Gia Lai: Độc đáo các loại muối từ cây cỏ, trứng kiến

Muối – một gia vị không xa lạ gì với người dân Việt Nam, tuy nhiên muối được làm từ trứng kiến, cỏ thơm, các loại lá rừng, rau rừng… thì chỉ ở Gia Lai mới có. 

Những năm gần đây các loại muối như muối trứng kiến, muối cỏ thơm, muối lá é, muối teng leng, muối tre lá é… đang được người dân ưa chuộng, đặc biệt là các dịp lễ tết. Những loại muối này phần lớn thường phục vụ cho các món ăn đặc sản ở Tây Nguyên như bò một nắng, nai một nắng, heo rừng…

Gia Lai: Muối được làm từ cỏ, 50.000 đồng/lọ bé xíu

Ở Tây Nguyên, muối không chỉ dùng để ăn, muối còn là lễ vật cúng tế trong các lễ hội. Ngày nay, kết hợp với một số nguyên liệu từ núi rừng, muối được chế biến thành các món ăn lạ, độc đáo. Đặc biệt là muối cỏ thơm và muối kiến vàng.

Muối cỏ thơm được làm từ một loại cỏ thơm. Cỏ này người Jrai còn gọi là cỏ groach, mùi cay nồng. Cây lá mỏng, cao chưa đầy hai gang tay người lớn. Loại cỏ này rất hiếm, vài năm mới xuất hiện một lần và chỉ mọc ở những cánh rừng ẩm ướt, có khí hậu mát lạnh. Cỏ thơm mọc nhiều ven bờ ruộng, một số ít ở núi đá. Nó có hương thơm độc, lạ vì thế nhiều người Jrai đã biến nó thành muối để chấm cơm, lá mì.

Theo chị Ksor H'Djom (xã Ia Dreh, Krông Pa, Gia Lai) - người chuyên thu mua cỏ thơm khô ở huyện Ia Pa để chế biến thành muối cỏ thơm, cỏ thơm có rễ chùm như cây lúa, lá nhỏ như cây kim, dài chừng 40-70 cm. Cỏ sinh sôi, phát triển từ tháng 9 đến hết tháng 2 năm sau. Cỏ thơm khi già có hoa nhỏ li ti màu tím, hạt nhỏ, chỉ cần đi ngang đã ngửi thấy mùi thơm nhẹ. Muối cỏ thơm có thể chế biến lúc cỏ đang tươi hoặc lúc khô đều được.

"Cách chế biến muối cỏ thơm cực kỳ đơn giản, chúng ta chỉ cần một nắm muối hạt, ớt trái và cỏ thơm cho vào một chiếc cối, trộn đều và giã nhỏ. Để nguyên cây cỏ đã rất thơm, khi chế biến thành phẩm mùi hương của cỏ thơm còn được nhân lên gấp đôi. Muối cỏ thơm có vị cay nồng của ớt, vị mặn của muối biển và hương thơm đặc biệt của cây cỏ . Muối cỏ thơm có thể dùng với tất cả các loại đồ ăn và trái cây nhưng ngon nhất vẫn là thịt nướng và thịt gác bếp", chị Djom bật mí.

Ở Gia Lai, muối cỏ thơm rất được ưa chuộng, đặc biệt là các dịp lễ tết khi nhu cầu sử dụng các loại đặc sản như bò, nai một nắng, heo rừng...càng tăng cao. Dịp tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022 chị Djom không đáp ứng đủ nhu cầu của khách hàng. Bởi lẽ, giá cỏ thơm khá cao (50 gram có giá 25.000 đồng), bên cạnh đó loại cỏ này càng trở nên hiếm gặp.

Hiện một lọ muối 100 gram, chị Djom bán với giá 50.000 đồng. Nhờ mùi vị độc lạ của cây cỏ thơm mà đơn hàng muối cỏ thơm của chị không chỉ bán trong huyện Krông Pa, mà các đơn hàng còn trải dài khắp trong và ngoài tỉnh.

Bò một nắng - đặc sản Gia Lai chấm muối kiến vàng ngày Tết

Muối kiến vàng là một loại muối được làm từ xác kiến và trứng kiến. Muối kiến vàng là một trong những đặc sản nổi tiếng của Gia Lai, tuy có cái tên nghe khá "ghê rợn" nhưng hương vị của loại muối này đã khiến nhiều du khách phải mê mẩn ngay từ lần thưởng thức đầu tiên.

Muối kiến vàng là sự kết hợp giữa sản vật thiên nhiên và bàn tay con người. Quá trình làm nhìn có vẻ đơn giản, nhưng đòi hỏi tay nghề phải khéo và vô cùng tỉ mỉ từ khâu làm sạch kiến cho đến khi trộn nguyên liệu. Ớt và muối hột phải được đong đếm thật kỹ trước khi trộn vào để tạo nên hương vị cân bằng, độc đáo.

Theo cô Định Thị Hậu (SN 1963, trú tại thị trấn Phú Túc, huyện Krong Pa), người phụ nữ làm nên đặc sản trứ danh bò một nắng-muối kiến vàng, thời điểm lý tưởng để đi săn kiến vàng là từ tháng 1-3 hàng năm. Trước khi đi, phải bịt kín người để tránh kiến đốt rồi dùng sào có cột sẵn lưỡi dao để chặt tổ kiến. Khi cắt tổ kiến vàng xuống phải nhanh tay bỏ vào một cái nồi đang nóng để kiến chết hết. Sau khi bắt về, đem rang kiến sơ trên bếp rồi đem giã với ớt, muối, bột ngọt…để thưởng thức với thịt bò.

Để xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm muối kiến vàng, cô Hậu đang từng bước hoàn thành các tiêu chí để nâng cấp, gắn sao cho sản phẩm này. Hiện trên thị trường 1 hộp muối kiến vàng giao động từ 20.000-30.000 đồng/lọ.

Anh Nguyễn Ngọc Hưng (trú tại TP.Pleiku, Gia Lai) cho biết: "Thường thì tết năm nào gia đình cũng mua bò một nắng và heo rừng để ăn tết và thiết đãi người thân, bạn bè. Song khi mua bò một nắng gia đình thường đặt luôn muối kiến vàng, món bò một nắng sẽ hấp dẫn hơn khi có muối kiến vàng. Bởi lẽ, kiến vàng chứa thành phần dinh dưỡng cao. Khi chấm thịt bò với muối kiến vàng sẽ có vị ngọt, thơm của thịt, cay cay của ớt, sả và vị chua tự nhiên của kiến. Thông thường mỗi một món ăn sẽ có những gia vị chấm khác nhau bò một nắng chấm muối kiến vàng thì gà nướng, thịt heo rừng nướng sẽ chấm với lá é…".