EC gia hạn “thẻ vàng”: Doanh nghiệp thủy sản lo đà tăng trưởng bị kìm hãm

Trao đổi với phóng viên NTNN, ông Nguyễn Hoài Nam cho biết, sau 6 tháng rút “thẻ vàng” đối với thuỷ sản Việt Nam, từ ngày 16-24.5, Đoàn thanh tra của Tổng vụ các vấn đề về Biển và Thuỷ sản của Ủy ban châu Âu (Đoàn thanh tra EC) đã sang làm việc tại Việt Nam để kiểm tra tình hình triển khai thực hiện 9 khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) về khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (khai thác IUU). EC đã có những đánh giá rất công tâm đối với việc thực hiện của Việt Nam. EC đánh giá cao Bộ NNPTNT cũng như Tổng cục Thuỷ sản đã có nhiều nỗ lực trong việc chỉ đạo khắc phục thẻ vàng.

Về phía VASEP và cộng đồng doanh nghiệp, chúng tôi mong muốn các địa phương có những đầu tư và triển khai mạnh mẽ hơn, thực hiện tốt theo các văn bản chỉ đạo của các cơ quan Trung ương. Nếu các địa phương nỗ lực hết sức, tôi nghĩ chúng ta sẽ có những bước tiến khả quan khi đoàn EC quay trở lại Việt Nam vào tháng 1.2019.

 Ngư dân miền Trung thu hoạch cá sau chuyến biển. ảnh: P.V

Ông cho rằng đoàn kiểm tra EC đã có những đánh giá công tâm về việc thực hiện 9 khuyến nghị của EC đối với Việt Nam. Cụ thể như thế nào thưa ông?

- Trước khi đến Việt Nam, EC đã có kế hoạch, chuẩn bị kỹ lưỡng, có chương trình từ trước, họ hoàn toàn hợp tác tốt với đại diện của Việt Nam là Tổng cục Thuỷ sản. Khi đánh giá, mọi thứ liên quan đến quy định của EC, họ rất công khai để đưa ra đánh giá. Họ ghi nhận những điểm mà Việt Nam làm được như thông qua Luật Thuỷ sản, các nghị định, thông tư hướng dẫn Luật Thuỷ sản, các văn bản chỉ đạo của các bộ ngành trong đó có Bộ NNPTNT…

Bên cạnh đó EC cũng chỉ ra những việc mà chúng ta chưa làm được như tình hình thực hiện chống khai thác IUU của Việt Nam triển khai trên thực tiễn tại các địa phương còn chưa được cải thiện đáng kể. Việc cấp chứng nhận, xác nhận sản phẩm thủy sản khai thác còn sai sót; hệ thống giám sát tàu cá chưa đáp ứng được yêu cầu, tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài vẫn còn diễn biến phức tạp...

 EC đã chỉ ra rất cụ thể từng vấn đề để tiếp tục đưa ra những khuyến nghị nhằm giúp chúng ta có những hành động giải quyết các vấn đề hiệu quả.

EC đang cho rằng Việt Nam chưa đáp ứng được yêu cầu, quy định Châu Âu về kiểm soát truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Vậy theo ông tới đây chúng ta phải làm gì để cải thiện vấn đề này?

- Trong chuỗi kiểm soát truy xuất nguồn gốc hải sản, việc chuyển dịch một phần công việc xuống dưới các cảng cá, nơi tàu thuyền hàng hoá về sẽ phù hợp hơn về mặt tiếp cận và nguồn lực. Truy xuất ở đây là công tác xác nhận nguyên liệu và chứng nhận thành phẩm xuất đi châu Âu. Việc xác nhận này đã được giao cho cảng cá từ tháng 3.2018, theo Thông tư 02, đúng là trong thời gian đầu thực hiện chúng ta còn có nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của EC, có một số bất cập như khi tàu đi vào cảng cá phải có thông báo cho chủ hàng, nhiều chủ tàu, địa lý thu gom chưa quen với việc này ngay.

Thứ hai, việc truyền dữ liệu về hệ thống trạm bờ còn nhiều bất cập, nhiều tàu, chủ tàu có truyền dữ liệu nhưng chưa đầy đủ, khiến cho quy trình được làm tại cảng cá chưa thực hiện đúng, hàng không được xác nhận cho doanh nghiệp.

Chúng tôi thấy rằng khi tham gia sân chơi châu Âu, những quy định và nỗ lực của Việt Nam cần tiếp tục một cách mạnh mẽ hơn để có sự chuyển dịch từ phía địa phương. Các địa phương phải có sự đầu tư nhiều hơn thì mới có chuyển biến nhanh.

Liên quan đến việc kiểm tra, kiểm soát và giám sát tàu cá, EC cho rằng Việt Nam cần có kế hoạch và lộ trình cụ thể về lắp thiết bị giám sát hành trình đối với tàu cá. Vậy chúng ta còn có những hạn chế, khó khăn gì khiến việc lắp đặt này còn chậm trễ thưa ông?

- Việc lắp thiết bị giám sát hành trình đối với tàu cá là phương án tối ưu đối cho việc đi biển hiện nay, tuy nhiên chúng tôi nhận thấy việc lắp đặt thiết bị này còn thiếu do nguồn kinh phí hạn hẹp nên chưa đáp ứng được yêu cầu của EC. Về phía hiệp hội chúng tôi chia sẻ những khó khăn này đối với nhà nước và những người làm công tác khai thác biển. Chúng tôi mong muốn nhà nước quan tâm hơn đầu tư cho ngư dân lắp đặt thiết bị này để chúng ta hoàn thiện ngành khai thác để giúp cho công tác chứng nhận, xác nhận nguyên liệu thuỷ sản.

Việc gia hạn “thẻ vàng” đối với thuỷ sản Việt Nam đến tháng 1.2019 có ảnh hưởng gì đến cộng đồng doanh nghiệp của Vasep hoạt động trong xuất khẩu thuỷ sản?

- Một điều hiển nhiên là khi bị “thẻ vàng”, EU tăng cường các biện pháp soi xét từng lô hàng để biết được chúng ta đang nỗ lực đến đâu. Điều đó khiến cho doanh nghiệp phải đầu tư thêm về nhiều công việc và các thủ tục liên quan. Tôi thấy rõ rằng về mặt số liệu xuất khẩu 6 tháng, tốc độ tăng trưởng có giảm đi, trong đó có nhóm mặt hàng hải sản. Việc EC gia hạn thẻ vàng sẽ có tác động đến doanh nghiệp và mức tăng trưởng.

Với đặc thù nghề cá nhân dân, với sự nỗ lực của Bộ NNPTNT, Tổng cục Thuỷ sản, của cộng đồng doanh nghiệp, chúng ta tạm thời giữ được “thẻ vàng” cho 6 tháng tiếp theo là nỗ lực không nhỏ. Mong rằng sức ép từ gia hạn “thẻ vàng” không tạo ra những khó khăn quá lớn cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp cũng cần nỗ lực chuyển mình trong việc gia tăng đầu tư. Địa phương cũng cần có nhiều đầu tư hơn cho cảng cá trong bối cảnh hội nhập.

Xin cảm ơn ông!