg) Viktor Zubkov, một đồng minh của chánh văn phòng Điện Kremlin Sergei Ivanov.

Theo chính khách đối lập Alexei Navalny chuyên viết blog chống tham nhũng, có “quy định số 1” đối với người thân cận ông Putin là “phải tôn trọng gia đình”, nhưng “Serdyukov không học thuộc lòng nên bị đánh rớt”, vì ngoại tình và ly thân với vợ là xúc phạm bố vợ Zubkov, người đang là chủ tịch Tập đoàn Dầu khí quốc gia Gazprom. Vladimir Pribylovsky lập một địa chỉ web giám sát nạn tham nhũng, nói: “Dù là bộ trưởng, bạn chớ nên cương với bố vợ, đặc biệt khi bố vợ là Zubkov”.

Trong quá trình điều tra, tội gian lận liên quan vụ bán nhà công trên đã giáng xuống Vasilyeva. Hồi tháng 10, IC nêu đã tịch thu 57.000 viên kim cương, hồng ngọc và bích ngọc cùng 19kg đồ trang sức bằng vàng và platinum của Vasilyeva. Từ vài tuần qua, thị bị quản thúc tại gia trong căn hộ sang trọng của thị ở trung tâm Moscow.

Vasilyeva vẫn tuyên bố mình vô tội, nên cố vấn chính trị Yevgeny Minchenko thân Điện Kremlin nói sự ngoan cố của thị khiến Serdyukov bị điều tra và sẽ còn bị điều tra thêm nhiều tội hình sự. Còn có thông tin đây là đòn trả đũa của IC, do Vasilyeva trả lời phỏng vấn của nhà báo nữ Ksenia Sobchak của kênh truyền hình Dozhd, để “phát tin cho các đồng phạm”, và thị sẽ bị chuyển từ chế độ quản thúc tại gia sang ở tù.

Tranh giành chiếc ghế to

Trong khi Điện Kremlin xem việc cách chức Serdyukov là một phần trong công cuộc chống tham nhũng, nhiều chuyên gia quân sự nói vụ Oboronservis phản ánh cuộc “đấu đá nội bộ giành quyền lực” trên chương trình hiện đại hóa quân đội vốn tốn hàng tỷ USD.

Trong cuộc đấu đá này, Serdyukov thua chánh văn phòng Sergei Ivanov (được xem sẽ thừa kế chức TT của ông Putin) và Phó TTg Dmitry Rogozin. Pribylovsky còn nói: “Vụ cướp tiền của BQP chỉ là chuyện nhỏ, chỉ là cái cớ để nội bộ xử nhau để nắm một đường dây tiêu cực”, một cuộc đấu đá quyền lực giữa các nhóm thân cận ông Putin, vì những nhân vật giàu tham vọng ở Điện Kremlin - gồm Rogozin, người phụ trách mảng công nghiệp quốc phòng - không hài lòng việc Serdyukov quản lý nguồn ngân sách quốc phòng.

Bộ trưởng BQP Nga có quyền hạn rất lớn (cùng với TT và TTg là 3 người có quyền ấn nút cho phép sử dụng vũ khí hạt nhân), được cấp nguồn ngân sách lớn cho công nghiệp quốc phòng (Nga là nhà xuất khẩu vũ khí lớn thứ nhì thế giới). Ông Putin đã hứa sẽ chi 23.000 tỷ rúp (770 tỷ USD) để hiện đại hóa quân đội từ cuối thập niên này. Mục tiêu chính của các nhân vật ấy là “cất” Serdyukov, nhất là khi Điện Kremlin đã quyết tăng 59% cho khoản chi quốc phòng từ năm 2015 lên 97 tỷ USD. Người của ông Putin đã tư vấn rằng ông cần người cứng rắn hơn Serdyukov: “Cách tốt nhất để loại ông ta là tạo ra một tai tiếng về chuyện tham nhũng của ông ta”.

Một giả thiết khác là chính TT Putin đang chịu sức ép của quân đội. Lực lượng này bất mãn ông quan dân sự Serdyukov đã sa thải hơn 200.000 sĩ quan và vạch trần những vụ tham nhũng cấp cao nên càng bị quân đội ghét. Ông nổi tiếng vì gọi các chỉ huy cấp cao là “bọn nhóc mặc quân phục xanh”.

Từng là người bán đồ nội thất, nhảy sang làm cán bộ thuế rồi mau chóng thăng tiến lên làm lãnh đạo ngành thuế, trước khi được giao chức Bộ trưởng BQP năm 2007. Khi còn tại chức, Serdyukov giám sát chương trình cắt giảm lực lượng sĩ quan và đòi hỏi ngành công nghiệp quốc phòng phải tạo ra được các sản phẩm cao nhưng giá rẻ. Lãnh đạo ngành này “cú” Serdyukov do ông ta từ chối ký hợp đồng mới cho đến khi họ báo giá thật minh bạch, và ông bảo họ: “quân đội sẽ mua vũ khí họ cần, chứ không mua vũ khí các ông muốn bán”.

Dưới thời Serdyukov, quân đội cũng mua tàu chiến của Pháp, máy bay không người lái của Israel, xe bọc thép của Ý cùng nhiều vũ khí nước ngoài, khiến giới công nghiệp quốc phòng Nga bị bẽ mặt, các nhân vật quyền thế bị “mất ăn” vì không còn được mua các loại vũ khí lạc hậu, theo Igor Korotchenko, cựu đại tá thuộc Bộ Tổng tham mưu và nay là Tổng biên tập tạp chí Quốc phòng.

Đại tá Vladmir Sabatovsky, cựu phó lãnh đạo Cục Hàng không, nói khi lập Oboronservis với lý do kiếm tiền cho quân đội bằng cách bán nhà và đất, Serdyukov lập nhiều công ty thương mại cổ phần làm vỏ bọc, tức vi phạm luật pháp. Hậu quả là “toàn quân bị xuống cấp”, ví dụ chẳng ai dám báo cáo chỉ có 30% máy bay vận tải quân sự Nga có thể bay thật sự.