Các chatbot AI như ChatGPT liệu có ý thức thực sự?

ChatGPT và các chatbot mới khác rất giỏi trong việc bắt chước tương tác của con người đến nỗi chúng đã khiến một số người đặt câu hỏi: "Liệu có khả năng nào chúng có ý thức không?". Câu trả lời, ít nhất là vào lúc này, là không. Gần như tất cả những người làm việc trong lĩnh vực công nghệ nhân tạo đều chắc chắn rằng, ChatGPT không tồn tại theo cách mà người bình thường thường hiểu.

Nhưng đó không phải là nơi câu hỏi kết thúc. Việc có ý thức trong thời đại trí tuệ nhân tạo nghĩa là gì vẫn còn đang tranh luận.

"Những mạng lưới thần kinh sâu này, những ma trận gồm hàng triệu con số này, làm thế nào để bạn ánh xạ điều đó lên những quan điểm mà chúng ta có về ý thức", Nick Bostrom, giám đốc sáng lập Viện Tương lai Nhân loại của Đại học Oxford nói rõ.

Việc tạo ra sự sống nhân tạo là chủ đề của khoa học viễn tưởng trong nhiều thập kỷ, trong khi các nhà triết học đã dành nhiều thập kỷ để xem xét bản chất của ý thức. Một số người thậm chí còn lập luận rằng một số chương trình AI hiện đang tồn tại nên được coi là có tri giác (một kỹ sư của Google đã bị sa thải vì đưa ra tuyên bố như vậy).

Ilya Sutskever, người đồng sáng lập OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, đã suy đoán rằng các thuật toán đằng sau những sáng tạo của công ty "hơi có ý thức".

Đài NBC News đã nói chuyện với năm người nghiên cứu khái niệm ý thức về việc liệu một chatbot tiên tiến có thể sở hữu một mức độ nhận thức nào đó hay không. Và nếu vậy, loài người có nghĩa vụ đạo đức nào đối với một sinh vật như vậy?

"Đây là một lĩnh vực nghiên cứu rất mới", chuyên gia Bostrom nói. "Có cả tấn công việc chưa được hoàn thành để chứng minh điều đó".

Theo kiểu triết học thực sự, các chuyên gia cho biết vấn đề thực sự nằm ở cách bạn định nghĩa các thuật ngữ và câu hỏi.

ChatGPT, cùng với các chương trình tương tự như trợ lý tìm kiếm Bing của Microsoft, đã được sử dụng để hỗ trợ các tác vụ như lập trình và viết văn bản đơn giản như thông cáo báo chí, nhờ tính dễ sử dụng và khả năng sử dụng tiếng Anh và các ngôn ngữ khác thuyết phục. Chúng thường được gọi là "mô hình ngôn ngữ lớn", vì sự lưu loát của nó phần lớn đến từ việc đã được đào tạo trên kho văn bản khổng lồ được khai thác từ internet. Mặc dù lời lẽ của nó rất thuyết phục, nhưng chúng không được thiết kế với độ chính xác là ưu tiên hàng đầu, và nổi tiếng là thường sai khi cố gắng trình bày sự thật mang tính phức tạp hay có độ nhạy cảm cao.

Người phát ngôn của ChatGPT và Microsoft đều nói với NBC News rằng, họ tuân theo các nguyên tắc đạo đức nghiêm ngặt, nhưng không cung cấp chi tiết cụ thể về những lo ngại rằng sản phẩm của họ có thể phát triển ý thức. Người phát ngôn của Microsoft nhấn mạnh rằng chatbot Bing "không thể tự suy nghĩ hoặc học hỏi".

Trong một bài đăng dài trên trang web của mình, Stephen Wolfram, một nhà khoa học máy tính, đã lưu ý rằng ChatGPT và các mô hình ngôn ngữ lớn khác sử dụng toán học để tìm ra xác suất sử dụng từ nào trong bất kỳ ngữ cảnh cụ thể nào dựa trên bất kỳ thư viện văn bản nào mà nó đã được đào tạo.

David Chalmers, đồng giám đốc của Trung tâm Tâm trí, Não bộ và Ý thức của Đại học New York, đã viết rằng: "Công nghệ này giống như những con tắc kè hoa: Nó có thể áp dụng bất kỳ tính cách mới nào vào bất kỳ lúc nào. Không rõ là chúng có những mục tiêu và niềm tin cơ bản nào đứng đằng sau thúc đẩy hành động của nó hay không", Nhưng theo thời gian, chúng có thể phát triển ý thức rõ ràng hơn về quyền tự quyết, Chalmers nói với NBC News.

Một vấn đề mà các nhà triết học chỉ ra là người dùng có thể tiếp tục và hỏi một chatbot phức tạp xem nó có trải nghiệm nội bộ hay không, nhưng các nhà triết học này khẳng định, họ không thể tin tưởng nó sẽ đưa ra câu trả lời đáng tin cậy.

"Chúng là những kẻ nói dối cừ khôi", Susan Schneider, Giám Đốc Sáng Lập Trung Tâm Trí Tuệ Tương Lai Của Đại Học Florida Atlantic nhận định.

Cô ấy còn nói: "Chúng ngày càng có khả năng tương tác liền mạch hơn với con người. Nó có thể nói với bạn rằng nó cảm thấy rằng nó là con người. Và rồi 10 phút sau, trong một cuộc trò chuyện khác biệt, công cụ này sẽ nói điều ngược lại".

Schneider đã lưu ý rằng các chatbot AI hiện tại sử dụng chữ viết hiện có của con người để mô tả trạng thái bên trong của chúng. Vì vậy, cô lập luận, một cách để kiểm tra xem một chương trình có ý thức hay không là không cấp cho chương trình quyền truy cập vào loại tài liệu đó, và xem liệu nó có thể mô tả trải nghiệm chủ quan hay không.

"Hãy hỏi nó xem nó có hiểu ý tưởng tồn tại sau khi hệ thống của nó chết đi không", cô ấy nói.

Robert Long, một thành viên triết học tại Trung tâm An toàn AI, một tổ chức phi lợi nhuận ở San Francisco, cảnh báo rằng chỉ vì một hệ thống như ChatGPT phức tạp không có nghĩa là nó có ý thức. Nhưng mặt khác, ông lưu ý rằng chỉ vì một chatbot không đáng tin cậy để mô tả trải nghiệm chủ quan của chính nó, điều đó không có nghĩa là nó không có ý thức.

Long cũng cho biết trong một cuộc phỏng vấn với NBC News rằng ý thức con người là sản phẩm phụ của quá trình tiến hóa, đây có thể là bài học về cách một hệ thống trí tuệ nhân tạo ngày càng phức tạp có thể tiến gần hơn đến ý tưởng của con người về trải nghiệm chủ quan. Long cho biết điều tương tự có thể xảy ra với trí tuệ nhân tạo.

"Có thể bạn sẽ không có ý định làm điều đó, nhưng với nỗ lực chế tạo những cỗ máy phức tạp hơn trong tương lai gần, bạn có thể đạt được một số loại hội tụ về loại tâm trí có trải nghiệm, có ý thức", ông nói thêm.