Vì sao 3 lần bị dịch Covid-19 "đánh, ngành cao su vẫn vượt doanh thu 1 tỷ USD?

Dịch bệnh hoành hành, ngành cao su thiếu hụt nhân công

Ông Trần Xuân Thịnh – Tổng Giám đốc Công ty cao su Chư Mom Ray (tỉnh Kon Tum) còn nhớ như in kỳ Đại hội được tổ chức trước khi thực hiện Chỉ thị 16 về cách ly toàn xã hội.

Ngày 26/3/2020, 69 Đảng viên bước vào hội nghị với cảm xúc thấp thỏm, lo âu ngay từ khâu khai báo y tế. Không khí căng thẳng bao phủ hội trường, những cái bắt tay thiếu tự nhiên, nụ cười trao nhau cũng trở thành món quà quý hiếm.

Từ Đảng viên, khách mời, cho đến lãnh đạo, khi phát biểu đều phải đeo khẩu trang. Nếu không biết trước, mọi người chắc khó nhận ra nhau. Một kỳ đại hội chưa từng có tiền lệ.

Ông Thịnh kể, Đại hội kết thúc thành công, mọi người đã sẵn sàng tinh thần bước vào mùa cạo mới.

Thế nhưng, tình hình tiêu thụ cao su thế giới ảm đạm kéo dài đến tận quý II/2020. Các nhà máy sản xuất săm lốp, phụ tùng ô tô cắt giảm công suất do không có đầu ra.

Giá cao su lao dốc không kiểm soát. Tồn kho của cả Tập đoàn công nghiệp cao su Việt Nam (VRG) có lúc tăng hơn 90.000 tấn.

Cũng trong lúc dịch Covid-19 hoành hành, lao động ngành cao su lại phải cạnh tranh gay gắt với các ngành nghề khác.

Giá mủ thấp khiến nhiều người nghỉ việc, gây khó khăn trong việc ổn định vườn cây và chế độ cạo mủ. Toàn Tập đoàn VRG có gần 19.500 lao động chuyển nghề, chi phí giải quyết thôi việc tăng lên gần 90 tỷ đồng.

Công ty cao su Tân Biên - Kampong Thom (tỉnh Tây Ninh) bước vào vụ sản xuất năm 2020 khi lao động thường xuyên vắng mặt; nạn trộm cắp mủ cao su lại diễn ra khắp nơi.

Quý I/2020, Công ty cao su Tân Biên - Kampong Thom khai thác được 224 tấn mủ; chỉ đạt 1,95% kế hoạch của cả năm, là 11.580 tấn.

Ông Lê Thành Thạch - Phó Giám đốc nông trường Gia Huynh (Công ty cao su Bình Thuận) kể, nông trường có 262 lao động. Trong 4 năm qua, đã có hơn 60 công nhân xin nghỉ việc.

Toàn bộ diện tích 1.159ha do nông trường quản lý đã chuyển sang cạo chế độ cạo D3 (cạo luân phiên 3 ngày/1 lần) từ năm 2019. Năm 2020, nông trường lại chuyển tiếp sang cạo D4, thậm chí là D5 do nguồn lao động không ổn định.

Niềm vui sau "giông bão"...

Mùa khô kéo dài hồi đầu năm 2020 đã làm nhiều nông trường mở miệng cạo trễ hơn gần 2 tháng so với thường kỳ. Đến gần cuối năm, 9 cơn bão tiếp tục xuất hiện, gây thiệt hại nặng nề với các nông trường cao su. Gió bão, lũ quét đã làm gãy đổ, bật gốc cây cao su trên diện tích hơn 8.820ha.

Tháng 10 hàng năm là cao điểm sản xuất cao su nhưng Tập đoàn VRG đã mất 5.500 tấn mủ do không thể khai thác. Một lượng lớn mủ cao su mới cạo cũng bị nước lũ cuốn trôi.

VRG ước tính thiệt hại do các cơn bão gây ra khoảng hơn 500 tỷ đồng. Chưa kể thiệt hại của các hộ gia đình là người lao động thuộc các đơn vị thành viên.

Ông Trần Ngọc Thuận – Chủ tịch Tập đoàn VRG kể, từ đầu năm, tập đoàn đã đặt ra nhiều kịch bản ứng phó khác nhau, từ tốt, trung bình cho tới xấu.

Trên thực tế, VRG đã điều hành theo kịch bản xấu nhất nhưng vẫn không điều chỉnh mục tiêu kinh doanh.

Từ tháng 6, Ban Thị trường kinh doanh xây dựng hẳn Bản tin tuần để các đơn vị thành viên định hướng tiêu thụ trong ngắn hạn.

Đến cuối tháng 10, giá mủ từ mức 33-35 triệu đồng/tấn đã bất ngờ vọt lên 45 triệu đồng/tấn. Niềm phấn khởi lan tràn khắp các nông trường cao su.

"Đó là cơ hội vàng phải chớp lấy. Vấn đề còn lại là tổ chức, quản lý; vừa tập trung ổn định đời sống công nhân, vừa hạn chế thấp nhất thiệt hại để giữ vững nhịp độ sản xuất, kinh doanh", ông Thuận nhấn mạnh.

Tại Công ty cao su Tân Biên - Kampong Thom, nhờ thực hiện hàng loạt biện pháp nhằm ổn định đời sống công nhân mà số lao động từ 950 người tăng lên 1.150 người.

Sản lượng mủ khai thác cả năm của cao su Tân Biên - Kampong Thom đạt 11.868 tấn, không chỉ vượt kế hoạch 3% mà còn về đích trước 5 ngày.

Tại Bình Thuận, không chỉ nông trường Gia Huynh dời thời gian cạo mủ lên sớm hơn, mà 3 nông trường khác của Công ty cao su Bình Thuận cũng sắp xếp lại giờ giấc, để tận dụng thời gian cạo nhiều hơn trong đêm.

Ông Lê Thành Thạch kể, có nơi, công nhân còn đề xuất cạo mủ lúc 11 giờ đêm, có nơi thì đề xuất cạo choàng, cạo bù… Những giải pháp tốt nhất để tăng sản lượng, tiết giảm chi phí đều được vận dụng hết.

3 năm qua, giá mủ cao su chưa bao giờ cao được như chừng ấy. Niềm vui của 1.200 công nhân toàn Công ty cao su Bình Thuận không giấu được trong tinh thần hăng say sản xuất, không nề hà đêm khuya.

Cuối năm 2020, mỗi ngày, VRG lại nhận thêm nhiều tin vui liên tục báo về.

Tính đến 31/12, Tập đoàn có 33 đơn vị hoàn thành sản lượng sớm từ 5-50 ngày. Toàn VRG khai thác được 369.731 tấn mủ quy khô; vượt 2,7% kế hoạch. Lượng tồn kho giảm xuống dưới 50.000 tấn, và đa số trong đó đã có hợp đồng.

Đời người gắn với đời cây

Sau khi lên đỉnh năm 2011, cơn trượt dài của giá cao su sau đó khiến người lao động bấu víu được với nông trường không hề dễ dàng.

Chị Võ Thị Thanh Thúy, công nhân nông trường 1, Công ty Cao su Lộc Ninh (Bình Phước) nối nghiệp cha mẹ từ 17 năm qua.

Ngày nắng cũng như ngày mưa, khi mọi người còn đang say giấc, trời tờ mờ sáng còn chưa rõ mặt người thì chị đã hối hả chuẩn bị đèn, xe, dao cạo… vượt 3km đến nông trường làm việc.

Chị Thúy thường ví, nghề cạo mủ cao su giống như con vạc ăn đêm.

Giữa màn tối, ánh đèn pin soi rọi lúc tỏ, lúc mờ. Người công nhân cứ cần mẫn kéo từng đường cạo một cách thành thục. Bóng dáng nhỏ bé của người thợ cứ thoăn thoắt, len lỏi trong đêm.

Công việc vất vả, đôi lúc hiểm nguy nhưng trải bao gian khó, chị Thúy vẫn chọn gắn bó với vườn cây cao su.

Còn với chị Lê Thị Ngọc Trang, nếu không yêu vườn cây và nhờ gia đình san sẻ cũng khó gắn bó được với nghề.

Đường tới lô cao su của chị ở nông trường Gia Huynh (Bình Thuận) dài gần 30km. Chị phải thức dậy lúc 12 giờ đêm, nấu cơm nước sẵn sàng để sáng hôm sau, 3 đứa con trai ăn uống rồi đèo nhau đi học.

Còn 2 vợ chồng chị Trang phải có mặt ở lô cao su trước 2 giờ sáng; đến 2 giờ chiều mới xong việc. 12 năm liền, giấc ngủ của vợ chồng chị ở nhà rất ít.

Tại Lễ tuyên dương Bàn tay vàng cạo mủ cao su cuối năm 2020, những nam, nữ công nhân khắp mọi miền tề tựu về Bình Phước. Họ gặp nhau trong niềm hân hoan của ngày hội toàn ngành cao su.

Chúng tôi thấy họ chào hỏi nhau như đã thân quen từ lâu lắm. Nỗi cực nhọc được san sẻ, niềm vui được nhân lên. Họ cầm tay nhau xuýt xoa, lắc mạnh rồi trao nhau những ánh mắt thân thương, hi vọng.

Dù có những biến động trong ngắn hạn nhưng các dự báo khả quan về thị trường cao su đã tiếp tục khơi thêm niềm tin trên dòng mủ trắng.

Đâu đó đã vang lên lời hát mừng năm mới, những câu chúc xuân cũng đã sớm trao nhau. Những người công nhân lại bắt đầu niên vụ mới trên nông trường, cùng ước vọng về 1 năm mới khởi sắc hơn.

Năm 2020, tổng doanh thu Tập đoàn VRG đạt 25.477 tỷ đồng; vượt gần 3,4 % kế hoạch. Tiền lương bình quân của người lao động gần 7 triệu đồng/người/tháng.

Theo ông Trần Ngọc Thuận, kết quả này có thể chưa mỹ mãn nhưng trong điều kiện khó khăn, VRG đã cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu.