NATO và lời cảnh báo trước về chiến tranh

Cuộc phỏng vấn của Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg diễn ra ngay trước thềm liên minh tổ chức Hội nghị thượng đỉnh tại Madrid vào ngày 28-30/6.

Trong cuộc phỏng vấn, ông Stoltenberg tuyên bố: "Đây là một cuộc xung đột đã được các cơ quan tình báo của chúng tôi dự đoán trước, nhìn thấy trước".

Theo bà Medea Benjamin là tác giả một số cuốn sách, bao gồm "Bên trong Iran: Lịch sử thực sự và Chính trị của Cộng hòa Hồi giáo Iran" kiêm đồng sáng lập CODEPINK - một tổ chức phi chính phủ với tiêu chí “phụ nữ vì hòa bình”, ông Stoltenberg đang nói về những dự đoán của tình báo phương Tây trong những tháng trước ngày 24/2 khi Nga phát động cuộc tấn công vào Ukraine.

Tuy nhiên, bà Benjamin bình luận rằng, có lẽ ông Stoltenberg đang nhắc đến những dự đoán không chỉ được đưa ra vài tháng trước cuộc chiến mà là nhiều thập kỷ trước.

Ông Stoltenberg có thể đã quay lại thời điểm Liên Xô tan rã, có một bản ghi nhớ của Bộ Ngoại giao Mỹ năm 1990 cảnh báo rằng, việc tạo ra một "liên minh chống Liên Xô" gồm các nước NATO dọc theo biên giới của Liên Xô "sẽ bị Liên Xô nhìn nhận rất tiêu cực.

Ông Stoltenberg có thể đã phản ánh hậu quả khi các quan chức phương Tây thất bại để thực hiện lời hứa của họ rằng, NATO sẽ không mở rộng về phía đông.

Cựu Ngoại trưởng Mỹ James Baker đã từng đảm bảo điều đó với Cựu Tổng thống Liên Xô Gorbachev. Các tài liệu mật của Mỹ, Liên Xô, Đức, Anh và Pháp được Cơ quan Lưu trữ An ninh Quốc gia (Mỹ) đăng tải cũng cho thấy nhiều lời đảm bảo tương tự của các nhà lãnh đạo phương Tây với ông Gorbachev và các quan chức Liên Xô khác trong suốt quá trình thống nhất nước Đức năm 1990 và 1991.

Tổng thư ký NATO có thể đã nhắc lại bức thư năm 1997 của 50 chuyên gia chính sách đối ngoại nổi tiếng, gọi kế hoạch mở rộng NATO của Tổng thống Bill Clinton là một sai lầm chính sách và sẽ "làm mất ổn định châu Âu".

Ông Stoltenberg có thể đã nhớ dự đoán của nhà cố vấn, ngoại giao kiêm sử gia nổi tiếng George Kennan, cha đẻ của chính sách ngăn chặn sự bành trướng của Liên Xô vào cuối thế chiến thứ hai nhưng sau này lại cho rằng, chính sách này là sai lầm.

Trong một cuộc phỏng vấn với New York Times năm 1998, ông Kennan gọi sự mở rộng của NATO là một "sai lầm bi thảm", đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, và cảnh báo rằng người Nga sẽ "dần dần phản ứng tiêu cực".

Kể từ khi NATO kết nạp thêm 7 quốc gia Đông Âu vào năm 2004, bao gồm các quốc gia Baltic như Estonia, Latvia và Litva, từng là một phần của Liên Xô cũ, thì sự thù địch ngày càng gia tăng.

Ông Stoltenberg có thể đã nhắc nhớ đến những lời cảnh báo của Tổng thống Putin rằng, việc mở rộng NATO là "một sự khiêu khích nghiêm trọng".

Vào Hội nghị thượng đỉnh NATO năm 2008, khi NATO phớt lờ sự phản đối kịch liệt của Nga về việc mở rộng liên minh và hứa hẹn về khả năng Ukraine sẽ gia nhập NATO, điều đó thực sự đã gióng lên hồi chuông báo động, theo bà Benjamin.

Ông William Burns, khi đó là Đại sứ Mỹ tại Moscow, đã gửi một bức thư khẩn cấp cho Ngoại trưởng Condoleezza Rice, trong đó ông viết: “Đối với giới tinh hoa Nga (không chỉ riêng ông Putin), việc Ukraine gia nhập NATO là vệt sáng nhất trong tất cả các lằn ranh đỏ".

Tuy nhiên, thay vì hiểu rõ nguy cơ vượt qua "lằn ranh sáng nhất trong tất cả các ranh giới đỏ", Tổng thống George W. Bush vẫn kiên trì và thúc đẩy NATO tuyên bố, vào năm 2008, rằng, Ukraine thực sự sẽ được trao quyền thành viên vào một ngày nào đó.

Đây thực sự là một cuộc chiến đã được báo trước, bà Benjamin tuyên bố.

30 năm cảnh báo và dự đoán cuối cùng đã chính xác. Nhưng tất cả các cảnh báo và dự đoán đó đều không được chú ý bởi một thể chế chỉ đo lường sự thành công bằng cách mở rộng vô tận chính nó.

Hiện nay, vì cuộc xung đột với Nga, hàng triệu người Ukraine vô tội đã phải rời bỏ nhà cửa, bị giết hại và bị thương. Cuộc chiến cũng đang cướp đi sinh mạng của hơn một trăm binh sĩ Ukraine mỗi ngày.

Các nhà lãnh đạo NATO đã quyết tâm tiếp tục gửi một lượng lớn vũ khí để tiếp sức cho Ukraine trong cuộc chiến, trong khi hàng triệu người trên khắp thế giới phải hứng chịu hậu quả kinh tế ngày càng lớn vì cuộc xung đột này.

Chúng ta không thể ngược thời gian và khiến Nga hủy quyết định phát động cuộc chiến với Ukraine hoặc những sai lầm lịch sử của NATO.

Nhưng các nhà lãnh đạo NATO hiện nay có thể đưa ra các quyết định chiến lược khôn ngoan hơn trong tương lai. Những quyết định khôn ngoan đó phải bao gồm cam kết để Ukraine trở thành một quốc gia trung lập, không thuộc NATO, điều mà bản thân Tổng thống Zelensky đã nhất trí ngay từ đầu trong cuộc xung đột, bà Benjamin nhấn mạnh.

Ngoài ra, NATO nên đình chỉ tất cả các đơn đăng ký thành viên mới hoặc các đơn đang chờ phê duyệt cho đến khi cuộc khủng hoảng hiện tại được giải quyết.