Cận cảnh những “lão trâu” nhiều năm phục vụ lễ Tịch Điền

Được bảo tồn, gìn giữ qua nhiều thế kỷ, Lễ Tịch điền (xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam) diễn ra vào ngày mùng 7 Tết hàng năm đã trở thành sự kiện văn hóa lớn của đất nước dịp Tết đến xuân về.

Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn (xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, Hà Nam) có nguồn gốc từ rất xa xưa do vua Thần Nông khai mở.

Mùa xuân năm 987, lần đầu tiên vua Lê Đại Hành cùng văn võ bá quan cày ruộng ở Đọi Sơn và bắt được chum vàng, năm 988 cày ở Bàn Hải bắt được chum bạc, vì thế những thửa ruộng này còn được gọi là Kim Ngân Điền.

Từ đó, hàng năm vào đầu xuân, nhà vua ra đồng cày ruộng, làm Lễ tịch điền (đích thân vua xuống đi cày ruộng), cầu được mùa và các triều đại sau đó đều duy trì nghi lễ cày tịch điền với các hình thức khác nhau. Sau một thời gian gián đoạn, từ năm 2009, phong tục tốt đẹp này được phục hồi lại cho đến ngày nay.

Trước khi lễ hội diễn ra, 1 tháng trước đó, Phòng Nông nghiệp huyện Duy Tiên cùng HTX địa phương phải chọn ra những chú trâu đạt tiêu chí để tham gia lễ hội.

Trước Lễ Tịch điền xuân Tân Sửu 2021, chúng tôi có mặt tại xã Tiên Ngoại (TX Duy Tiên, tỉnh Hà Nam), nơi có nhiều trâu tham gia và giành giải trong lễ Tịch Điền nhất TX.Duy Tiên.

Ông Ngô Văn Duệ (62 tuổi, Giám đốc HTX Tiên Ngoại) tiếp chúng tôi tại trụ sở HTX đã xây dựng từ rất lâu. Ông Duệ hồ hởi bảo, Tiên Ngoại nhiều năm nay vẫn là nơi chọn trâu cho lễ Tịch Điền.

"Trâu tại đây thuần, khỏe mạnh, dáng bệ vệ, oai phong", ông Duệ vừa nói vừa huơ tay miêu tả cho phóng viên.

Xã Tiên Ngoại có 45 trâu (kể cả nghé) để phục vụ lễ Tịch Điền. Sau nhiều vòng tuyển chọn, 22 con trâu đẹp nhất, thuần nhất được lựa chọn ra cày.

"Tiêu chí là 22 con, nhưng năm nay mới chỉ chọn được 18 con, 4 con còn lại chưa có người dắt đi. Trong những con được chọn, có những "lão trâu" hơn 20 năm tuổi, sừng dài, đẹp, có những con đã tham gia 4 - 5 năm, giành được nhiều giải cao", ông  Duệ kể.

Năm nay, thôn Trung được chọn 5 con, thôn Nội 4 con, thôn Doãn 1 con, thôn Yên Bảo 2 con, thôn Yên Nội 2 con. "Cũng như mọi năm, năm nay mỗi hộ gia đình được hỗ trợ 300 nghìn đồng/người và trâu trong 1 ngày, một số chi phí khác HTX Tiên Ngoại sẽ hỗ trợ người dân", ông Duệ nói.

Phóng viên Dân Việt tìm đến gia đình ông Nguyễn Trung Đắc (68 tuổi) – người có thâm niên trong việc tham gia lễ hội Tịch điền.

Ông Đắc vẫn ngoài ruộng chăm sóc hai con trâu được chọn.

"Tôi và ông Cương là những người tham gia lễ hội từ những ngày đầu khôi phục. Tự hào lắm chứ. Con trâu là đầu cơ nghiệp, năm nào cũng được dắt trâu cho Vua đi cày, về mặt tinh thần không có gì để thay thế được.

Trâu nhà tôi đã được hơn 10 tuổi, ai cũng đánh giá nó có cặp sừng rất đẹp.

Có những năm trời lạnh, chúng tôi cắm cả nước nóng để tắm cho trâu, trước ngày khai hội, chúng tôi đánh xà phòng tắm rửa trâu sạch sẽ để hôm sau Vua cày", ông Đắc niềm nở kể.

Khi được chọn trâu, ông Đắc chăm bẵm từng chút, từng chút một. "Ăn uống, ủ ấm và sức khỏe trâu mình quan tâm từng ngày, chỉ chờ ra tết để đi cày lấy lộc đầu năm thôi" - ông Đắc cho hay.

Ông Nguyễn Văn Cương (hơn 60 tuổi), người có con trâu nhiều tuổi nhất, 28 tuổi.

Ông Cường phấn khởi: "Năm ngoái trâu nhà tôi được giải nhì, còn lại năm nào nhà tôi cũng có giải. Có năm được giải nhất, năm được giải nhì, năm giải ba.

Con trâu này nhiều tuổi, có "kinh nghiệm" tham gia Tịch Điền. Có năm tôi còn dắt để Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình để cày".

Rất tiếc, do diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, năm nay UBND tỉnh Hà Nam đã dừng tổ chức 3 lễ hội lớn, trong đó có Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn.