Cậu bé 6 tuổi học lớp 3: Tranh cãi về việc học vượt lớp

Có nên cho trẻ học vượt lớp?

Những ngày vừa qua, câu chuyện của cậu bé 8 tuổi, quê Đồng Tháp nhận được nhiều chú ý khi tham gia một chương trình truyền hình. Sau đó, cậu bé được gọi với biệt danh "thần đồng" nhờ khả năng tính toán siêu nhanh, nói ngoại ngữ, đạt nhiều giải thưởng cả trong và ngoại nước về học thuật, thành thạo chơi đàn piano, đàn tranh. 

Điều đáng nói, cậu bé này ở trường đã học vượt 2 lớp. Năm 6 tuổi em đã được vượt lớp lên lớp 3. Hiện nay 8 tuổi, em đang học lớp 5.

Tuy nhiên, việc học vượt lớp với trẻ tiểu học đang nổ ra nhiều tranh cãi. Có người thì khuyến khích, ủng hộ, có người thì phản đối nhiệt tình và cho rằng đang bắt trẻ "chín ép".

Liên quan đến chủ đề trên, chuyên gia giáo dục Vũ Thu Hương, nguyên giảng viên khoa Giáo dục tiểu học, Đại học Sư phạm Hà Nội, cho rằng nếu học sinh có đủ phẩm chất và năng lực để theo đuổi các lớp trên thì việc vượt cấp là hợp lý về khoa học.

Tuy nhiên, chuyên gia Vũ Thu Hương cũng nhận định, có nhiều vấn đề cần cân nhắc trước khi quyết định cho trẻ học vượt lớp. "Điều thứ nhất là tâm lý trẻ chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng do được đối xử vượt tuổi. Các vấn đề phát triển như sinh lý, tâm lý sẽ có ảnh hưởng lớn. Ví dụ như cả lớp học về giới tính, các giáo viên sẽ dạy đúng với lứa tuổi của các con. Nhưng các học sinh nhỏ tuổi hơn thì sẽ bị dạy sớm và vô hình chung là đẩy các con dậy thì sớm khi các con buộc phải quan tâm đến vấn đề chưa phù hợp với độ tuổi của mình.

Thứ hai, trong quá trình thực hiện, liệu có để xảy ra tình trạng chạy chọt để con học vượt cấp, vượt lớp dẫn đến việc trẻ bị "ép chín", ép phát triển sớm mà không đủ phẩm chất, năng lực.

Thứ ba, hiện tiểu học vẫn có sự đánh giá thiên lệch giữa các môn học. Khi chúng ta xét vượt cấp, vượt lớp, nếu các con đánh giá theo Toán và tiếng Việt thì sẽ đẩy tình trạng học lệch trở nên nghiêm trọng hơn dẫn đến việc thiếu hụt kiến thức kỹ năng. Bên cạnh đó, liệu chúng ta sẽ đánh giá học sinh theo tiêu chuẩn nào để xét vượt cấp vượt lớp hay là lấy điểm số hàng năm? 

Theo tôi mỗi đứa trẻ đều có những năng lực riêng, sự vượt trội ở năng lực này sẽ cảnh báo khả năng thiếu hụt ở năng lực khác. Nếu chỉ nhìn vào duy nhất 1 - 2 năng lực thì mới thấy sự vượt trội còn nếu nhìn tổng thể, con người hầu như luôn có những phần thiếu hụt, cần bổ sung.

Ngoài ra, nếu không có cơ chế tuyển lựa khắt khe, các phụ huynh sẽ ồ ạt đề nghị con học vượt cấp để đẩy nhanh tiến độ cho con theo đuổi chương trình học nước ngoài. Và tình trạng học thêm, dạy thêm sẽ nở rộ".

Theo TS Dương Minh Thành, Trưởng khoa Giáo dục Tiểu học (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM), theo Thuyết đa trí tuệ/đa trí thông minh của Howard Gardner thì đứa trẻ nào cũng có khả năng vượt trội ở một số lĩnh vực nào đó, ví dụ như ngôn ngữ, toán học, thể thao... Theo lý thuyết thì trường hợp của cậu bé trên không phải là cá biệt mà là hiện tượng phổ biến.

TS Dương Minh Thành nhấn mạnh cần chú ý rất nhiều vấn đề. Thứ nhất, học sinh này cũng như bao trẻ khác đều bình thường về mặt tâm sinh lý, chỉ có vượt trội lên về một số năng lực nào đó. Khi đưa ra giải pháp thì ưu tiên sự phát triển tự nhiên của trẻ, tránh cực đoan hóa theo cách đầu tư toàn bộ thời gian, sức khỏe, tuổi thơ của bé cho mục đích phát triển tối đa năng lực đó. Nếu làm theo kiểu cực đoan hóa sẽ khiến đứa trẻ không còn tuổi thơ và tài năng nếu có sau này cũng sẽ thiên lệch.

Thứ 2, khi nuôi dưỡng một cái cây thì ngoài mầm cây tốt cần phải có môi trường tốt, với tình yêu thương làm suối nguồn. Do đó gia đình, thầy cô giáo, bạn bè luôn đi cùng với những bé có tài năng. Minh chứng các tài năng thể thao thế giới (môn cờ vua, tennis, ...) là luôn có người thân bên cạnh.

Thứ 3, gia đình và nhà trường cần cân nhắc khi đưa các bé tài năng học vượt lên khá xa so với các bạn cùng trang lứa. Cần cân bằng giữa học vượt và đảm bảo môi trường để các bé phát triển tự nhiên. Khi một đứa trẻ học chung với các học sinh lớp trên (cùng năng lực, khác tuổi) thì vô tình dẫn tới các học sinh đó sẽ ít bạn đi, ít người chơi cùng...

"Minh chứng trong lịch sử chỉ ra những đứa trẻ học vượt dễ rơi vào trầm cảm", TS Thành cảnh báo.

TS Dương Mình Thành chia sẻ tài năng vượt trội chưa hẳn là ân huệ hay là may mắn với một đứa trẻ, với một gia đình. Do đó gia đình cần tỉnh táo để đưa ra những quyết định sáng suốt cho sự phát triển và tương lai của con.

Chỉ nên vượt lớp theo môn học

Thạc sĩ Nguyễn Hồ Thụy Anh, nguyên chuyên viên Phòng Giáo dục Tiểu học, Sở GDĐT TP.HCM chia sẻ, ở góc độ cá nhân, bà không đồng ý với việc tách đứa trẻ ra khỏi số tuổi của mình, đứa trẻ 8 tuổi thì cần được sống đúng với tuổi của mình.

Bà nói một đứa trẻ tiểu học học chung với các anh chị THCS là không ổn trong mối quan hệ bạn bè, quan hệ xã hội. Cuộc sống của trẻ cần rất nhiều yếu tố chứ không chỉ là việc học. Nếu trẻ có khả năng nổi bật nên tạo cơ hội để nuôi dưỡng và phát triển tài năng đó bằng nhiều cách như đầu tư hơn lĩnh vực đó, có yêu cầu bài học cao hơn hoặc thông qua đọc sách... mà không cần phải tách đứa trẻ ra môi trường phù hợp với lứa tuổi.

Bà cũng bày tỏ, những đứa trẻ 2 - 6 tuổi được ca tụng là thần đồng, thiên tài khi nói tiếng Anh như người bản xứ, tính nhẩm nhanh hơn máy tính hay nhớ các sự kiện lịch sử vanh vách... không phải là thần đồng mà là biểu hiện của giáo dục sớm.

Khi đứa trẻ chớm bộc lộ khả năng hoặc sở thích về lĩnh vực nào đó, có thể cha mẹ hoặc các đơn vị giáo dục đã nhồi, luyện đủ kiểu. Não của một đứa trẻ như tờ giấy trắng, bắt chúng làm việc mỗi ngày với cường độ lớn thì chúng sẽ ghi nhớ tốt và biểu hiện ra bên ngoài.

Trước đó nói về việc học sinh vượt lớp, PGS Chu Cẩm Thơ, Phó trưởng ban phụ trách Ban Nghiên cứu đánh giá giáo dục (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam) cho rằng, các em có thể được "vượt lớp theo môn học" chứ không phải là một lớp học. Ví dụ, học sinh lớp 4 có thể học toán với lớp 5 nhưng vẫn học các môn học khác với lớp 4 bình thường.

Để thực hiện được điều này không hề dễ. Thứ nhất, nhà trường cần có bộ phận chuyên môn để đánh giá và tư vấn được "sự vượt trội" của các em. Thứ hai, nhà trường cần có cơ cấu lớp "trội". Thứ ba, đội ngũ nhân lực phải có đủ chuyên môn để dạy học phát triển năng lực cho các em chứ không phải "trội theo kiến thức, vượt trước chương trình