Lập đỉnh 9 triệu tấn gạo xuất khẩu: Liệu 2025 có tiếp tục bứt phá?
Theo số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Thống kê, ước tính năm 2024, cả nước xuất khẩu 9,043 nghìn tấn gạo, tương đương 5,666 triệu USD. Giá xuất khẩu gạo trung bình đạt 626,6 USD/tấn, ghi nhận mức tăng 8,5% về lượng, 17,6% về kim ngạch và 8,5% về giá so với năm 2023.
Diễn biến xuất khẩu gạo trong năm có nhiều biến động.
Trong hai tháng đầu năm, đặc biệt là tháng 1 và 2/2024, xuất khẩu gạo có xu hướng giảm cả về lượng và trị giá do nguồn cung nội địa thắt chặt sau khi kết thúc thu hoạch vụ lúa hè thu.
Tình trạng tương tự tiếp tục diễn ra vào các tháng 5, 6 và 7/2024 khi nguồn cung trong nước suy giảm dần sau vụ thu hoạch lúa đông xuân, khiến hoạt động xuất khẩu chững lại trong khi chờ nguồn cung mới.
Đáng chú ý, trong bốn tháng cuối năm, xuất khẩu gạo tiếp tục có xu hướng giảm khi phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các quốc gia khác, đặc biệt là sau khi Ấn Độ tăng cường xuất khẩu trở lại.
Tuy nhiên, không phải giai đoạn nào trong năm cũng chứng kiến sự sụt giảm. Xuất khẩu gạo có dấu hiệu tăng trong các tháng 3, 4 và 8/2024.
Đặc
biệt, tháng 4 ghi nhận mức xuất khẩu đạt đỉnh, với khối lượng khoảng 1,05 triệu
tấn, tương đương 654 triệu USD. Mặc dù lượng xuất khẩu giảm 4,5% so với cùng kỳ
năm trước, nhưng trị giá vẫn tăng 13,9%, nhờ giá xuất khẩu duy trì ở mức cao.

Doanh nghiệp thu mua lúa gạo trên cánh đồng liên kết phục vụ xuất khẩu tại An Giang. Ảnh: Công Mạo
Về giá gạo xuất khẩu, trong năm 2024, giá các loại gạo nhìn chung có xu hướng giảm dần, chạm mức thấp nhất vào tháng 12.
Cụ thể, gạo 5% tấm giảm xuống còn 505,8 USD/tấn, giảm 23,1% so với cùng kỳ năm 2023, trong khi gạo 25% tấm ở mức 473,2 USD/tấn, giảm 26%.
Tuy nhiên, nếu xét trung bình cả năm, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam vẫn tăng so với năm trước. Giá gạo 5% tấm trung bình đạt 573,5 USD/tấn, tăng 5,2%, còn gạo 25% tấm trung bình đạt 545,4 USD/tấn, tăng 3%.
Nguyên nhân chính dẫn đến mức tăng này chủ yếu xuất phát từ nhu cầu nhập khẩu cao trong nửa đầu năm, đặc biệt là từ các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc, Indonesia và một số quốc gia châu Phi.
Trong bối cảnh lo ngại về khủng hoảng lương thực toàn cầu do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và bất ổn địa chính trị, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã duy trì ở mức cao trong giai đoạn này.
Tuy nhiên, bước sang nửa cuối năm, nguồn cung gạo toàn cầu được bổ sung đáng kể nhờ vụ thu hoạch mới tại các nước sản xuất lớn. Đồng thời, Ấn Độ nới lỏng chính sách xuất khẩu gạo, cụ thể là dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati từ ngày 28/9/2024, cắt giảm thuế xuất khẩu và loại bỏ giá sàn 490 USD/tấn đối với loại gạo này từ ngày 23/10/2024. Những động thái này đã gây áp lực giảm giá đối với gạo xuất khẩu trên thị trường quốc tế, trong đó có Việt Nam.
Xét về thị trường xuất khẩu, hiện nay, các thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam vẫn là Philippines, Indonesia, Malaysia, Bờ Biển Ngà và Ghana. Đáng chú ý, bên cạnh các thị trường truyền thống ở châu Á, xuất khẩu gạo sang khu vực châu Phi cũng ghi nhận mức tăng trưởng khả quan. Trong đó, các nước như Bờ Biển Ngà, Ghana, Senegal và Cameroon là những điểm đến có kim ngạch nhập khẩu gạo từ Việt Nam tăng tốt.
Áp lực giảm giá đối với gạo
Trong báo cáo mới nhất của USDA, cơ quan này dự báo nguồn cung lúa gạo toàn cầu năm 2025 sẽ tăng và sản lượng xuất khẩu gạo toàn cầu năm 2025 sẽ cao hơn năm 2024 khoảng 4,12 triệu tấn lên 58,12 triệu tấn.
Hiện nay, nhu cầu mua vào của nhiều nước nhập khẩu gạo lớn trên thế giới đối với mặt hàng gạo như Trung Quốc, Indonesia… có thể chững lại hoặc giảm trong bối cảnh nguồn cung lúa gạo toàn cầu đang dồi dào hơn so với trước nhờ bổ sung từ vụ thu hoạch mới ở các nước sản xuất chính và sau khi Ấn Độ tăng cường xuất khẩu gạo trở lại.
Theo ThS. Hoàng Thị Vân, Viện Kinh tế - Tài chính, Học viện Tài chính, bối cảnh này sẽ tạo áp lực giảm giá đối với gạo trên thị trường thế giới, kéo theo sự sụt giảm của cả giá gạo xuất khẩu lẫn giá gạo nội địa tại Việt Nam, do sự cạnh tranh thị phần giữa các nước ngày càng gia tăng.
Tuy nhiên, với nhu cầu nhập khẩu gạo của các thị trường truyền thống với gạo Việt Nam như Philippines, một số nước châu Phi… vẫn tăng trưởng tốt sẽ tiếp tục mang lại cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam nói riêng và cơ hội phát triển ngành hàng lúa gạo của Việt Nam nói chung.
"Kỳ vọng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm 2025 có thể tiếp tục duy trì mốc 9 triệu tấn - là kỷ lục mới mà xuất khẩu gạo Việt Nam đã đạt được trong năm 2024, cũng như sẽ mang về kim ngạch xuất khẩu vượt trội", bà Vân nói.