Hàng loạt nhân viên y tế nghỉ việc: Chuyên gia hiến kế

Hàng loạt nhân viên y tế nghỉ việc, chuyển từ bệnh viện công sang tư, nguyên nhân do đâu?

Mới đây, tại TP.HCM, chỉ tính riêng trong quý I năm 2022 đã có 400 nhân viên bệnh viện công và các trạm y tế của thành phố nghỉ việc, con số này bằng tổng số người nghỉ việc trung bình mỗi năm trước đại dịch. Năm 2021, ngành y tế thành phố có số người nghỉ việc tăng đột biến là 1.154.

Sở Y tế cho biết, nguyên nhân dẫn đến tình trạng nghỉ việc của nhân viên y tế là do hoàn cảnh gia đình hoặc yếu tố cá nhân, một phần là do thu nhập không tương xứng với sự cống hiến của nhân viên y tế.

Tương tự, theo thống kê chưa đầy đủ của ngành y tế tỉnh Bình Dương, tuyến y tế cơ sở đã có khoảng 300 nhân viên nghỉ việc. Lý do chủ yếu là thu nhập thấp, môi trường làm việc không phù hợp, không có cơ hội nâng cao tay nghề, hoàn cảnh gia đình khó khăn, công việc quá tải nhưng lương không đủ trang trải chi phí cuộc sống...

Tại tỉnh Bình Phước, thiếu bác sĩ đang là bài toán khó trong việc khám, chữa bệnh cho người dân. Trong khi cơ sở y tế công lập còn thiếu và yếu, việc phát triển y tế tư nhân cũng chưa xứng tầm. Địa phương này đang thiếu khoảng 200 nhân viên y tế. Không chỉ thiếu nhân lực chuyên môn khám, chữa bệnh, Bình Phước đang gặp khó về đội ngũ quản lý y tế.

Theo Sở Y tế TP.HCM, nhân lực trong ngành y tế thành phố hiện nay là hơn 41.000 người. Hơn một năm qua, với gần 1.400 người nghỉ việc hoặc chuyển từ công lập sang y tế tư nhân, tuy chưa ảnh hưởng đến hoạt động khám chữa bệnh, nhưng đã tác động đến sự phát triển chung của ngành y tế. Vì vậy, TP.HCM đang khẩn trương xúc tiến nhiều giải pháp để giữ chân nhân viên y tế.

Đã có rất nhiều quan điểm trái chiều liên quan việc nhân viên y tế từ bệnh viện công sang y tế tư nhân. Nhiều người cho rằng đây là sự "chảy máu chất xám" tại bệnh viện công. Một quan điểm khác lại cho rằng sự ra đi khỏi bệnh viện công là một điều tất yếu. Vậy làm sao để giữ chân được nhân viên tế tại bệnh viện công?

Trao đổi với PV Dân Việt, GS Phạm Gia Khải, nguyên Viện trưởng Viện Tim mạch Việt Nam cho biết, trước đây, chỉ có nhân viên y tế đã về hưu mới ra bệnh viện tư làm. Nhưng hiện nay rất nhiều nhân viên y tế còn trẻ đã chuyển ra bệnh viện tư làm. 

"Nguyên nhân sâu xa của vấn đề này là do lương của nhân viên y tế quá thấp, không đủ trang trải cuộc sống. Một lý do khác mà tôi biết ở một số nơi, nhân viên y tế không hài lòng với cách đối xử chưa tốt của bệnh viện nên họ muốn rời đi", GS Khải cho hay.

Theo GS Khải thì việc nhân viên y tế rời từ bệnh viện công sang tư không phải là "chảy máu chất xám" và bệnh nhân cũng không thiệt thòi. Ông cho rằng cái mất lớn nhất của bệnh viện công khi quá nhiều nhân viên y tế ra đi chính là uy tín của bệnh viện. Đối với một bệnh viện, mất đi uy tín còn lớn hơn rất nhiều so với việc mất con người.

"Để giúp cho sự nghiệp y tế công phát triển phải có cơ chế, quy định rất rõ ràng trong việc đấu thầu trang thiết bị, quy định như thế nào là đội giá, thế nào là không đội giá", GS Khải phân tích.

Về vấn đề này, PGS.TS Đỗ Văn Dũng, Trưởng Khoa y tế công cộng (ĐH Y Dược TP HCM), cho rằng, nhân viên y tế làm việc ở đâu vẫn đóng góp cho sức khoẻ người dân. Tuy nhiên, việc dịch chuyển của nhân viên y tế từ hệ thống công sang tư nhân báo hiệu 2 việc: 

Thứ nhất, đang có vấn đề ở hệ thống y tế công. Sự chuyển dịch luôn xảy ra nhưng khi quá nhiều là đang có vấn đề về hệ thống y tế. Thứ hai, sự chuyển dịch từ công sang tư, thậm chí từ bệnh viện công này sang bệnh công kia ở khía cạnh nào đi chăng nữa cũng gây ra sự tổn hại và đứt đoạn trong việc cung ứng dịch vụ y tế.

"Ví dụ, một nhân viên y tế từ bệnh viện này qua bệnh viện khác sẽ cần có thời gian làm quen và huấn luyện lại. Còn bệnh viện có nhân viên xin nghỉ việc cũng phải chuẩn bị nhân lực thay thế. Như vậy, sự chăm sóc bệnh nhân không còn liên tục và có sự thiếu hụt", ông Dũng nhấn mạnh.

Trước thắc mắc việc chuyển dịch từ y tế công sang tư với số lượng nhiều, người khám chữa bệnh tại bệnh viện sẽ chịu thiệt thòi? Về vấn đề này, PGS Dũng cho biết, nếu đa số người dân có tiền thì họ vẫn sẵn sàng đi khám bệnh tại bệnh viện tư để hưởng dịch vụ tốt. Còn đối với bệnh viện công, nếu ít bệnh nhân thì chắc chắn chất lượng chăm sóc sẽ tốt hơn để giữ chân được người bệnh. 

"Việc nhân viên y tế bỏ bệnh viện công ra làm bệnh viện tư chứng tỏ hệ thống bệnh viện công đang có vấn đề. Sự biến động về nhân sự nhiều chính là một dấu hiệu không tốt. Ở một cơ quan, nếu người nghỉ việc quá nhiều rồi nhiều người vào, thay đổi nhân sự liên tục sẽ là sự bất ổn. Hiện nay, có một thực trạng tôi biết là nhiều bệnh viện thiếu thuốc, thiếu trang thiết bị… để khám chữa cho người bệnh. Nhân viên y tế không có thu nhập tốt dẫn tới tâm lý chán, không có tương lai, họ bỏ việc là điều là tất yếu", PGS Dũng chia sẻ.

Làm gì không để nhân viên y tế nghỉ việc?

Trao đổi với PV Dân Việt, PGS.TS Nguyễn Huy Nga, nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, xu hướng dịch chuyển giữa các lĩnh vực lao động từ công lập sang tư nhân là hết sức bình thường. Tuy nhiên, riêng với ngành y có đặc thù hơn so với các ngành khác. Do vậy, khi hàng loạt các trường hợp nhân viên y tế chuyển từ hệ thống công lập sang tư nhân sẽ khiến nhiều người cảm thấy hơi "lạ".

"Qua đánh giá nhìn nhận sâu xa, tôi thấy lý do chuyển việc của nhân viên y tế thường liên quan tới điều kiện làm việc không còn đáp ứng với mong muốn của họ. Chế độ đãi ngộ phải tương xứng với trình độ tay nghề. Môi trường làm việc như sự an toàn, bầu không khí đoàn kết, quan tâm của đồng nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng.

Cũng có những trường hợp ra đi do yếu tố tâm lý như kiểu tác động dây chuyền, một người đi thì những người khác cũng dao động và tìm cách ra đi. Hoặc có đôi khi các đơn vị khác đang đưa ra những lời mời chào hấp dẫn để lôi kéo họ. Đặc biệt, sau vụ dịch Covid-19 vừa qua, nhân viên y tế phải căng sức làm việc quá vất vả nhưng họ cho rằng đãi ngộ không tương xứng, thậm chí đến nay có nhiều nơi vẫn chưa nhận được tiền trực chống dịch. Bên cạnh đó, áp lực gia đình, nhu cầu tài chính cũng là yếu tố khiến nhân viên y tế bỏ bệnh viện công lập", ông Nga chia sẻ. 

Trước tình hình này, ông Nga cho rằng, bệnh viện công cũng cần phải thay đổi dần chuyển sang mô hình hợp tác công tư thì y tế mới phát triển được. Nên có thí điểm việc đấu thầu chọn đơn vị quản lý tài chính bệnh viện, bác sĩ chỉ làm chuyên môn chứ không kiêm nhiệm quản lý tài chính. 

"Trong một bệnh viện có cả giám đốc chuyên môn lẫn giám đốc tài chính. Mô hình công ty tư nhân là các doanh nghiệp xã hội phi lợi nhuận tham gia quản lý bệnh viện công cũng có ở nhiều nước. Có nhiều bệnh viện đã cho đấu thầu hoạt động giặt là, thuê công ty bảo vệ, công ty làm vệ sinh, dịch vụ ăn uống… vì sao không thuê công ty quản lý về tài chính để minh bạch. Dẫu biết rằng bác sĩ làm việc ở bệnh viện công hay tư đều là phục vụ nhân dân, tuy nhiên, sự việc nhiều bác sĩ "bỏ" bệnh viện công ra bệnh viện tư nhân làm ít nhiều cũng ảnh hưởng tới người bệnh", ông Nga bày tỏ quan điểm. 

Đặc biệt, ông Nga nhấn mạnh nếu người ra đi ở vị trí quan trọng, chuyên khoa khó đào tạo, đào tạo mất thời gian sẽ xảy ra hiện tượng thiếu hụt nhân lực. Đối với những bệnh nhân mắc bệnh mạn tính, đang khám bác sĩ quen tại bệnh viện, nếu người đó rời đi ít nhiều tâm lý của họ cũng có sự ảnh hưởng. 

"Sự việc nhân viên y tế rời đi khỏi bệnh viện công thúc giục chúng ta cần phải xem xét cải tổ, đổi mới ngành y tế, đặc biệt các vấn đề pháp lý, quy chế, luật định để các bệnh viện có thể hoạt động tốt hơn, chất lượng cao hơn và thu nhập của nhân viên tốt hơn. Không một ai công việc đang ổn định, thu nhập tốt lại rời đi cả. Để y tế công phát triển thì cần phải có mức lương xứng đáng. 

Theo xu hướng của các nước tiên tiến trên thế giới thì bác sĩ không thuộc biên chế cố định của một bệnh viện công hoặc tư. Bác sĩ thường hoạt động độc lập, có phòng khám riêng giống như luật sư có văn phòng luật. Họ có hợp đồng với nhiều bệnh viện, thực hiện các việc như tham gia phẫu thuật, khám chữa bệnh trên cơ sở thỏa thuận đôi bên hoặc do yêu cầu của người bệnh. Hiện nay nhiều bệnh viện tư ở Việt Nam cũng hoạt động theo cơ chế đó", ông Nga cho biết thêm.