"Lực đỡ” giúp kinh tế Mỹ đi ngược mọi dự báo suy thoái sâu trong năm nay

Tại Mỹ, có một câu nói phổ biến: sự tăng trưởng kinh tế không dễ chết, mà nó bị giết chết bởi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Tuy nhiên, nếu câu đó thực sự đúng, kinh tế Mỹ đang đi ngược lại giả thuyết này trong năm nay.

Hoạt động tuyển dụng ổn định cũng như chi tiêu tiêu dùng ở mức cao là bằng chứng mới nhất về ảnh hưởng từ đại dịch COVID-19 cũng như phản ứng chính sách chưa từng có tiền lệ của chính phủ lên nền kinh tế. Kinh tế Mỹ vẫn vững vàng bất ngờ dù rằng Fed nâng lãi suất lên ngưỡng cao nhất trong 40 năm.

Bộ Lao động Mỹ công bố giới chủ Mỹ tuyển dụng thêm 3,1 triệu việc làm trong 12 tháng qua, riêng trong tháng 8/2023 là 187.000 việc làm. Tỷ lệ thất nghiệp tăng lên mức 3,8% từ mức 3,5% của tháng 7/2023 khi có thêm người Mỹ gia nhập thị trường lao động.

Có ba yếu tố lý giải cho việc tại sao kinh tế Mỹ vẫn tăng trưởng tốt bất chấp các dự báo suy thoái

Thứ nhất, lực lượng lao động gia tăng và mức tăng giá cả chậm đã làm tăng thu nhập thực của người Mỹ trong năm nay, chính vì vậy hoạt động tuyển dụng và chi tiêu sôi động.

Thứ hai, bản chất bất thường của đại dịch COVID-19 đã bóp méo các mô hình chi tiêu dẫn đến tình trạng thiếu hụt hàng hóa, nhà ở và nhân lực. Nhu cầu bị nén lại chỉ chờ đến điều kiện bình thường để tăng trưởng, vì vậy nhu cầu sẽ không chịu ảnh hưởng quá nhiều bởi lãi suất cao.

Thứ ba, ban đầu chính phủ bơm ngập tiền vào nền kinh tế và duy trì lãi suất ở ngưỡng siêu thấp, cho phép doanh nghiệp và người dân vay tiền ở mức lãi suất thấp. Sau đó, các quy định luật mới bao gồm Đạo luật giảm lạm phát (IRA) và chương trình 53 tỷ USD khuyến khích sản xuất chip đã giúp tăng chi tiêu liên bang đồng thời khuyến khích đầu tư tư nhân trong ngành sản xuất.

Trong bối cảnh này, người ta không khỏi đặt câu hỏi tại sao nền kinh tế lại phải tăng trưởng yếu, theo khẳng định của sáng lập tổ chức Beacon Economics tại Los Angeles – ông Christopher Thornberg.

Tuy nhiên, với tất cả các yếu tố trên, không yếu tố nào cho thấy kinh tế sẽ vững vàng mãi mãi. Trong tháng 7/2023, Fed nâng lãi suất lên ngưỡng cao nhất trong 22 năm, giới chức Mỹ đồng thời để ngỏ cữa tiếp tục điều chỉnh lãi suất nếu kinh tế tăng trưởng nóng.

Các gói kích cầu áp dụng thời kỳ COVID-19 cuối cùng cũng sẽ mất dần tác dụng, khi mà thêm nhiều doanh nghiệp từng vay lãi suất thấp trong thời kỳ đại dịch giờ đây sẽ phải chịu mức lãi suất mới cao hơn, ngoài ra, người tiêu dùng cũng tiêu bớt tiền tiết kiệm.

Nhiều ngân hàng vốn đã thu hẹp tín dụng khi xuất hiện nhiều nỗi lo về khả năng lợi nhuận của họ đi xuống. Không ít ngân hàng cho vay có thể sẽ thua lỗ với các khoản đầu tư vào tòa nhà văn phòng, nhiều người lao động lựa chọn làm việc từ xa bởi đã quen với điều này từ trong đại dịch.

Trong năm nay, nền kinh tế hưởng lợi khi mà tình trạng thiếu lao động thời kỳ đại dịch giảm bớt bởi có thêm người nhập cư cũng như người Mỹ tham gia vào lực lượng lao động.

Nhiều doanh nghiệp đang cố gắng giữ người và tăng lương cho họ. Thu nhập thực sau thuế trong tháng 7/2023 tăng 3,8% so với cùng kỳ năm trước và suốt từ tháng 1/2023 cho đến nay đã tăng không ngừng.

Việc mức lương tăng góp phần quan trọng giúp tiêu dùng người dân tăng, tiêu dùng người dân đóng góp khoảng 2/3 vào sản lượng kinh tế Mỹ, chuyên gia kinh tế tại tổ chức nghiên cứu Renaissance Macro – ông Neil Dutta phân tích.

Ông Dutta chỉ ra rõ ràng Fed đã hãm phanh một số loạt động nhạy cảm với vốn tín dụng ví như vốn cổ phần hoặc bất động sản thương mại.

Thị trường lao động thiếu nhân lực hiện nay phản ánh cho xu thế dịch chuyển nhân lực thời kỳ hậu đại dịch. Các doanh nghiệp tăng lương cho nhân viên khi mà họ chật vật tìm kiếm nhân viên sau thời kỳ phong tỏa của đại dịch. Theo khảo sát của Fed tại New York, mức lương hàng năm trung bình của người lao động trong vòng 4 tháng sắp tới ước tính khoảng 67.000USD/năm, cao hơn nhiều so với ngưỡng 60.000USD/năm.

Cùng lúc đó, tỷ lệ người lao động nghỉ việc, dấu hiệu cho thấy quyền năng mặc cả của người lao động bởi họ tìm kiếm cơ hội chỗ khác lương cao hơn, giảm nhẹ trong tháng 7/2023, hiện đang trở lại ngưỡng trước đại dịch.

Năm 2020 và năm 2021, Chính phủ Mỹ và nhiều chính phủ khác trên thế giới cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình, trước đó họ phải tiết kiệm tiền khi mà đại dịch gây xáo trộn hoạt động kinh tế và thói quen chi tiêu bình thường. Cùng lúc đó, nhiều ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất, chính vì vậy nhiều người Mỹ được vay với các mức lãi suất thấp.

Thông thường, việc Fed nâng lãi suất mạnh tay sẽ khiến cho những người tiêu dùng và hộ doanh nghiệp đang có nhiều nợ nần phải cắt giảm chi tiêu bởi họ phải trả thêm tiền cho các khoản nợ. Tuy nhiên người tiêu dùng cho đến nay cũng chưa hạn chế quá mức, tỷ lệ tiền trả nợ của hộ gia đình hiện mới chiếm 9,6% tổng thu nhập khả dụng trong quý 1/2023, dưới ngưỡng của năm 1980 và thời điểm đầu tháng 3/2023 vào thời kỳ đầu đại dịch COVID-19.

Nguồn vốn liên bang tiếp tục được bơm ra từ chương trình 1 nghìn tỷ USD phát triển cơ sở hạ tầng được thông qua vào năm 22021 và hai dự thảo luật được ký kết vào năm ngoái cung cấp hàng trăm tỷ USD nhằm mở rộng chương trình năng lượng phái sinh và ngành sản xuất chất bán dẫn.

Thị trường chứng khoán đã có những đợt tăng điểm trong năm nay nhờ vào dự báo về khả năng lạm phát hạ nhiệt giúp cho tăng trưởng chững lại mà không gây ra suy thoái kinh tế, điều mà các chuyên gia kinh tế gọi là "hạ cánh mềm".

Trong 9 tháng đầu năm nay, chỉ số S&P 500 hạ 27%, tuy nhiên từ đó đến nay đã hồi phục trở lại. Tính từ đầu năm 2023 đến nay, chỉ số đã tăng hơn 17% và đóng cửa phiên giao dịch ngày thứ Sáu thấp hơn khoảng gần 6% so với ngưỡng cao kỷ lục vào đầu năm 2022.