Ngày 12/12, tại buổi toạ đàm: "Hàng giả lan rộng trên không gian số: Làm sao bảo vệ người tiêu dùng ở nông thôn?" do báo Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt tổ chức, Bà Trần Bích Ngọc, Phó phòng Chính sách - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, tình trạng vi phạm hàng nhái, hàng giả trực tuyến là một vấn nạn nhức nhối.

Trả lời câu hỏi trong vai trò của nhà quản lý, các cơ quan chức năng xác định những trụ cột nào là lá chắn cho toàn thị trường thương mại điện tử trước nạn hàng nhái, hàng giả, bà Bích Ngọ cho biết: "Chúng tôi đã phối hợp với các bộ ban ngành qua các cuộc làm việc để đề xuất Bộ Công thương, trình chính phủ quốc hội, ngày 10/12 vừa thông qua Luật thương mại điện tử. Luật này sẽ chính thức có hiệu lực vào 1/7/2026.

Theo bà Bích Ngọc, đây là đạo luật đầu tiên về thương mại điện tử của Việt Nam. Đạo luật này nhằm quy định trách nhiệm của các nền tảng, cá nhân, tổ chức bán hàng trực tuyến.

Theo đạo luật này, các nền tảng sẽ phải chịu trách nhiệm, phối hợp với cơ quan chức năng để giải quyết và ngăn chặn tình trạng hàng nhái, hàng giả trên sàn thương mại điện tử.

Thứ 2 là đạo luật cũng có quy định về các hoạt động livetream bán hàng trên mạng xã hội. Vấn đề quản lý thế nào, chủ quản nền tảng sẽ chịu trách nhiệm ra sao đều được quy định cụ thể trong luật thương mại điện tử với mục tiêu là bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Thứ 3 là việc bán hàng qua mạng xã hội rất phổ biến nhưng trước đây chưa có cơ chế quản lý cụ thể.

Tuy nhiên, theo Bà Bích Ngọc, trong luật thương mại điện tử đã có cơ chế với mục đích cuối cùng là nhằm bảo vệ người tiêu dùng.

Luật được thiết kế với quy định riêng bởi người bán hàng qua mạng xã hội rõ ràng là buôn bán như trên sàn thương mại điện tử nhưng chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình.

Hiện nay nhờ ứng dụng công nghệ số để định danh người bán, thông qua mã số thuế, VNeID, chúng ta đã có thể xác định chủ thể người bán, sản xuất, truy vết được nguồn hàng, trước hết là để phòng tránh nạn hàng giả, và sau đó là nếu mua phải hàng giả thì có thể truy vết để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng.

Ở góc nhìn pháp lý, Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng: Dù có nhiều rào cản và nguyên nhân dẫn đến tình trạng hàng giả, yếu tố quyết định vẫn nằm ở người tiêu dùng. Quyền lực nằm ở phía người mua. Nếu họ dám lên tiếng, dám nhận biết và đồng hành cùng doanh nghiệp, xã hội và Nhà nước thì cuộc chiến chống hàng giả mới có hiệu quả.

Bên cạnh lực lượng chức năng, doanh nghiệp phải chủ động hơn, không thể chỉ trông chờ vào pháp luật. Doanh nghiệp cần tự bảo vệ mình bằng việc đăng ký sở hữu trí tuệ, áp dụng mã số, mã vạch, dấu hiệu nhận diện và chủ động truyền thông cho người tiêu dùng. Quan trọng hơn, phải dám đối mặt khi bị làm giả, khởi kiện dân sự hoặc đề nghị xử phạt để tạo ra những bản án mang tính răn đe.

Về phía người dân, Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, vấn đề then chốt là nhận thức và kỹ năng nhận biết. Người dân vùng nông thôn ít tiếp cận công nghệ nhưng lại tin báo chí chính thống.

Do đó, truyền thông phải tận dụng lợi thế này. Dù hàng giả ngày càng tinh vi, người tiêu dùng vẫn cần sử dụng công nghệ như quét mã QR, kiểm tra nguồn gốc bằng điện thoại, đây là công cụ mà hầu hết gia đình đều có thể tiếp cận thông qua con cháu.

Ví dụ nhiều vụ lừa đảo ngân hàng khi người dân dù được cảnh báo vẫn chuyển tiền cho đối tượng. Nếu cơ quan chức năng, doanh nghiệp và chính quyền cơ sở cùng nâng cấp các kênh tiếp nhận phản ánh, tăng cường phản hồi và củng cố niềm tin, thì người dân mới có thói quen kiểm tra và cảnh giác.

Theo Luật sư Trương Thanh Đức, nhận thức xã hội là yếu tố quan trọng nhất. Hàng giả không chỉ gây thiệt hại cho doanh nghiệp làm ăn chân chính, ảnh hưởng kinh tế quốc gia, sức khỏe người tiêu dùng, mà còn tạo ra tâm lý nghi ngờ, bức xúc trong xã hội. Đây là một dạng thiệt hại vô hình nhưng rất lớn.

Người dân ngày càng quan tâm đến chất lượng, uy tín, nguồn gốc sản phẩm. Hệ thống pháp luật đã có nhiều phiên bản hoàn thiện hơn, nhưng nếu nhận thức không thay đổi thì mọi nỗ lực vẫn khó đạt hiệu quả.